Дина Нұрпейісова өмірбаяны.

Дина Нұрпейісова шығармашылығы

Дина Кенжеқызы Нұрпейісова  ( 1861 ,  Бекетай құмы ,  Жаңақала ауданы ,  Батыс Қазақстан облысы  -  31 қаңтар   1955 ,  Алматы ) – қазақтың әйгілі күйші композиторы,  Қазақстанның  халық әртісі.

Өмірбаяны.

Төлеңгіт  руынан шыққан. Дина ата-ана шаңырағында бұлаңдап өскен жас кезінің өзінде ақ  Дәулеткерей , Мүсірәлі,  Әлікей ,  Түркеш , Ұзақ,  Есжан ,  Байжұма , Баламайсаң сияқты күйшілердің күйін нәшіне келтіре тартып, төңірегі « домбырашы қыз » деп атаған. Қаршадай қыздың даңқын естіп, әйгілі  Құрманғазы  арнайы іздеп келген. Ол Динаның  домбыра  тартысына сүйсініп, болашағынан үлкен үміт күтіп, батасын берген. Осыдан кейін Динадан көз жазбай, үнемі айналып соғып, додалы  күй  айтыстарына ертіп барып, домбыра тартудың терең сырларын үйретеді. Дина тоғыз жасынан бастап он тоғыз жасына дейін, қашан ұзатылғанша Құрманғазының баулуында болады.

Дина 1880 жылы  Беріш  ішіндегі  Бесқасқа  руынан шыққан Тұрманұлы Қанас деген жігітке тұрмысқа шығады. Қанас пен Динадан Нұрпейіс атты бір ұл туған. Алайда, алғашқы перзенті дүниеге келген соң Қанас көп кешікпей қайтыс болады. Дина ата салтымен қайын інісі Шәпекке қосылады. Күйеуінің атын атамайтын дәстүр бойынша Дина күйеуі Шәпекті «Жәпек» деп атайтын болған. Кейбір деректерде «Жәпек» деп жазылуы содан. Динаның алғашқы күйеуінен көрген перзенті Нұрпейіс 14 жасында қайтыс болады. Кейін ел ішінде санақ па, сайлау ма, әйтеуір бір тізім алу атай алмаған Дина фамилиясының орнына қайтыс болған тұңғышы Нұрпейістің есімін атаған. Міне, Динаның Нұрпейіс келіні атануының сыры осында. Жәпек пен Дина бақытты ғұмыр кешіп, берекелі жанұя құрған.

Шығармашылығы .

Халық өнерпаздарының  1937 жылы  өткен республикалық байқауына қатысып 75 жасында халық аспаптарын тартатын өнерпаздардың  Мәскеуде  өткен Бүкілодақтық бірінші байқауында, одан кейін 1944 жылы 83 жасында  Орта Азияның  бес республикасынан өнерпаздар қатысқан  Ташкенттегі  он күндікте Дина тағы да жүлделі орындарды жеңіп алады.

Қазақтың аспапты музыкалық өнерінде Құрманғазы және Дәулеткерей дәстүрін жалғастырып, оны одан әрі тереңдеткен аса көрнекті композитор, күйші Дина Нұрпейісова шығармашылығы қазақ мәдениетіндегі жарқын құбылыс болып табылады. Дина да өзінің атақты күйі арқылы сол кездегі ауыр кезеңді шыншылдықпен суреттейді.

Өзінің саналы өмірінің жартысына жуығын, яғни 76 жасқа келгенше туған ауылында өткізген Дина 1937 ж. Алматыда өткен көркемөнерпаздардың екінші слетіне қатысып, бас жүлдені жеңіп алады, үлкен мәртебеге, табысқа не болады.

Дина Кеңес заманында да өзінің арман аңсарын, үміт тілегін халқының жолына бағыштап өтті. Жасының ұлғайғанына қарамастан Қазақстанның 20 жылдығына орай « Тойбастар» , Отан соғысы жылдарында «Ана бұйрығы», «Жеңіс» сияқты күйлер шығарды. Рас, қоғамның репрессиялық қаталдығы туыдрған жағымсыз саясат пен желбуаз идеология Динаның бұла дарынын қақпайлап бақты. Оны төлтума арқасынан (шабытынан) айырып, әсіре ұраншылдықтың қолжаулығы етпек болды. Ол шығарған күйлерге « Еңбек ері» , « Сауыншы» , « Сталин» , «Делегат», «Көкөніс» деп ат қойып, алаулатып жалаулатып, ресми салтанаттардың ұран күйіне айналдырды.

Назарларыңызға рахмет!