Кичәлин төр: «Хуучна болн өдгә цагин хальмг күүкд улсин бәәдл –җирһлинь»
Кичәлин йовуд:
I.Оргмомент.
Мендвт, 6б класс!
Энд ямаран өдр?
Долан хонгин ямаран өдр?
Ода ямаран җилин цаг?
Һаза эндр ямаран йиртмҗ?
II.Дассар харвлһн. Герин даалһвр шүүлһн: «Манҗин Нимгр. «Ик герин бичкн эзн»
- Күүкд, сүл кичәлмүдтән мадн ямаран төрәр күүндвр келәвидн? Ямаран бичәчин, ямаран үүдәвр мадн дасчанавидн?
- Манҗин Нимгрин тускар мадн ю меднәвидн?...
(Катя Монькаева намтрнь келҗәнә)
- «Ик герин бичкн эзн» гидг келврин һол дүр кемб?
- Цаһана тускар тадн ю меднәт? Эн ямаран дүрстә, бәәдлтә күүкн?
(чеежәр келврин тасрха Алтана Монькаева)
- Ямаран заңта күүкн?
- Көдлмшч гисн мадн юунас медүвидн?
(чеежәр келврин тасрха Данир, Амуля)
Тегәд, «Ик герин бичкн эзн» гидг келврин һол дүр Цаһан арвн долата, сәәхн көдлмшч күүкн. Түүрвәч энүг «ик герин бичкн эзн» гиҗ нерәднә. Энүнә кишгнь ирх гиҗ медгднә. Юңгад гихлә, көдлмшч улсиг олн-әмтнә дунд йир күндлдг билә, эднә тускар күч-көлснә үлгүрмүд тогтасн бәәнә.
- Ямаран күч-көлснә туск үлгүрмүд тадн меднәт? (…)
II.Шин төр: «Хуучна болн өдгә цагин хальмг күүкд улсин бәәдл –җирһлинь».
2.1. Хуучна цагин бәәдл-җирһл келврт. Шин җирһлин төр келврт.
Тегәд, күүкд, Цаһан – күчтә сән, сәәхн хальмг күүкн гисн мадн медүвидн. Болв, -- Манҗин Нимгр ямаран цаг келвртән үзүлҗәнә?
- Хуучна цаг гиҗ юунас медгднә?
- Танаһар болхла, өдгә цагин күүкд улсин бәәдл –җирһлинь хуучна цагт бәәсн күүкд улсин бәәдл –җирһләс йилһрнү? Юуһарн?
Келврин хойрдгч әңгд Цаһана җирһлинь бас сольн гиҗәнә – күүкн сурһуль сурхар шииднә, тегәд энүнә бәәдл-җирһлнь шинрх гисн сана маднд бичәч үзүлҗәнә. Тадн эн әңгиг гертән эврән умшҗ үзтн.
2.2. Өдгә цагин хальмг күүкд улсин бәәдл-җирһл.
Ода болхла, цааранднь: тадн өдр болһн экнрин, эгчнрин, ээҗнрин бәәдл –җирһлнь үзнәт, орлцнат, тегәд ямаран үүлдвр-көдлмш эдн өдрин туршарт күцәнә? Эднә өдрин диг-даран ямаран?
Тадна экнр, эгчнр, ээҗнр - өдгә цагин хальмг күүкд улс. Эндр Болдырев Байр эврәннь экиннь тускар келҗ өгхәр бәәнә…
- Көвүд-күүкд,таднд болхла, эврәннь ээҗ-экнрин,эгчнрин тускар келх юмн бәәнү?
- Хаврин ямаран сән өдр давсн бәәнә? Тадн элгн-садан, таньлан яһҗ йөрәвүт?
Эс йөрәсн болхла, эндр ирәд йөрәһәд, ханлтан өргтн. Би тадн нанд нерәдсн открытк бас хадһлҗанав, бичсн бүлән үгмүдт байрлҗанав…
- Нанд тиим сурвр бәәнә: ямаран келврин ямаран нертә һол дүр экдән сән, залу кевәр нөкд болдг билә?
- «Һурвн зург» түүкд ямаран цаг үзүлгдҗәнә?
- Энд ямаран күүкд улсин дүрмүд үзүлгдҗәнә? Эдн ямаран?
Чик. Дәәнә цагин көвүд-күүкд икчүдт, Төрскндән йир ик нөкд болг билә гиснь мадн Балакан Алексейин түүкәс тодрхаһар медүвидн.
Ода болхла, Хулаев Эренцен Цаһана әдл күүкдт, дәәнә цагин, тадна эк-эгчнрин әдл күүкд-улст нерәдсн нег шүлг умшҗ өгх (Осорин Утнасн «Хальмг күүкн»)
2.3. Шин төрән батрлуһна көдлмш. Кичәлин ашнь
- Көвүд-күүкд, мадн эндрк кичәлдән юуна, эс гиҗ юуна тускар күүндүвидн?
- Чик. Манҗин Нимгрин келврин һол дүр Цаһана тускар . Дәкәд кенә тускар, кенлә мадн Цаһаниг дүңцүлҗәнәвидн?
- Чик. Өдгә цагин күүкд улсла дүңцүлҗәнәвидн. Тегәд, эднә бәәдл –җирһ, танаһар болхла, юуһарн солю, юуһарн әдл?
- Ода тадн эврән кичәлин төр келҗ чадҗант? Яһҗ мадн кичәлән нерәдхүвидн?
- Чик. Девтрмүдтән бичцхәтн: «Хуучна болн өдгә цагин хальмг күүкд улсин бәәдл –җирһлинь».
Нертә бичәч Балакан Алексей хальмг күүкд улсин тускар йир чинртә шүлг бичв. «Экм, иньгм, күүкм». Эн нернь яһҗ орчулхмб? Эн шүлгиг Монтка, Даян, Наташа келҗ өгх.
Ода цуг эн тодлвран ахр келвр кеҗ бичий:
«Хальмг күүкд улс кезә чигн олн зүсн көдлмш кеҗ йовна. Эдн гер-малан хәләнә, күүкдүдән сән кевәр өскнә, олна җирһлд орлцна. Хуучна цаг болвчн, өдгә цагт болвчн хальмг күүкд улс – йоста герин эздүд».
III.Герин даалһвр. Темдгүд.
Гертән эн ахр келврән тодлҗ, дасч иртн.
Эндрк кичәлдән тадн гемм-уга көдлүт гиҗ би санҗанав. Байр, Амуля, Данир йир сән белдвр кев, шүлг умшсн көвүд-күүкд бас гемм уга, цугтатднь сән темдг тәвҗәнәв.
Кичәл чилв, сә-менд харһий!
295
134 568 
