Доклад на тему "ИКТ на уроках филологического цикла"

АхIмадова А.М.

Гъуниб районалъул

Шамгъода росдал

гъоркьохъеб школа

Авар мацIалъул ва адабияталул дарсазда гIадатиял гурел къагIидаби хIалтIизари.

Дагъистан буго гIемер миллатазулаб республика. Гьеб ккола Дагъистаналъул чIухIилъун. Миллатал гIемер ругониги гьезда гьоркьоб гьудуллъи-вацлъи кидаго щулияб букIана. Гьеб гьудуллъиялъулаб улка биххизе кIвечIо кигIан кутакав тушманасдаги.

Щибаб миллаталъул буго жиндирго мацIги, гIадаталги, тарихги, гIакъилал умумуз цIунизе ирсалъе тараб. Амма гьеб къиматаб хазина жакъа къоялъ букIине кколеб даражаялда цIунулеб гьечIо тIаде гIун бачIунеб гIелалъ.

Нилъер Дагъистаналъул мацIал къойидаса къойиде кIудиял захIмалъабигун дандчIвалел руго. Рорхатал мугIрузда гIумру гьабулел магIарулаз хисулеб буго гIумру гьабулеб бакI, жура-гъуралел руго миллатал, хисулеб буго яшав. Халкъ лъугьун буго бусен биххарал наял гIадин. МацIалдехун бугеб бербалагьи, гьеб лъазаби, гьеб мацIалда кIалъай, дагъистанияз реххун толеб буго. КIвар гьечIеллъун лъугьунел руго эбелалъ жидерго кинидахъ ахIарал кочIол рагIаби. Гьеб кинидахъ кечIцин гIурусалъ ахIулеб буго гьанжесеб гIелалъ. Кинха гьединав инсан магIарул намусалдеги яхIалдеги куцалев?

Гьеб кинабго бичIчIарал мугIалимзабазги, щвараб ресалдаса пайдаги босун лъималазда бичIчIи кьеялъул гара-чIвариги гьабун, нилъер миллаталъулго, дагъистаналъул халкъалъулго унти, мацIалъул кIвар, гьеб цIунизе ккей бичIчIизабизе жигар бахъулеб буго.

Гьанже заманалъул лъималазе сундулго интерес гьечIо гIицIго телефоназул, компьютеразул гурони. Рахьдал мацIалъул мугIалимзабазда дандчIвалел руго захIмалъаби. ГIолел гьечIо школазда цIалул тIахьал, тIахьалги программабиги данде кколел гьечIо. МугIалимасе пайда босизе бегьулел методикиял тIахьал цIакъго дагь руго. Авар мацIалъе кьолел сагIтазул къадар гIураб гьечIо. Лъималазе дарс бокьизе, дарсиде гьезул гъира базе ккани мугIалимасда ратизе ккола батIи-батIиял ресал.

Авар мацIалъул ва адабияталъул дарсазда хIалтIи чIаго гьабизе хIалтIизарула дица батIи-батIи гIадатиял гурел къагIидаби. Авар мацI ва адабият хурхарал руго гIемерисел школалда лъималазда малъулел предметазда: историялда, биологиялда, гIурус мацIалда ва адабияталда, рисованиялда, музыкаялда, географиялда. Гьелъ рес кьола батIи-батIиял тайпаялъул дарсал кьезеги. Масала: комбинированиял, интегрированиял, дарс-маргьа, дарс-сапар ваг ь.ц. Дица дарсазда гIемер хIалтIизарула слайд-презентацияби. Рагъул темаялъул асарал малъулелъул дарсазда документалиял фильмал рихьизарула, кучIдул риччала. Гьелъие пайда босула гьанжесел цIиял алатаздаса: проекторалдаса, копьютералдаса, интерактивияб доскаялдаса.

Лъималазул цIакъго гъира бала ребусал, шарадаби, рагIикъотI, хIаял, викторина дарсида хIалтIизариялъ.

РагIикъотI

Гьаниб щуго хIарпалдаса гIуцIараб рагIи гIаксалда цIализе бегьула магIна хисичIого.

ГIЕБЕДЕ:

1. Квербакъи 4. Бахчаялъул нигIмат. 8. Игитасул алат. 9. Пихъ.

10. ГьитIинаб гъветI. 11. Хунздерил лъар. 13. Квалкал. 15. ГъветI.

17. Ункъачу. 18. ГIодоб тIамулеб салмаг. 19. Мухь, харж.

ГIОДОДЕ:

1. Бечедав векьарухъан (гIурус) 2. Буголъи. 3. Къуват. 4. ХIикмалъи, иш.

5. Жанавар. 6. Къадахъанасул алат. 11. Помидоралъул лъамалъи.

12. Анкьил къо. 13. АхIичIо гIаксалда. 14. ТIарада гIаксалда.

16. Бекьулеб ракъ.

ГIадатиял гурел дарсал рачизе бегьулел тайпаби руго гIемерал. Гьале цо чанго мисал.

Дарс- инсценировка. Гьединал дарсал кьезе бегьула адабияталъул драмиял асарал малъулаго. ЦI. Х1амзатил «Айдемир ва Умайгьанат», «Балагьалъул гъамас», ГI.МухIамадил «МахIмуд», «Камалил Башир», «Саба Меседо». Лъималазда гьел асаразул магIна лъикI бичIчIула инсценировка гьабуни, жалго цIалдохъаби гъорлъ гIахьал гьаруни.

Дарс-интервью. Цо кIудияб тема лъугIун ахиралда кьела гьадинаб дарс. КIиго къукъаялде классги бикьун, щибаб къокъаялъ жидеего журналалъул яги газеталъул цIар тола. Темаялда тIасан суалал цереккунго хIадурула. ЦIалдохъаби корреспондентазул ролалда рукIуна. Микрофоналги хIалтIизарун цоцае суалал кьола. ЦIикIкIун жавабал кьураб къокъа бергьуна.

Дарс-лекция. 11 абилеб классалъул цIалдохъаби руго рукIинесел студентал. Гьел лекция хъвазе ругьун гьаруни пайда букIина. Цо кIудияб асар малъулаго сагIтал гIоларого, хадур гъоларого рукIуна,. ТIаде жоялъе цIалул тIахьалги дагьал руго. Гьадинаб дарс бачани учителасеги цIалдохъабазеги пайда букIуна.

Дарс-хIай. «Поле чудес», ай «ХIикматазул авлахъ». Гьадинаб дарс бачине бегьула авар мацIалъул цо бутIа малъун лъугIигун. Лексика, фонетика, морфология, синтаксис малъун лъугIигун. Классалъе цебеккунго кьела тIадкъай хIадурлъизе. Гьениб гIахьаллъула лъабго къокъа. Ахиралда лъабабго къокъаялъул бергьарал хIала. Гьезда гьоркьоса бергьарал супер-хIаялде уна. ХIай гьабулаго лъималаз рачIуна сайигъатал, ахIула кучIдул, гьарула кьурдаби. Гьадинаб къагIидаялда бачараб дарс лъималазда лъикIго бичIчIула, хIасилги лъикIаб кьола.

Гьадин гьаризе бегьулел дарсал гIемерал руго: дарс – маргьа, дарс-семинар, дарс-КВН ва гь.ц. Гьел киналго дарсазул аслияб цо шартI буго. ЦIар кинаб лъун батаниги гьединаб букIине ккола классалъул хIадурлъиги, берзул алатги.

ГIадатиял гурел дарсал авар мацIалъул дарсазда хIалтIизарулаго мугIалимасда кIола цIалдохъабазе тIехьалда гьечIеб цIикIкIараб материал кьезе. Копьютер, проектор, интерактивияб доска ккола чара гьечIеб алатлъун лъай борхинабизе, гIатIидго дунял бичIчIизе, цIалуде гъира базабизе. Гьезул кумекалдалъун щивав цIалдохъанасул бажари рагьизе пайда щола, гьесул бажариялда ва лъаялда рекъон. Эркенлъула мугIалимасул заман, цIакъ гьесие чара гьечIеб. Щибаб лъимаде рес щола щибаб дарсида къимат щвезе.

ГIадатиял гурел къагIидаби хIалтIизарун кьолел дарсазда цIалдохъабаз жигараб гIахьаллъи гьабула, гьезда ракIалда жо чIей лъикIлъула, ва бищунго аслияб жо, авар мацIалъул ва адабияталъул дарсазде рокьи цIикIкIуна.

Гьаб къагIидаялда гьабураб хIалтIуца хIасил кьечIого толаро.

ХIалтIизабураб литература:

1. Караев А. Игровые уроки в старщих классах.// Учитель 2006 № 1, стр.3-6

2. ХIамзатов Г. Гь. Авар мацIалъул дарсазда кумекалъул алатал хIалтIизари.

3. Интернет ресурсал.

Заявка

на участие в научно-практическом конференции «Государственный язык Российской Федерации и языки народов Дагестана: теория, практика, перспективы обучения в образовательных организациях», посвященную Международному дню родного языка