Создание экспериментальных химер. Эксперименталдык химералар.

Лекция 23.

Тема: Эксперименталдык химералар

Лекциянын планы:

• «Химера» жаныбарларын алуу
• Агрегациялык метод
• Жаныбар клеткаларын гибриддештирүүнүн иньекциялык методу

Методдун тарыхы:

• Соматикалык клеткалардын гибриддерин 1960-ж. Барский ачкан. Ал кадимки чычкандын 1 саркома клеткасынан бир нече клеткалардын линиясын өстүрүп алып, бири-бири менен аралаштырып гибрид клеткаларды алган.
• Кийинки жылдары ар башка түрдөгү жаныбарлардын соматикалык клеткаларынан гибрид клеткаларды алуу мүмкүнчүлүгү бар экендиги анык болгон.

«Химера» чычкандарын алуу методу

« Химера » чычкандары, же аллофендик чычкандар деген- бул ткандарында түрдүү генотиптеги клеткалар кездешкен жаныбарлар.

Практика жүзүндө соматикалык клеткалар бири – бири менен оңойлук менен биригишпейт. Окумуштуулар тарабынан клеткалардын биригүүсүн активдештирүүчү агент катары вирус HVJ (Сендай вирусу) сунушталып, азыркы мезгилге чейин колдонулуп келүүдө.

«Химера» алуунун методдору :

• 1- Агрегациялык метод – Тарковский жана Минц (1961-ж.)тарабынан сунушталган.

• Бул метод боюнча эки түрдүү генотиптеги (ак түстөгү жана кара түстөгү чычкандар) ургаачы особь –донордон 8-клеткалуу бластомер түйүлдүктөрүн алышат да, аларды in vitro шартында агрегациялап, 16-клеткалуу түйүлдүк стадиясына чейин өстүрүшөт. Кийин бул түйүлдүктү суррогат ургаачынын жатынына жайгаштырып, атайын гормондорду берүү менен туулганга чейин байкоо жүргүзүшөт. Бул метод менен аллофендик организмдер алынат: жаңы туулган чычкандар мозаикалык болушат ( 4-слайдды карагыла).

Аллофендик чычкандарды алуу

Сырткы морфологиялык белгилери боюнча айырмаланган чычкандардын эки линиясы

HRS/J – жүнү жок hairless ( hr) рецессивдик генди алып жүрүүчү линия

линия С57BL/6 – кара жүндүү чычкан

Агрегациялык метод менен алынган химера чычкандары

8-күндүк химералар

19-күндүк химералар

• 2- метод – иньекциялык – 1968-ж. Р.Гарднер тарабынан иштелип чыккан. Эки башка түр ортосунда химера жаныбарларын алуу максатында колдонулат.

• Бул методдо бластоциста стадиясындагы эмбриондор иштетилет, микроманипулятор менен донор бластоцистанын массасын реципиент түйүлдүктүн бластоцель көңдөйүнө инъекция жолу аркылуу киргизилет.
• Бул метод менен кадимки шартта аргындашпай турган чычкандардын эки түрүнүн (M. muskulus и M. сaroli)  ортосунда гибриддерди алышкан.

Бластоциста

• 1973-ж. Р.Гарднер жана М. Жонсон чычкан менен келемиш ортосунда химера түйүлдүктөрүн агрегация жолу менен алышкан.
• 1984-жылы Англия менен Германияда кой менен эчкинин ортосунда химераларды алуу эксперименттери жүргүзүлгөн.
• Азыркы мезгилде трансплантология тармагында айрым көйгөйлөрдү чечүү максатында окумуштууулар тарабынан көптөгөн эксперименттер жүргүзүлүп келүүдө. Мисалы, 2017 – жылы Бельмонте илимий группасы Солк институтунда адамдын клеткалары бар чочконун эмбрионун өстүрүшкөн.

Контролдук суроолор:

• «Химера» түшүнүгүн баяндап бергиле.
• Химера алуунун методунун маңызы эмнеде?
• Агрегациялык методду ким сунуштаган?
• Агрегациялык методдун өзгөчөлүгү эмнеде?
• Иньекциялык методдун артыкчылыктарын баяндагыла.

Көңүл бурганыңар үчүн рахмат !