Сабактын слайды

К.Темиров атындагы орто мектебинин кыргыз тили жана адабияты сабагынын мугалими Асанова Жанара

6-класс

Сабактын темасы :

Этиштин мамилелери

Сабактын максаты:

• 1. Билим берүүчүлүк : Этиштин мамилелери тууралуу кеңири маалымат алуу
• 2. Өнүктүрүчүүлүк:Этиштин мамилелери канчага бөлүнөрүн билүү жана аларды уюштуруучу мүчөлөрдү эске сактап калуу.
• 3. Тарбия берүүчүлүк: Патриоттуулукка, өз эне тилибизде так сүйлөп , туура жазып даңазалоого тарбиялануу.

Жаңы теманы түшүндүрүү:

• Балдар, ал эми биздин бүгүнкү
• сабагыбыздын темасы :
• Этиштин

мамилелери.

• 1. Ачып койдум, бүгүн мен гүлзарымды, жазып бүттүм ырымды муң-зарымды.

• 2. Мен балама ачтырып койдум гүлзарымды, мен балама жаздырып бүттүм ырларымды.

• 3. Ыр окуучулар тарабынан аткарылды .

Жогорку биринчи сүйлөмдөгү ачып койдум, жазып бүттүм деген кыймыл- аракет башка бирөөлөр эмес, мен(сүйлөмдүн ээси) тарабынан аткарылды, иштин чыныгы иштөөчүсү, аткаруучусу- мен, сүйлөмдүн ээси. Экинчи сүйлөмдөгү ачтырып койдум, жаздырып бүттүм деген сүйлөмдүн ээси-мен, бирок кыймыл-аракеттин , иштин чыныгы аткаруучусу, иштөөчүсү эмес, ишти чыныгы иштеген- бала, б.а иш бала тарабынан аткарылды. Үчүнчү сүйлөмдөгү ыр деген сөз сүйлөмдүн ээси, бирок иштин чыныгы иштөөчүсү эмес, иштин чыныгы иштөөчүсү –окуучулар.

• Демек балдар, кыймыл -аракеттин сүйлөп жаткан адамдын өзү же башка бирөөлөр тарабынан аткарылгандыгын билдирген этиш сөздөр этиштин мамилелери деп аталат .

Этиштин мамилелери бешке бөлүнөт:

№

Жагы

1.

Негизги мамиле

2.

Мүчөлөрү

Кош мамиле

3.

-

Мисалдар

Окуду, жазды, барды, келди ж.б.

Өздүк мамиле

4.

-ыш, (-ш)

5.

Туюк мамиле

-ын,(-н)

Келиш, барыш, көрүш, угуш ж.б

Сүрүн, көрүн, жуун

Аркылуу мамиле

-ыл(-л)

Жазыл, бурул., асыл, жетил ж.б.

-дыр, -гыз, -каз,

-ар, -кар, --ыт,

Алдыр, бердир, өстүр, жаткыз, кутказ, отургуз, көргөз, чыгар, кайтар, өткөр, санат, жогот,үркүт, көрсөт ж.б.

-сат, -ыр, -ыз

Тема боюнча көнүгүү иштери

• 445-көнүгүү
• Өз алдынча билим алуу көнүгүүсү.1) Жогорку таблицадагы этиштин мамилелерин жана анын мүчөлөрүн окуп үйрөнгүлө. 2) Өзүңөр этиштин мамилелерин катыштырып сүйлөмдөрдү түзгүлө.
• Мисалы : Эртең орус тили боюнча ийримге жазыл.

Эмне кыл ? – жазыл, этиш, туюк мамиле этиш.

Жаз деген этиш сөздөн, –ыл деген туюк мамиле этиштин мүчөсү аркылуу жазыл деген сөз жасалды.

Бышыктоо үчүн суроолор:

• 1. Кандай сөздөр этиштин мамлелери деп аталат?
• 2.Этиштин мамилелери канчага бөлүнөт?
• 3. –ыш,-(ш) мүчөсү этиштин кайсы мамилесине тиешелүү?
• 4. Асан китеп окуду. Окуду- этиштин кайсы мамилеси?

Үйгө тапшырма:

• 447-көнүгүү
• Этиш сөздөрдү таап, кайсы чакта тургандыгын аныктап, кандай сөздөр этиштин мамилелери деп аталат айтып бергиле.

Көңүл бурганыңарга чоң рахмат !