Հայոց եկեղեցու պատմություն

Հայոց եկեղեցու պատմություն 7-րդ դասարան / 34 ժամ/

№

№

Դասի բաժինը, թեման, նյութը

Սովորողներին ներկայացվող չափորոշչային պահանջները ըստ Ա, Բ, Գ մակարդակների

ժամ

Տնային հանձնարարություն

ամսաթիվ

1

Ներածություն

Էջ 3-4

ԹԵՄԱ I. ՆԱԽԱՔՐԻՍՏՈՆԵԱԿԱՆ ԿՐՈՆՆԵՐ

3

2

1

Հին հայոց նախաքրիստոնեական հավատալիքները

Իմանա՝

 հեթանոս հայերի կողմից պաշտվող բնության

երևույթները

 բարի և չար ոգիների մասին

 հեթանոս հայերի կարծիքով աշխարհի բաղկա-

ցուցիչ մասերը

 հայոց հեթանոսական դիցարանի մի քանի աստ-

վածների անուններ

Կարողանա՝

 թվարկել հեթանոսական պաշտամունքի կենտ-

րոնները Հայկական լեռնաշխարհում

Իմանա՝

 բարի և չար ոգիների անունները

. աշխարհաստեղծման հայոց առասպելը

 հեթանոսկան դարաշրջանի առասպելների անուն-

ները

Կարողանա՝

 բացատրել դիվահար, Շահապետ վայրաց,

Բախտ, տոտեմիզմ, Անդունդ, հեթանոսություն,

Մհերի դուռ անուններն ու հասկացությունները

 համեմատել Արամազդի տաճարը Դելփյան տա-

ճարի հետ

 բացատրել Ամանոր և Վանատուր աստվածների

դերը հայ իրականության մեջ

Իմանա՝

 Աշտիշատի տաճարի տեղում հետագայում կա-

ռուցված Ս. Կարապետ վանքի մասին

 իմանա Վանի թագավորության գլխավոր աստ-

վածների անունները

Կարողանա՝

 մեկնաբանել հայոց հեթանոսկան առասպենել-

ների առանձնահատկությունները

 բացատրել Իշպուինի արքայի կողմից ժայռի վրա

նվաճված ժողովուրդների աստվածների անուն-

ները փորագրման պատճառները

1

§1 էջ 5-9

3

2

Հին Հնդկական և Զրադաշտական կրոնը

1

§2 էջ 10-13

4

3

Հունա-հռոմեական դիցարանը և Հելլենիստական դարաշրջանի կրոնը

1

§3 էջ 14-18

5

Գործնական աշխատանք

1

ԹԵՄԱ II. ՔՐԻՍՏՈՆԵՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՈՒՄԸ /5ժամ/

6

1

Քրիստոնեության տարածման պատմական պայմաններ

Իմանա՝

 Քրիստոնեությունը Հայաստանում առաջինը քա-

րոզած առաքյալների անունները

 առաքյալների գործունեության կենտրոնները

Կարողանա՝

բացատրել Հայոց եկեղեցու` Առաքելական անվա-

նումը

Իմանա՝

 առաքյալների կողմից եպիսկոպոսական աթոռ-

ներ հիմնադրելու գավառների անվանումները

Կարողանա՝

 բացատրել եպիսկոպոսների դերը համայնքնե-

րում և ներկայացնել նրանց գործունեությունը

Իմանա՝

 Եդեսիայում գահակալող Աբգար թագավորի մա-

սին

 Հայաստանում Թադեոս և Բարդուղիմեոս առաք-

յալների հանդիպման վայրը

 Սանատրուկ արքայի վերաբերմունքը առաքյալ-

ների և նրանց հետևորդների նկատմամբ

 Առաքյալների կողմից Հայաստան բերված նվի-

րական սրբությունները

Կարողանա՝

 վերլուծել Սանատրուկ արքայի գործունեության

պատճառները

 բացատրել Առաքելական եկեղեցի, Սրբազան ա-

վանդություն, , Աթոռ Թադեի արտահայտություննե-

րը

Իմանա՝

 Թադեոս և Բարդուղիմեոս առաքյալների Ավե-

տարանում հիշատակված անունները

 առաքյալների նահատակության վայրերում կա-

ռուցված եկեղեցիների անունները

 առաքյալների կողմից Հայաստան բերված նվի-

րական սրբությունների վերաբերյալ սրբազան

ավանդազրույցները

Կարողանա՝

 համակարգված ներկայացնել և մեկնաբանել Հա-

Յաստանում առաքյալների գործունեությունը և դրա

արդյունքները

1

§4 էջ 19-22

Քրիստոնեության մուտքը Հայաստան: Հայոց առաջին լուսավորիչները

2

7

2

Թադևոս առաքյալի քարոզչությունը Հայաստանում և նահատակությունը

1

§5 էջ 23-24

8

3

Բարդուղիմեոս առաքյալի քարոզչությունը Հայաստանում և նահատակությունը

1

§5 էջ 25-26

Քրիստոնեության տարածումը Հայաստանում I-III

2

9

4

Հայաստանի եպիսկոպոսական աթոռներն ու առաջին

եպիսկոպոսները

1

§6 էջ27-28

10

5

Հալածանքներ քրիստոնյաների դեմ

1

§6 էջ 28-31

11

Թեմատիկ գրավոր աշխատանք

1

Քրիստոնեության հռչակումը որպես պետական կրոն

Իմանա՝

 Վաղարշապատում 7-րդ դարում կառուցված

վկայարանները

 քրիստոնեության ընդունման անհրաժեշտության

հետ կապված պատմական դեպքերն ու երևույթ-

ները

 Գրիգոր Լուսավորչի կողմից հիմնադրված եկե-

ղեցիները

 Տրդատ արքայի մկրտության տարեթիվը և վայրը

Կարողանա՝

 մեկնաբանել Հայաստանում քրիստոնեությունը

պետական կրոն հռչակելու անհրաժեշտությունը,

 բացատրել հայոց դարձի պատմական նշանակու-

թյունը:

2

12

1

Քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու նախադրյալները

Իմանա՝

 Պարսկաստանում տեղի ունեցած հեղաշրջումը

 Գրիգորի` Խոր վիրապ նետվելու մասին

 քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու

տարեթիվը և այդ ժամանակ իշխող արքայատոհմը

 Հայոց հոգևոր կենտրոնը

 Մայր տաճարի նավակատիքի տարեթիվը և օրը

Կարողանա՝

 վերլուծել Տրդատի հիվանդանալու պատճառները

 բացատրել Էջմիածին անվան ստուգաբանու-

թյունը

Իմանա՝

 քրիստոնեության պետական կրոն հռչակելու հետ

կապված կարևոր իրադարձությունները և սրբա-

զան ավանդությունը

 Ագաթանգեղոս պատմիչի նասին

 Գրիգոր Լուսավորչի տեսիլքը

Կարողանա՝

 բացատրել դարձի բերել, վկայարան, տեսիլք,

Սուրբ սեղան, սրբերի մասունքներ բառերն ու հաս-

կացությունները

 ներկայացնել քրիստոնեության հաստատման ըն-

թացքը Հայաստանում,

 վերլուծել Գրիգոր Լուսավորչի Կեսարիայում

եպիսկոպոս, իսկ Աշտիշատում` կաթողիկոս ձեռ-

նադրվելու պատճառները

1

§7 էջ32-33

13

2

Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ: Հռիփսիմյան կույսերի նահատակությունը

1

§7 էջ 33-37

Ս. Գրիգոր Լուսավորիչը` Հայոց առաջին հայրապետ

2

14

3

Ս. Գրիգոր Լուսավորչի ձեռնադրությունն ու

Գահակալությունը

1

§8 էջ38

15

4

Ս. Գրիգոր Լուսավորչի տեսիլքը և Մայր տաճարի կառուցումը

Քրիստոնեության ընդունման պատմական նշանակությունը

1

§8 էջ 39-42

16

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանք

ԹԵՄԱ IV. ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԿԱՌՈՒՅՑԻ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄՆ ՈՒ ԱՄՐԱՊՆԴՈՒՄԸ (9 ժամ)

Հայոց եկեղեցական կառույցի ձևավորումը

Իմանա՝

 նորաբաց դպրոցներում դասավանդողների, դա-

սավանդվող առարկաների մասին

 Գրիգոր Լուսավորչի կողմից Մեծ Հայքում հաս-

տատած եպիսկոպոսությունների քանակը,

 Գր. Լուսավորչի գործունության շնորհիվ քրիստո-

նեություն ընդունած երկրները

 Գր. Լուսավորչի կյանքի վերջին տարիների մա-

սին

Կարողանա՝

բացատրել դպրոցների ստեղծման նպատակը

Իմանա՝

 Հայոց եկեղեցու նվիրապետական կարգի ձևա-

վորման մասին

Կարողանա՝

 մեկնաբանել Հայոց եկեղեցու նվիրապետության`

պետական վարչական կառուցվածքին համապա-

տասխան, ձևավորման պատճառները

Իմանա՝

 Միլանի հրովարտակի մասին

 313թ. Մաքսիմիանոս Դայա կայսեր` հայերի դեմ

մղած պատերազմի մասին

 Գր. Լուսավորչի թողած գրական ժառանգության

մասին

Կարողանա՝

 գնահատել կայսեր դեմ հայերի տարած հաղթա-

նակը

 համեմատել Միլանի 313թ. և Կոստանդիանոս

կայսեր 324թ. հրովարտակները

2

17

1

Քրիստոնեական առաջին դպրոցները

Հայոց եկեղեցու նվիրապետության

1

§9 էջ 43-44

18

2

Հայոց եկեղեցու նվիրապետության ձևավորումը

Ս. Գրիգոր Լուսավորչի հետագա գործունեությունը

1

§9 էջ44-48

19

3

Հայոց եկեղեցին Ս. Գրիգոր Լուսավորչի հաջորդների օրոք

Իմանա՝

 Գր. Լուսավորչի հաջորդների անունները

 Նիկեայի ժողովին Արիստակեսի մասնակցության

մասին

Կարողանա՝

բացատրել Հոգևոր սուր, աշխարհիկ կյանք,

զորավիգ լինել արտահայտությունները

Իմանա՝

Փավստոս Բուզանդի խոսքերը Վրթանեսի հայրա-

պետության տարիների մասին

Կարողանա՝

 վերլուծել եկեղեցի-պետություն հարաբերություն-

ները Վրթանես կաթողիկոսի օրոք:

Իմանա՝

Արիստակես, Վրթանես, Հուսիկ կաթողիկոսների և

Գրիգոր եպիսկոպոսի գործունությունների մանրա-

մասները

Կարողանա՝

 համեմատել Արիստակես, Հուսիկ կաթողիկոս-

ների և Աղվանքի եպիսկոպոս Գրիգորիսի գործու-

նությունը և վերլուծել նրանց սպանության պատ-

ճառները

1

§10 էջ49-52

20

4

Ս. Ներսես Մեծ: Աշտիշատի ժողովը:

Իմանա՝

 Ներսես Մեծի կաթողիկոս ձեռնադրվելու հանգա-

մանքների մասին

 Հայոց առաջին ազգային-եկեղեցական ժողովի

հրավիրման վայրի և տարեթվի մասին

 Ձիրավի ճակատամարտի և Պապ թագավորի

բարեփոխումների մասին

Կարողանա`

մեկնաբանել Պապ թագավորի բարեփոխումների

պատճառները

Իմանա՝

 Աշտիշատի ժողովի ժամանակ ընդունված որո- հանցանքները, որոնց համար պատիժներ սահ-

մանվեցին

 շարժումը, որը ժողովը որոշեց հովանավորել

Կարողանա`

 մեկնաբանել սոցիալական խնդիրների հանդեպ

Հայոց եկեղեցու ուշադրության պատճառները

 գնահատել Աշտիշատի ժողովի պատմական նշա-

նակությունը

շումները,

Իմանա՝

 Արշակ 2-րդի և Ներսես Մեծի փոխհարաբերու-

թյունների վատթարացման պատճառները

 Պապ թագավորի բարեփոխումների և պետու-

թյուն-եկեղեցի փոխհարաբերությունների վրա

դրանց ազդեցության մասին

Կարողանա`

 գնահատել Ներսես Մեծի գործունեությունը

 գնահատել` Հայաստանում կաթողիկոսների ձեռ-

նադրման նոր կարգի վերաբերյալ, Պապ թագա-

վորի կողմից ընդունված որոշում

1

§11

էջ 53-57



Գործնական աշխատանք

21

5

Պետություն – եկեղեցի հարաբերությունները IV դարի երկրորդ կեսին:

Իմանա՝

 Սահակ Պարթևի և Մեսրոպ Մաշտոցի մասին

կենսագրական տեղեկություններ

 Վռամշապուհ արքայի գործունեության մասին

 Հայոց գրերի ստեղծման վայրը, տարեթիվը, հայե-

րեն թարգմանված առաջին նախադասությունը,

Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանության անվա-

նումը

 Սուրբ Թարգմանչաց տոնի օրը

Կարողանա՝

 բացատրել պարսից արքայի կողմից Սահակ

Պարթևին` կաթողիկոսությունից զրկելու և աքսո-

րելու պատճառները

 բացատրել Մաշտոցի և Սահակ Պարթևի մտահո-

գությունը` աղվան և վրաց ժողովուրդների գիր

ունենալու համար

Իմանա՝

 Հայոց գրերի ստեղծման նախադրյալները

 գրերի գյուտից հետո ձեռնարկված գործողու-

թյունները

Կարողանա`

 բացատրել ազգային ինքնագիտակցություն, համ-

ազգային կրոն, արտահայտությունները

 գնահատել հայոց գրերի գյուտի նշանակությունը

Իմանա՝

 Սահակ Պարթև կաթողիկոսի գործունեության

հետ կապված կարևորագույն իրադարձություն-

ները

 Սահակ Պարթևի գրական, մշակութային ժառան-

գության մասին

Կարողանա՝

 գնահատել Սահակ Պարթևի ազգանվեր գործու-

նեությունը

 համեմատել Տրդատ Մեծ-Գր. Լուսավորիչ և

Վռամշապուհ-Սահակ Պարթև համագործակցու-

թյունը

1

§12

էջ 58-61

Հայոց եկեղեցու ամրապնդումը: Ս.Սահակ Պարթև և Ս. Մեսրոպ Մաշտոց:

2

22

6

Սահակ Պարթևի գահակալությունը: Քրիստոնեության ամրապնդման հիմնախնդիր

1

§13

Էջ62-65

23

7

Մեսրոպ Մաշտոց: Գրերի գյուտը

Ս. Սահակ Պարթևի և Ս. Մեսրոպ վարդապետի գրական-մշակութային ժառանգությունը

1

§13

Էջ 66-71

Տիեզերական ժողովներ

Իմանա`

 առաջին երեք տիեզերական ժողովների գումար-

ման վայրերը և տարեթվերը

 բնագրի անվանումը, որի մեջ ամբողջացան

առաջին երեք տիեզերական ժողովների որոշում-

ները

Կարողանա`

 բացատրել առաջին տիեզերաժողովների գու-

մարման պատճառները

Իմանա`

 Նիկեայի, Կ.Պոլսի և Եփեսոսի տիեզերաժողով-

ների հրավիրման պատճառները,

 Արիոսի, Մակեդոնի և Նեստորի առաջ քաշած

ուսմունքները

Կարողանա`

 բացատրել աղանդ, աղանդավորություն, հերետի-

կոսություն, տիեզերական ժողով հասկացություննե-

րը

Իմանա`

Հավատո հանգանակը

Կարողանա`

ներկայացնել առաջին երեք ժողովների ժամանակ

ընդունված որոշումները

2

24

8

Նիկիայի ժողովը

Կոստանդնուպոլսի ժողովը

1

§14

էջ 72-73

25

9

Եփեսոսի ժողովը

1

§14

Էջ 74-75

Թեմատիկ գրավոր աշխատանք

ԹԵՄԱ V ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆ V-IX ԴԱՐԵՐՈՒՄ (8 ժամ)

Հայոց եկեղեցին հավատի և հայրենիքի պաշտպան

Իմանա`

 Շահապիվանի ժողովը նախաձեռնող կաթողի-

կոսի և գումարման վայրի մասին

 Հազկերտ 2-րդի կրոնափոխության առաջարկի,

Աշտիշատի ժողովի, նախարարների կեղծուրացու-

թյան, Ավարայրի ճակատամարտի մասին

 Վահանանց պատերազմների ժամանակը, ղեկա-

վարներին:

Կարողանա՝

 Վարդանանց և Վահանանց պատերազմների

դեպքերը ներկայացնել ժամանակագրական հա-

ջորդականությամբ

Իմանա`

 Շահապիվանի ժողովում քննարկված հարցերի

մասին

 Վարդանանց և Վահանանց ազատագրական

շարժումների ժամանակ գահակալող Հայոց կա-

թողիկոսների անունները

 կարևոր ճակատամարտերը և դրանց արդյունք-

ները

Կարողանա`

 հիմնավորել Աշտիշատի ժողովի հրավիրման

հրատապությունը

 գնահատել նախարարների կեղծուրացության

որոշումը

Իմանալ`

 Հայաստանի ազատագրության ուղղությամբ հայ

գործիչների գործադրած ջանքերը, խնդրի լուծման

նրանց տարբերակները,

 թուրք-պարսկական տիրապետության պայման-

ներում պահպանված հայկական մելիքությունները

 XVI դարում և XVII դ. առաջին կեսին Հայաստանի

ազատագրության խնդիրը բարձրաց-րած գործիչ-

ներին:

Կարողանա`

 բացատրել Վարդանանց և Վահանանց պատե-

րազմների պատճառները

 համեմատել ու գնահատել ազատագրական

պայքարի ղեկավարների, կաթողիկոսների քայլե-

րը, տարբեր ճակատամարտերը. գտնել նմանու-

թյուններն ու տարբերությունները

 գնահատել 450-451թթ. և 481-484թթ. հայոց

ազատագրական պատերազմների արդյունքները և

պատմական նշանակությունը

 գնահատել Հայոց եկեղեցու դերը V դարի ազա-

տագրական շարժումների կազմակերպման գոր-

3

26

1

Շահապիվանի ժողովը: Հովսեփ Ա Հողոցմեցի

1

§15

Էջ 77-78

27

2

Արտաշատի ժողովը : Եղծ աղանդոց

Առաջին քրիստոնեական մեծ պատերազմը

1

§15

Էջ 78-80

28

3

Ճակատամարտին հաջորդող դեպքերը:

Վահանանց շարժումը և հանուն հավատի մղված պայքարի հաղթանակը

1

§15

Էջ 81-84

Քաղկեդոնի ժողովը, ընդհանրական եկեղեցու բաժանումը և Հայոց եկեղեցին:

Իմանա՝

 Քաղկեդոնի, Դվինի 1-ին և 2-րդ ժողովների գու-

մարման տարեթվերը

 Քաղկեդոնի ժողովի որոշումների հանդեպ Հայոց

եկեղեցու վերաբերմունքի մասին

Կարողանա՝

 բացատրել Հայոց եկեղեցու` Քաղկեդոնի ժողո-

վին չմասնակցելու պատճառները

Իմանա՝

 Քաղկեդոնի ժողովի հրավիրման պատճառների,

Եվտիքեսի և նրա քարոզների մասին

 Դվինի 1-ին և 2-րդ ժողովների ընդունած որո-

շումների մասին

Կարողանա՝

 բացատրել երկաբնակ, միաբնակ, միաբնակ-ուղ-

ղափառ հասկացությունները

Իմանա՝

 Քաղկեդոնի ժողովի ընդունված բանաձևը

 Հայաստանում նեստորականների հիմնավորվե-

լու մասին

 Դվինի 1-ին և 2-րդ ժողովները հրավիրած կա-

թողիկոսների անունները

Կարողանա՝

 վերլուծել քաղկեդոնականության նկատմամբ Հա-

յոց եկեղեցու դիրքորոշման պատճառները և գնա-

հատել դրա պատմական նշանակությունը

 համեմատել Դվինի 1-ին և 2-րդ եկեղեցական ժո-

ղովների որոշումները

2

29

4

Քաղկեդոնի ժողովը

Հայոց եկեղեցու դիրքորոշումը

1

§16

Էջ85-86

30

5

Դվինի I և II ժողովները

1

§16

Էջ87-90

Հայոց եկեղեցու փոխհարաբերությունները Վրաց ու Աղվանից եկեղեցիների հետ V-VII

Դարերում

2

31

6

Վրաց եկեղեցու առանձնացումը

Աղվանից եկեղեցու

կազմավորումը

Վաչագան Բարեպաշտ թագավորը: Աղվենի ժողովը

Աղվանից կաթողիկոսությունը VI դարում

Իմանա՝

 Վրաց եկեղեցու առանձնացման դարաշրջանը

 Աղվանքում քրիստոնեության տարածման և

գրերի ստեղծման պատմությունը

 Վաչագան թագավորի մասին

Կարողանա՝

 ներկայացնել Վաչագան Բարեպաշտ արքայի

գործունության ուղղությունները

Իմանա՝

 Վաչագան Բարեպաշտի օրոք կառուցված եկեղե-

ցիների թիվը, նրա վերաբերմունքը դպրոցների

նկատմամբ

 Աղվենի ժողովի և նրա ընդունած որոշումների

մասին

Կարողանա՝

 բացատրել Աղվենի ժողովի ընդունած կանոնների

հիմնական նպատակը

 գնահատել Վաչագան Բարեպաշտ արքայի գոր-

ծունեությունը

Իմանա՝

 Աղվանից կաթողիկոսության հիմնադրման և վե-

րացման ժամանակաշրջանները

 առաջին կաթողիկոսի և նրա օրոք սահմանված

կարևոր կարգի մասին:

Կարողանա՝

 համեմատել Աղվենի ժողովի ընդունած որոշում-

ները Աշտիշատի և Շահապիվանի ժողովների որո-

շումների հետ

1

§17

Էջ 91-97

32

7

Իսլամ:

Իսլամի ծագումը

1

§18

Էջ98-103

33

8

Ս. Հովհան Օձնեցին և պավլիկյան աղանդավորական շարժումը

Իմանա՝

 Միջնադարում Հայաստանում գործած աղանդա-

վորական շարժումների անունները

 Հովհաննես Օձնեցի կաթողիկոսի մասին

Կարողանա՝

 նշել պավլիկյանների և թոնդրակյանների որոշ

գաղափարներ

Իմանա՝

 Պավլիկյան և Թոնդրակյան աղանդավորական

շարժումների առաջացման վայրերը, ժամանակա-

շրջանները, կենտրոնատեղիները

 Դվինի 719թ. եկեղեցական ժողովի մասին

Կարողանա՝

 բացատրել աղանդավոր հասկացությունն ու սա-

տանայի որդիներ արտահայտությունը

 ներկայացնել և բացատրել Դվինի 719թ. եկեղե-

ցական ժողովի որոշումները

Իմանա՝

 Պավլիկյան և Թոնդրակյան աղանդավորական

շարժումների առաջացման վայրերը, ժամանակա-

շրջանները, կենտրոնատեղիները

 Դվինի 719թ. եկեղեցական ժողովի մասին

Կարողանա՝

 բացատրել աղանդավոր հասկացությունն ու սա-

տանայի որդիներ արտահայտությունը

 ներկայացնել և բացատրել Դվինի 719թ. եկեղե-

ցական ժողովի որոշումները

Իմանա՝

 Պավլիկյան և Թոնդրակյան աղանդավորական

շարժումների դեմ պայքարած գործիչների անուն-

ները

 ճառի հեղինակի

անունը և նրա բովանդակությունը

Կարողանա՝

 ներկայացնել և համեմատել պավլիկյանների ու

թոնդրակյանների գաղափարները, գտնել նմանու-

թյունները և տարբերությունները

 բացատրել արաբական իշխանությունների խրա-

խուսական վերաբերմունքի պատճառները պավ-

լիկյանների հանդեպ

 վերլուծել աղանդավորական շարժումների (պավ-

լիկյաններ, թոնդրակյաններ) վտանգը ազգային

միասնության համար

1

§19

Էջ 104-107

34

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանք