Сот тергеуінде сөйлеу ерекшеліктері

Куәдан Тікелей жауап алуды дұрыс ұйымдастыру үшін келесі талаптарды орындау тиімді:

1 . Қарапайымдылығы.

2. Логикалық құрылымы:

• Өмір\баяны туралы мәліметтер;
• Оқиға болған жерді суреттеу
• Болған оқиғаны сипаттау;

• 3. Кріспе және өтпелі сұрақтар
• 4. Куә туралы мәліметтерді ұсына білу
• 5. Әуелі оқиға болған жерді суреттеу, одан соң оқиғаға тоқтау
• 6. Жауаптар арқылы оқиғаны елестететіндей етіп жеткізуді қамтамасыз ету
• 7. Оқиғаның қалай болғанын еске түсіру үшін темпті ауыстыруды қолдану
• 8. Қарапайым тілді қолдану
• 9. Тікелей (наводящий) сұрақтарды қоймау
• 10. Куәға жауабын нақтылауды сұрау
• 11. Әлсіз тұстарын ашып беру
• 12. Қорытынды жасау үшін көрнекі құралдар пайдалану
• 13.Жауаптарды тыңдау

Т І К І Л Е Й Ж А У А П А Л У

Тікелей жауап алу (прямой допрос) – сот тергеуінде болған оқиғаны өзіне тиімді етіп қалпына келтіруге болатын мүмкіндік. Куә оқиғаны айтып беру ғана емес, сонымен қатар оны сипаттап беру қажет. Ол үшін:

• Ешнәрсені қиындатпаңыз. Кішкентай ғана мәлімет үшін ұзақ уақыт алмаңыз. Ең маңыздысы –сіздің куәңіз сіздің көзқарасыңызды мақұлдайды.
• Кіріспе мен бағыттаушы сұраұтарды қолданыңыз.
• Әлсіз тұстарыңызды мойындаңыз
• Жауаптарды тыңдаңыз
• Жауаптарды логикалық сауатты қойыңыз

ТІКЕЛЕЙ ЖАУАП АЛУ (Автокөлік жол апатының куәсінен жауап алу)  

• А. Каримов мырза, өзіңізді таныстырыңызшы .
• К. Менің аты\жөнім – Каримов Ерсұлтан Байболды ұлы
• А. 18 желтоқсан 2011 жылы Мичурин көшесі мен Кастеев көшелерінің қиылысында болған жол апатының куәсі болған Сіз бе?
• К. Иә.

• Өте жаңаша бастау. Мұндай кіріспе сотқа куәнің іс бойынша ролін анықтайды.

• А. Сіз қай жерде тұрасыз?
• К . Мен Киров көшесі, № 85 үйде тұрамын .
• А . Қашаннан бері тұрасыз?
• К. Бір жарым жылдан бері .
• А. Кіммен бірге тұрасыз?
• К. Мен бойдақпын, жалғыз өзім тұрамын
• А . Немен айналысасыз?
• К . Мен пошташы болып жұмыс істеймін.
• А. Қанша уақыттан бері?
• К. 10 жылдай болды .

• Байқасаңыздар, куәнің өмірбаяны оның сенімді куә екендігіне назар аудартады

• А. Каримов мырза, Сізге Мичурин көшесі мен Кастеев көшелерінің қиылысы таныс па?
• К . Әрине.
• А. Сіз ол жерден жиі өтесіз бе?
• К. Күніне екі рет: жұмысқа бара жатып және жұмыстан қайтқан уақыттарда.
• А. 18 желтоқсан 2011 жылғы Мичурин көшесі мен Кастеев көшелерінің қиылысында сағат 12:30 да болған оқиғаға оралайықшы. Сол уақытта көшенің қиылысының қай жерінде болдыңыз?
• К. Көше қиылысының солтүстік-батыс бұрышында тұрып, шамның жанғанын күтіп тұрдым.

• Назар аударыңыздар, куәдан көшелердің қиылысының таныстығы сұралып жатыр. Ол көшені сипаттаудың қажеті жоқ, себебі айыптаушы оны айтып кетті.

• А. Шамның жанғанын күтіп тұрдым деп нені айтып тұрсыз
• К. Мен Қастеев көшесі арқылы көшенің оңтүстік жағына өту үшін бағдаршамның жасыл түсінің жанғанын күтіп тұрдым.

• Куә анықтап айтпай жатса, оған қайтадан нақтылауды өтіну қажет.

• А. Сол бұрышқа келе берген тұста бағдаршамның қай түсі жанып тұрды?
• К. Мичурин көшесі бойымен жүрушілерге жасыл түс жанып тұрды, ал ол көшені кесіп өтушілерге қызыл түс жанып тұрды.
• А. Бағдаршам жасыл түске ауысқан сәтте Сіз қай жерде болдыңыз?
• К. Мен тротуардан түсіп көлік жолына түстім.
• А . Осы сәтте бір жағдай болды ма?
• К. Әрине болды.
• А. Ол не?

• Бағдаршамның қай түсі жанғандығы маңызды болғандықтан, бұл куә жәбірленушінің болжамын дұрысқа шығару үшін маңызды.
•  

• К . Мен көшені қиып өтуге жүргенімде маған көшенің қарсы бетінен ер кісі жүріп келе жатты.
• А. Одан кейін не борлды?
• К . Мичурин көшесімен солтүстікке бағыт алып жүріп бара жатқан машина кенеттен оңға бұрылып Қастеев көшесінің шығыс бағытына қарай бұрылды.
• А. Одан кейін не болды?
• К. Машина бұрылып жатқанда ер кісіні бүйірінен қағып кетті.

• Бұл жерде оқиғаның қалай өрбігенін сипаттау үшін оны сипаттау жылдамдығы өте маңызды

• А. Одан кейін не болды?
• К. Машина бұрылып жатқанда ер кісіні бүйірінен қағып кетті.
• А. Машинаның нақты қай бөлігі жолаушының қай жеріне соқты?
• К. Алдыңғы бампердің оң жағы ер кісінің сол аяғына соқты.
• А. Оған машина соққан кезде ер кісі қайда еді?

• Назар аударыңыздар, бұл жерде артық детальдарды нақтылауға жол берілмеу керек. Уақыт, ара\қашықтық деген

Куәгер жауабының шүбәсіздығы

Куәгер жауабы адамзаттың іс-әрекетері сияқты сан алуан әрі шексіз болып келеді. Ұсынылып отырған әселелер сот залында бақылау нәтежесінде алынған мысалдардың негізінде жасалып отыр, және ол аяқталған жүйе түрінде ұсынғалы отырғаным жоқ.

• Куә ойынан шығара алмайтын нәрсені көрсетсе, ол шыңдықты

айтқаны.

• Куәнің елеусіз айта салған бір сөзінің өзі оның іске қатысты

маңызды фактілеріне айғақ болуы мүмкін.

• Егер куә өзі үшін елеусіз деп санайтын фактінің іс үшін қандай мәні бар екенін байқамай айтып жатса, оның жауабы сенімге ие болады.
• Куәгер жауабының айқын еместігі оның сөздерінің шүбәсіздығына

күмән тудырмайды.

• Фактіге қатысты жанама нұсқаулар оны тікелей куәландырудан гөрі сенімдірек болуы да мүмкін.
• Негізгі мәселелерге байланысты мән\жайларды куәнің ұмытуы оның сөзінің жалғандығынан емес, кей мәселелерді ұмытып қалуынан немесе мән бермеуінен болуы да мүмкін.
• Бірнеше куәлардың (әсіресе олардың арасында сотталушының достарымен қатар жаулары да болса) жауаптарының бір\біріне сәйкестігі оның шынайылығының көрінісі деп тұжырымдауға болады.

Қарсы жауап алу барысында ұсынылатын ережелер

• Куәлардан барлығына белгілі мәселелер туралы сұраудың қажеттілігі жоқ. Бос уақыт алу.
• Мағынасы жоқ мәселелер туралы сұраудың қажеті жоқ. Бұл да босқа уақыт алу.
• Әрбір сұрақ ақылға негізделу қажет. Бұдан келесі үш ереже туындайды:

• Жағымды жауап алуға мүмкіндік шамалы болса сұрақ қоюдың қажеті жоқ. Қорғаушының сенімді куәдан кәсіби ұрының кәсібін сұрағаннан гөрі, материалдық зиянның сомасын жоғарлатып тұрғандығы туралы сұраған абзалырақ.
• Белгісіз, күмәнді мән\жайлар туралы сұрауды байқау керек. Күмәнді болып тұрған мәселеде екі тарап та өз мүддесіне пайдалануы мүмкін. Қандай жауап алатынын білген жағдайда ғана сұрақ қоюға болады .

• Балаға қоятын қарапайым сұрақтар қоюға болмайды . Мысалы, куәдан сұрап жатыр:

• Сізге жігіт көңіл білдірді дегенді түсіндіріңізші (что вы разумеете под словом: ухаживал ?)
• Куә іске қатысты мән\жайларды есіне түсіргенін айтып, бір ер кісіге байланысты, онымен сөйлескен мезгілді сипаттайды, алайда оның аты жөнін айта алмайды. Қорғаушы оның жауабына күмән туғызу ниетімен:

- Қалай Сіз ант етесіз ол кісімен сөйлескендігіңіз туралы, егер онымен жарты сағат сөйлессеңіз де аты\жөнін білмесеңіз?

- Оның несі таңғаларлық. Мен де Сізбен сөйлесіп тұрғаныма жарты сағат болды, алайда мен де Сіздің аты\жөніңізді білмеймін ғой.

• 7. Әрбір сұрақ нақты бір мақсатты көздеу керек
• 8. Уақытылы тоқтауды білу керек
• 9. Өтірікке итермелейтін сұрақтар қойылмау керек
• 10. Куәнің сенімсіздігі туралы асығыс шешім қабылдамау қажет.