Жер титиррөөдөн сактануу жолдору.

Кыргыз Республикасынын аймагындагы

коркучутуу кубулуштар

БИЙИК ТООЛУ Ө Р Ө НД Ө РД Ө Г Ү

К Ө ЛД Ө РД Ү Н БУЗУЛУШУ

ЖЕР К Ө ЧК Ү Л Ө Р Ү,

ТАШ КУЛООЛОР

Жер титир өө

ТАБИГЫЙ М Ү Н Ө ЗД Ө Г Ү

Ө ЗГ Ө Ч Ө КЫРДААЛДАР

(ТАБИГЫЙ КЫРСЫКТАР)

Кар к ө чк ү л ө р үү

Селдер, жана

C УУ ТАШКЫНДАРЫ

СУУ ДЭ Ң ГЕЕЛИНИН

К Ө Т Ө Р Ү Л Ү Ш Ү

ЖЕР ТИТИР ӨӨ

Сейсмикалык коркунучтуу картасы

Бишкек

Чуйская обл.

Талас

Каракол

Талаская обл.

Иссык – Кульская обл.

Жалалабатская обл.

Нарын

Нарынская обл.

Жалалабад

Ош

Баткен

Ошская обл.

Баткенская обл.

9 баллдан же андан жогору

8 баллга чейин

7 баллга чейин

Жыл сайын Институт сейсмологиясы 3500 жакын жер титир өө л ө рд ү аныктап турушат, анын ичнен он чактысы сезилч үү л ө р калганы болсо талкалануучулар

2006-2010-жылдардагы катуу жер титир өө л ө р

болгон Карта-схемасы

2007-жыл

6 –июнь

6 баллдык

Бишкек

Каракол

Талас

Чуйская обл.

Талаская обл.

Иссык – Кульская обл.

Жалалабатская обл.

Нарынская обл.

2007-жыл

6-февраль 5 баллдык

Нарын

Жалалабад

2008-жыл 6-октябрь

6,5 баллдык

2006-жыл 26-декабрь

7 баллдык

Ош

Баткен

Ошская обл.

Баткенская обл.

2008-жыл

5-октябрь 8 баллдык

74 адам каза тапкан, анын ичинен 42 жаш балдар жана 128 турак-жайлар жабыр тарткан

2007-жыл 8-январь

8 баллдык

КРнын Улуттук сейсмологиясынын инстутунун академиясынын маалыматы боюнча Тянь-Шань ө р ө нд ө р ү н ү н сейсмикалык активд үү л ү г ү н ү н 2007-2015-жылдарга чейин.

Биринчи активд үү л ү к фазасы 2008-жылга чейин.

Экинчи активд үү л ү к фазасы 2010-2014-жылдарга чейин. Максималдулук 2012-жылы.

2

ЖЕР ТИТИРӨӨ

- бул, жер кыртышында же жогорку мантияда күтүүсүз жылышуудан, жарака кетип ажыроодон улам келип чыккан жана катуу термелүүлөр түрүндө кенири аралыкка тараган жер астындагы силкинүлөр жана жер үстүнүн термелиш и.

- эгерде 5-6 баллдык жер титирөө башталса, бул коркунучтуу белги.

9 баллдык жер титирөөнү Рихтер шкаласы менен 12 баллдыкты Меркалли MSK -64.

2

Жер титир өө н ү н кесепеттери

Жер титир өө н ү н кесепеттери

Жер титир өө н ү н кесепеттери

Жер титир өө л ө рд ү н убагында б өө д ө кырсыктардын башка себептери болуп т ө м ө нк ү л ө р эсептелет:

• имараттардын айрым б ө л ү кт ө р ү н ү н урап кулашы;
• айнектин сыныктарынын кулашы;
• ү з ү лг ө н электр зымдары;
• газ жана суу т ү т ү кт ө р ү н ү н жарылышы;
• ү й ичиндеги оор буюмдардын кулашы;
• ө ртт ү н пайда болушу;
• коркуп д ү рб ө л ө нд ө н адам кыймыл аракетинин контролдон чыгып кетиши.

Алдын алуу чаралары:

• Курулган имараттардын дубалдарына, к ө т ө р ү п туруучу устундарына, тир өө чт ө р ү н ө ө з алдынча кайра куруу, бузуу иштерин ж ү рг ү зг ө нг ө тыюу салынат;
• Сейсмикалык жактан туруктуу имараттарды куруу жана мурун курулган сейсмикалык туруксуз ү йл ө рд ү , имараттарды бекемд өө .

Жер титир өө г ө кантип даярдануу керек:

• Ү йд ө , транспортто, к ө ч ө д ө , жээ коомдук жайларда болгон кезде кыймыл аракеттин планын алдын ала ойлонуп чыгуу;
• Ү й б ү л ө м ү ч ө л ө р ү н жана коншуларды биринчи медициналык жардам к ө рс ө т үү г ө ү йр ө т үү , зарыл керек болгон учурда газды, сууну, электрди ө ч ү р үү н ү бардыгы билиши керек;

Жер титир өө г ө кантип даярдануу керек:

• Документтерди, акчаны жана зарыл керект үү буюмдарды ы ң гайлуу жерлерге кармоо;
• Ү йд ө ич үү ч ү суунун запасын, бир нече к ү нг ө эсептелген продуктылардын болушу;
• Уулуу химикаттарды жок кылуу, тез от алып кет үү ч ү суюктуктарды ишенимд үү жерлерде жакшылап бекит үү .

Оор шкафтар стенанын беттерине катуу тагылыш керек

-

Уулу заттарды бекемирек жана жарылбаган жерлерге коюш керек

Баардык адамдар кырсык болгон мезгилде газда, светти жана сууларды ө ч ү рг ө нд ү унутпашы керек

Ар бир ү йл ө рд ө алдына камдалаган сууларды жана концерваларды бир нече к ү нд ө рг ө даярдап коюш керек

Жер титир өө болгонго чейин:

• жер титир өө болгон убакта ( ү йд ү н ичинде, унаада, к ө ч ө д ө , кино-театрда) кандай аракет кылуу ж ө н ү нд ө алдын ала план иштеп чыгуу керек;

• жаракат алган учурда биринчи медициналык жардам к ө рс ө т үү н ү ү й-б ү л ө м ү ч ө л ө р ү н ө , кошуналарынарга ү йр ө т ү н ү з.

Жер титир өө н ү н пайда болуу коркунучту болгон учурда кабардар болуу:

- радио, теле к ө рс ө т үү боюнча ө зг ө ч ө кырдаалдары башкаруунун органдары тарабынан расмий бер үү л ө рд ү н кабарларына дайыма к ө з ө м ө лд ө п туруу жана д ү рб ө л ө н т ү ш ү рб өө ;

• ө нд ү р ү шт ү к жайларда жарыкты, сууну, газды ө ч ү р ү п токтотуу жана ө рт ө ч ү р үү ч ү каражатттарды даярдыкка келтир үү , пландаштырылган аракеттерге жамаат менен кириш үү ;
• баалуу буюмдар жана документтер салынган сумкаларады алуу жана имаратты таштап, коопсуз жерге кет үү , жана андан аркы к ө рс ө тм ө л ө рд ү к ү т үү .

Жер титир өө н ү н белгилери:

• сезилээрлик силкин үү л ө р, лампочка жана люстралардын термел үү с ү , идиш-аяктардын шарактап калдырашы;
• ү й айбандарынын тынчсызданган адаттагыдай эмес кыймыл аракеттери;
• башка добуштарга окшобогон жер алдындагы ө зг ө ч ө д ү нг ү р ө г ө н ү нд ө р.

Биринчи силкин үү н ү н маалыматын

алар менен коопсуз жактарга кетип

калышыныз керек:

Эгер сиз имараттын ичинде биринчи кабатта болгон болсонуз, сиздин ал жерди таштап чыгып кетууго 10-15 секунд убактыныз бар.

Жер титир өө пайда болгон учурда

• ө нд ү р ү шт ү к жамааттын кызматчылары жер титир өө токтогончо к ү т үү зарыл болгон жакын жайгашкан коопсуз жерде болууга, балконго, тепкич аянтчаларына чыкпоого, лифтке кирб өө г ө ;
• имаратта болгон учурда бекем дубалдын к ө т ө рг ү ч балкаларынын алдына турууга, б ө лм ө н ү н бурч жагында жээ ички эшиктин оюктарында.

Столдун алдына турбаш керек!

Эгер Сиз экинчи жана андан жогорку кабаттарда болуп калсаныз ал жайдан чыгып кетпениз, силкинуулордун бутушун кутуп туруу учун озгочо коопсуз орунду (квартирада, жумушта) аныктап алыныз.

Оор шкафтардан жана терезелерден алыс болуш керек!!

Тыюуу салынат:

Лифтке кирб өө , Экинчи этаждан секирб өө , От жалындарын жакпоо

Сиз унаада болсонуз

Коомдук транспортто ж ү рг ө нд ө силкин үү л ө р токтогончо орундарында калууга жана д ү рб ө л ө нг ө т ү шп өө г ө .

Электр линияларынан алыс жана ачык жерге кетип калгыла, ү з ү лг ө н ө тк ө рг ү чт ө рг ө жакындабагыла!

2

Балким Сиз к ө ч ө д ө болсо ң уз

К ө ч ө д ө болгондо имараттардан, балкондордон, карагайлардан, бийик бак-дарактардан алыс болуушу ң уз керек!!

2

Алдын-ала чаралары:

- КРнын Ө КМнин коркунучту сейсмикалык маалыматтарына дайыма даяр болуп туру ң уздарды эскертет;

- сабырдуулукту сактап, Сизди тегереги ң изде т ү з ү лг ө н кырдаалга баа бери ң из жана кошумча кыйроого алып кел үү ч ү кайталан уу ч у силкин үү н ү н сыноосуна даяр болунуз;

- эгер Сиз имарат жайдын ичинде болсонуз, м ү мк ү н болушунча газды, электрди, сууну ө ч ү р үү г ө аракет кылы ң ыз, имарат жайды желдет үү ү ч ү н терезелерди жана эшиктерди ачы ң ыз;

• жапа чеккендерге жардам кылы ң ыз, сактоо-куткаруу жумуштарынын ж ү р ү п жатканын угаары ң ыз менен м ү мк ү н болгон ыкма менен добуш чыгаруучу жээ башка белги бери ң из;
• эгер Сиз урандылардын алдында калсаныз м ү мк ү н болушунча ы ң гайлуу абалды кабыл алыныз, чыдамдуулукту к ө рс ө т ү н ү з, к ү ч кайраты ң ызды ү н ө мд ө н ү з жана жардам к ү т ү н ү з. М ү мк ү н болушунча ү н коштолгон белгилерди бери ң из, имараттан тышкары болгондо керексиз эле бузулуп калган имараттарга талкалануунун зоналарына кире бербениз;
• тамак аш даярдоо ү ч ү н бузулган газ жана плиткаларын колдонбонуз, биринчи кезекте тез бузулуп кет үү ч ү продуктыларды колдону ң уз, сууну ү н ө мд ө н ү з.

Муктаж болгондорго биринчи

медициналык жардам к ө рс ө т ү н ү з

Эгер кошумча жабдыктар талап кылынбаса басылып калган жапа чеккендерди бошотунуз

Имараттын ичинде:

• этият болу ң уз, балдардын, оорулуулардын, кары-картандардын коопсуздугу ж ө н ү нд ө кам к ө р ү н ү з аларды тынчтандыры ң ыз;
• жабыр тарткандарга биринчи медициналык жардам к ө рс ө т ү н ү з;
• же ң ил бошото турган урандылардын астынан жапа чеккендерди бошоту ң уз;
• тепкичтен т ү ш ө рд ө этият болу ң уз, анын бекемдигин текшерип алы ң ыз;
• катуу силкин үү д ө н кийин, ө зг ө ч ө алгачкы 2-3 сааттар абдан кокунучтуу – бул убакыттын ичинде жер кайра силкиниши м ү мк ү н;
• эгер Сиз урандылардын астында калса ң ыз, абалды байкаштыры ң ыз, ө з ү н ү зг ө медициналык жардам бери ң из жана к ү ч ү н ү зд ү сакта ң ыз;
• эстей ж ү рг ү л ө отту к ү йг ү зг ө нг ө болбойт жана ошондой эле ажатканаадагы унитаздын челегинен суу ичсе болот;
• жылыткыч батарея менен т ү т ү кт ө рд ү ү н бер үү ч ү сигнал катары колдонгула.

Эгер Сиз сыртта ж ү рг ө н болсо ң уз:

• имараттардан жана электр ө тк ө рг ү ч линияларынан алыс болу ң уз. Кулап т ү ш ү п жаткан сыныктардан алыс болу ң уз;
• ири к ө л ө мд үү айнек винитриналардан жана терезелерден, кирпичтен жасалгаланган ү йл ө рд ө н, бийик эмеректерден, чо ң картина – с ү р ө тт ө рд ө н жана к ү зг ү л ө рд ө н алыс болу ң уз.