Жаңы тема Салыштырма ,сыпат багыныңкы сүйлөм

9-класс

Эне тили

тема: Сыпат багыныңкы сүйлөм,салыштырма багыныңкы сүйлөм

Муг: Имамидин к Айсалкын

Сыппт багыныңкы сүйлөм баш сүйлөмдөгү ойдун ар кандай сыпатын билдирет

• Кантип? Кандайча? Деген суроолого жооп берет.

Мисалы: Кулжадай көзү кызарып,болжоосуз күлүк Тайтору болбой чуркап алыптыр.(Семетей) –Кантип? –Кулжадай Көзү кызарып – сыпат багыныңкы сүйлөм.

• Багыныңкы сүйлөмдүн баяндоочу төмөндөгүдөй мүчөлөр менен аяктайт:

1. –ып, - бай: Нурматтын кара чаар өңү сурданып, заардуу сөздөрү чыга баштады.Кантип? Нурматтын кара чаар өзү сурданып- сыпат багыныңкы сүйлөм.

• -гансып (ган-сы-ып):Ортобузда жч нерсе болбогонсуп Данияр мурдагыдай эле бир сырдуу,токтоо. Кантип? –Ортобузда эч нерсе болбогонсуп сыпат багыныңкы сүйлөм

245-көнүгүү

• Үлгү: Кантип Алай тоолору асман тирейт?- зоолору күмүш кымкап жамынгансып-сыпат багыныңкы сүйлөм; эмне болгонсуп? – жамынгансып- баяндооч; эмнелери? – Алай тоолору- ээ; эмне жамынгансып?- кымкап-толуктооч;кандаү кымкап?- күмүш- аныктооч; баш сүйлөм менен –гансып мүчөлөрү аркылуу байланышты.

Салыштырма багыныңкы сүйлөм

• Салыштырма багыныңкы сүйлөмдө баш сүйлөмдөгү ой салыштыруу маанисинде колдонулат.Кандай? Эмне юолгон сыяктуу? Эмне болгондон бетер? Деген суроолорго жооп берет.
• М: Килем төшөп койгондой,жер бети түркүн гүлдөр менен кооздолгон.-Кандай?- Килем төшөп койгондой- салыштырма багынышкы сүйлөм.

Багыныңкы сүйлөмдүн баяндоочу төмөндөгүдөй мүчөлөрдөн түзүлөт.

• 1. Атоочтуктун –ган формасына –дай мүчөсү уланат же жандоочтор (сыңары,сыяктуу,бетер,шекилдүү ж.б) кошллуп айтылат: Майрам болуп жаткан сыяктуу, туш-туштан музыка жаңырат.

2. Шарттуу ыңгайдын –са үчөсү жана кандай деген сөз,ал эми баш сүйлөмгө ошондой деген сөз кошулуп айтылат: Уста кандай болсо,устаттык ошондой болот. (Мак)

Үйгө тапгырма:260-көнүгүү

• 1 …. Соке абышка туталана түшүтү. 2 … Бектурган сүйүнүп кетти. 3….. Душманга моюн суна албайм. 4…. Жанында Бугу эне турат.5….Каныбек издеп кеткен Самсахун да келди.

Көңүл бөлгөнүңөргө чооң раХмат!