Ձեռնարկատիրական կրթություն

Հայոց եկեղեցու պատմություն 8-րդ դասարան / 34 ժամ/

№

№

Դասի բաժինը, թեման, նյութը

Սովորողներին ներկայացվող չափորոշչային պահանջները ըստ Ա, Բ, Գ մակարդակների

ժամ

Տնային հանձնարարություն

ամսաթիվ

1

Ներածություն

ԹԵՄԱ I. ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻՆԵՐԻ ՕՐՈՔ (10 ժամ)

Հայոց եկեղեցու դերն անկախության վերականգնման և ամրապնդման գործում

Իմանա՝

 Զաքարիա Ձագեցու ընտրության հանգամանքնե-

րի մասին

 Սևանի կղզում IX դ. կառուցված եկեղեցիների

անունները

 Հովհաննես Դրասխանակերտցու պատմական

աշխատության անվանումը

 Սուրբ Խաչ եկեղեցու կառուցման վայրը, տարե-

թիվը, ճարտարապետի և պատվիրատուի անուն-

ները

Կարողանա՝

 բնութագրել Զաքարիա Ձագեցուն

 բնութագրել Հովհաննես Դրասխանակերտցուն

Իմանա`

 Աշոտ իշխանին թագավոր հռչակելու ուղղությամբ

Զաքարիա Ձագեցու կատարած քայլերը

 Գևորգ Բ Գառնեցի կաթողիկոսի ընտրության և

գործունեության կարևոր դրվագները

 Մաշտոց Ա Եղիվարդեցի կաթողիկոսի թողած ծի-

սական ժողովածուի անվանումը

 Հովհաննես Դրասխանակերտցու

գործունեության կարևոր դրվագները

Կարողանա՝

 բացատրել հասկացությունը

 բացատրել աշխարհական Զաքարիա Ձագեցու

կաթողիկոս ընտրվելու հանգամանքները

Իմանա`

 Փոտ պատրիարքի պահանջի, 862թ. Շիրակա-

վանում գումարված ժողովի և նրա ընդունած

որոշման մասին

 Գևորգ Բ Գառնեցու օրհնությամբ թագադրված

հայոց թագավորներին

Կարողանա`

 գնահատել Փոտ պատրիարքի` քաղկեդոնակա-

նություն ընդունելու պահանջը մերժելու հայերի

քայլի կարևորությունը

 վերլուծել կաթողիկոսական աթոռի` Աղթամարում

հաստատվելու պատճառները

3

2

1

Շիրակավանի ժողովը: Զաքարիա Ձագեցի

1

§1 էջ 5-6

3

2

Գևորգ Բ Գառնեցի

1

§ 1 էջ 7-8

4

3

Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցի: Կաթողիկոսական աթոռի տեղափոխությունը Դվինից Աղթամար

1

§1 էջ 8-11

Հայոց եկեղեցին Բագրատունյաց թագավորության վերելքի ժամանակաշրջանում:

Իմանա`

 Կաթողիկոսարանի Կարս տեղափոխման տարե-

թիվը, այդ ժամանակ գահակալող արքայի և

կաթողիկոսի անունները

Կարողանա՝

 հիմնավորել կաթողիկոսական աթոռի Կարս տե-

ղափոխման անհրաժեշտությունը

Իմանա`

 Սյունյաց մետրոպոլիտության վերականգնման,

Սյունյաց և Աղվանից աթոռների անջատողական

ձգտումների մասին

 Խաչիկ Արշարունու գործունության կարևոր

դրվագները

Կարողանա՝

 վերլուծելել Անանիա Մոկացու դիրքորոշումը`

բռնությամբ քաղկեդոնականությունն ընդունած

հայերի նկատմամբ

Իմանա`

 X դարում Գուգարքում, Շիրակում, Արշարունի-

քում կառուցված նշանավոր վանքերի անունները

 Խաչիկ Արշարունու կողմից Կիլիկիայում հայկա-

կան եպիսկոպոսությունների հիմնադրման մասին

փաստեր

Կարողանա՝

 վերլուծել Սյունյաց և Աղվանից աթոռների անջա-

տողական ձգտումների դեմ Անանիա Մոկացի կա-

թողիկոսի ձեռնարկած քայլերի քաղաքական նշա-

նակությունը

2

5

4

Անանիա Ա Մոկացիու գործունեությունը: Պայքար Սյունյաց և Աղվանից աթոռների անջատողական

ձգտումների դեմ

1

§2 էջ 12-13

6

5

Խաչիկ Արշարունու գործունեությունը

Հոգևոր և մշակութային վերելքը X դարում

1

§ 2 էջ 12-17

Մայրաքաղաք և կաթողիկոսանիստ Անիի ծաղկումը: Սարգիս Ա Սևանցի

Իմանա`

Անի մայրաքաղաքի նշանավոր եկեղեցիների և

վանքերի անունները

Կարողանա՝

նկարագրել Անին

Իմանա`

 Սարգիս Ա Սևանցի կաթողիկոսի գործունեության

կարևոր դրվագները

Կարողանա՝

 բացատրել Գագիկ 1-ին արքայի` կաթողիկոսա-

կան աթոռի դերի կարևորման պատճառները

Իմանա`

Սարգիս Ա Սևանցի կաթողիկոսի պատվերով

գրված գործերը:

Կարողանա՝

 ներկայացնել և համեմատել Անին որպես Հայաս-

տանի հոգևոր և աշխարհիկ կենտրոն, գնահատել

Անի մայրաքաղքի դերը հայոց պատմության մեջ

 նկարներով ճանաչել Անիի եկեղեցիները և վան-

քերը

2

7

6

Սարգիս Ա Սևանցու աթոռակալության շրջանը

1

§ 3 էջ 18-19

8

7

Անին որպես հոգևոր մայրաքաղաք

Գործնական աշխատանք

1

§3 էջ 19-21

9

8

Հայոց եկեղեցին Բագրատունյաց թագավորության անկման շրջանում

Իմանա`

 1022թ. կատարված ջրօրհնեքի ծեսի մասին

 Անիի թագավորության վերացման դրվագները

Կարողանա՝

 բացատրել կաթողիկոսի` Գետադարձ մակ-

անվան ստանալու պատճառը

 բացատրել Անիի թագավորության կործանումից

հետո Բյուզանդիայի` Հայոց եկեղեցու նկատմամբ

անհանդուրժողական վերաբերմունքի պատճառնե-

րը

 Իմանա`

 Սարգիս Ա կաթողիկոսի կենդանության օրոք նոր

կաթողիկոսի ձեռնադրության անհրաժեշտության

մասին

 Խաչիկ Բ Անեցու գահակալման շրջանի մասին

 Ծամնդավի ժողովի մասին

 Բարսեղ Անեցի կաթողիկոսի գործունեության

կարևոր դրվագները

 Կարողանա՝

 բացատրել բյուզանդացիների` Պետրոս Գետա-

դարձ կաթողիկոսին Հայաստան վերադառնալ

չթույլատրելու պատճառները

 բացատրել սելջուկյան արշավանքերի ժամանակ

բյուզանդացիների` հայոց եկեղեցու նկատմամբ

քաղաքականության նպատակները

 Իմանա`

 Պետրոս Գետադարձ կաթողիկոսի կողմից

ստեղծված եպիսկոպոսությունների անունները

 Բարսեղ Անեցի կաթողիկոսի ստացած տիտղոսը

 Հայրապետական աթոռների ստեղծման մասին

 Կարողանա՝

 մեկնաբանել Պետրոս Գետադարձի` Անանիա

վրդպ. Սանահնեցուն տված պատվերի նպատակը

 վերլուծել Բյուզանդիայի` Հայաստանի նկատ-

մամբ անհանդուրժողական վերաբերմունքի հե-

տևանքները

 վերլուծել հայրապետական աթոռների առաջաց-

ման վտանգը Հայոց եկեղեցու համար

1

§ 4 էջ 22-25

Հայոց եկեղեցու նկատմամբ գործադրված ճնշումներն ու հալածանքները Բագրատունյաց

թագավորության անկումից հետո

2

10

9

Հայոց կաթողիկոսական աթոռի դեգերումները

1

§ 5 էջ 26-28

11

10

Կաթողիկոսական աթոռի վերականգնումը Անիում

1

§5 էջ 28-32

12

Թեմատիկ գրավոր աշխատանք

1

ԹԵՄԱ II. ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԿԻԼԻԿԻԱՅՈՒՄ (7 ժամ)

Հայոց եկեղեցու կազմակերպումը Կիլիկյան Հայաստանում

Իմանա`

 Կիլիկայում Հայոց եկեղեցու կառույցների ձևա-

վորման մասին

 հայ-հռոմեական եկեղեցական հարաբերություն-

ների սկզբնավորման մասին

 Զաքարյան Հայաստանում կառուցված նշանավոր

վանական համալիրները և ուսումնագիտական

կենտրոնները

 Հայաստանում միարարական շարժման տարած-

ման մասին

Կարողանա՝

 բացատրել Մեծ Հայքից դուրս գտնվող հայ իշ-

խանների` Հայոց եկեղեցուն աջակցելու պատճառ-

ները

 նշել միարարների նպատակները

 բացատրել Հայրապետական աթոռի`

Հռոմկլեայից Սիս տեղափոխելու պատճառները

 բացատրել Կիլիկյան Հայաստանի` հույսը միայն

Եվրոպայի հետ կապելու պատճառները

Իմանա`

 1113թ. Գրիգոր Պահլավունու ընտրության և Դա-

վիթ Թոռնիկյան եպիսկոպոսի կողմից հակաթոռ

կաթողիկոսության ստեղծման մասին

 Հայոց և բյուզանդական եկեղեցիների միավոր-

ման փորձերի, միավորման շուրջ առաջացած

երկու ուղղությունների մասին

 Ներսես Շնորհալու գործունեությունը

 Հայաստանում եկեղեցու իրավունքները վերա-

կանգնելու ուղղությամբ Զաքարյանների կատարած

քայլերը

 Ստեփանոս Օրբելյանի նախաձեռնությամբ

Նորավանքում գումարած ժողովի և ընդունած

որոշման մասին

 միարարական շարժման դեմ Հակոբ Բ Մանա-

վարզեցի կաթողիկոսի ձեռնարկած

գործողությունները, միարարների դեմ պայքարող

ուսումնագիտական կենտրոնները

 Հայոց եկեղեցու և պապականության հարաբե-

րությունների ու գրքույկի

բովանդակության հիմնական դրույթները

Կարողանա՝

 բացատրել հակաթոռ, բանադրել, դավանա-

փոխություն,

արտահայտություններն ու հասկացությունները

 վերլուծել Աղթամարի Դավիթ Թոռնիկյան եպիս-

կոպոսի գործողությունների պատճառները

 վերլուծել XIIդ. կեսերին Հայոց և բյուզանդական

եկեղեցիների միավորման շուրջ առաջացած երկու

ուղղությունների գործողությունները

Իմանա`

 1114թ. Շուղրի Կարմիր վանքում գումարված ժո-

ղովի, կաթողիկոսի ընտրության նոր կարգի հաս-

տատման և դրա նպատակի մասին

 Հայոց կաթողիկոսի ընտրությունը հաստատող

չորս արքեպիսկոպոսությունների անվանումները,

 Հայոց կաթողիկոսի և Կիլիկյան արքունիքի միջև

հաստատված հարաբերությունների մասին

 Հռոմկլեայի ժողովի հրավիրման տարեթիվը,

պատճառները և ընդունած որոշումները

 Զաքարյան Հայաստանի ուսումնագիտական

կենտրոններում գիտամանկավարժական գործու-

նեություն ծավալող գործիչների անուններ

 Հայ-վրացական եկեղեցական հարաբերություն-

ների սրման, 1203թ. և 1242թ. Սսում գումարված

ժողովների և դրանց որոշումների մասին

 Սսի`1307թ. և Ադանայի` 1317թ. ժողովները և Հա-

յաստանում` դրանց արձագանքների, և 1361թ. Սսի

ժողովում դրանք չեղյալ հայտարարելու մասին

Կարողանա՝

 վերլուծել Բարսեղ Անեցու կողմից կաթողիկոսա-

կան աթոռը Հայաստանից դուրս տեղափոխելու

քայլը

 բացատրել Հռոմկլեայի Հայոց կաթողիկոսների`

տիտղոսը

ընդունելու պատճառները

 գնահատել Հայոց եկեղեցու ունեցած դերը Կիլի-

կիայում Հայոց պետականության ստեղծման գոր-

ծում

 վերլուծել դավանափոխության` կրոնական, ազ-

գային և քաղաքական վտանգները հայերի համարգնահատել Հայոց եկեղեցու դերը Կիլիկիայում

պետականության անկումից հետո

2

13

1

Հայոց եկեղեցու կառույցների ձևավորումը Կիլիկիայում

Հայրապետական աթոռի

հաստատումը Հռոմկլայում

1

§6 էջ 33-35

14

2

Կաթողիկոսների ընտրության նոր կարգը

Կիլիկյան արքունիքի և Հայոց կաթողիկոսության փոխհարաբերությունները

Խառնակ շրջան

1

§6 էջ 35-37

§6 էջ 37-38

15

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանք

Հայ-հռոմեական և հայ-բյուզանդական եկեղեցական հարաբերությունները

2

16

3

Հայ-հռոմեական եկեղեցական հարաբերությունները

Հայ և Բյուզանդական եկեղեցիների միավորման խնդիրը

1

§ 7 էջ 39-40

17

4

Հռոմկլայի եկեղեցական ժողովը

1

§ 7 էջ 40-44

Հայոց եկեղեցին Զաքարյան Հայաստանում

2

18

5

Հայոց եկեղեցու կազմակերպումը Զաքարյան Հայաստանում

Եկեղեցու հոգևոր-մշակութային գործունեությունը

1

§8 էջ 45-46

19

6

Կիլիկյան Հայաստանի և Մեծ Հայքի եկեղեցական հարաբերությունները

Սսի 1243 թ. եկեղեցական ժողովը

1

§ 8 էջ 46-50

20

7

Քրիստոնեական եկեղեցիների միավորման փորձերը

1

§ 9 էջ 50-53

Թեմատիկ գրավոր աշխատանք

ԹԵՄԱ III. ՀԱՅՈՑ ԵԿԵՂԵՑԻՆ XV-XVIII ԴԱՐԵՐՈՒՄ (13 ժամ)

21

1

Հայոց եկեղեցին XIV դարի վերջերին և XV սկզբին

Իմանա`

 կաթողիկոսական աթոռի Հայաստան

տեղափոխման շարժումը գլխավորող գործիչների

և ուսումնագիտական կենտրոնների անունները

 Ազգային-եկեղեցական ժողովի գումարման

տարեթիվը և ընտրված կաթողիկոսի անունը

 Աղթամարի Զաքարիա կաթողիկոսի գործունեու-

թյան և Սմբատ Արծրունու` Հայոց թագավոր

օծվելու մասին

 հայկական տպագրության հիմնադրման տարե-

թիվը, վայրը, հիմնադրի անունը

 հայ տպագրության առաջնեկի անունը և նրա բո-

վանդակությունը

 Մխիթարյան միաբանության հիմնադրի անունը,

հիմնադրման տարեթիվը և վայրը

 Հայոց եկեղեցու և Նադիր շահի հարաբերություն-

ների մասին

 հայերեն առաջին պարբերականի անվանումը,

հրատարակման վայրը, տարեթիվը, հրատարակ-

չին

Կարողանա՝

 թվարկել IV-XV դդ. առաջացած Հայոց կաթողի-

կոսությանը ենթակա կառույցների և ներկայումս

գործող նվիրապետական աթոռների անունները

 բնութագրել Աղթամարի Զաքարիա կաթողիկոսն

և գնահատել նրա գործունեությունը

 բացատրել Նադիր շահի` Հայոց եկեղեցու և հա-

յերի հանդեպ ունեցած վերաբերմունքի

պատճառները

Իմանա`

 1375թ. հետո Կիլիկիայում Հայոց կաթողիկոսու-

թյան վիճակի մասին

 1441թ. Ազգային-եկեղեցական ժողովի ընթացքի,

առաջարկված թեկնածուների, Կիրակոս Ա Վիրա-

պեցու ընտրության և օծման մասին

 Նվիրապետական աթոռների ծավալած գործու-

նեության հիմնական դրվագները

 Էջմիածնի` 1547թ., Սեբաստիայի` 1562թ., Էջմիա-

ծնի` 1677թ. հրավիրված ժողովները և նրանց

ընդունած որոշումները

 Մովսես Տաթևացու իրականացրած կարևոր ձեռ-

նարկները

 Մխիթարյան միաբանության գործունեության

առանձնահատկություննեը,

 Մխիթարյանների երկրորդ միաբանության հաս-

տատման վայրը և տարեթիվը

 Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսի իրականացրած

կարևոր ձեռնարկները

Կարողանա՝

 բացատրել Գրիգոր Մուսաբեկյանի` Վաղարշա-

պատ տեղափոխվելու առաջարկի մերժման պատ-

ճառները

 բացատրել Հայոց կաթողիկոսությանը ենթակա

յուրաքանչյուր կառույցի ստեղծման պատմական

պայմանները

 բացատրել մետրոպոլիտություն,

եպիսկոպոսություն հասկացությունները

 գնահատել Մովսես Տաթևացու գործունությունը

Իմանա`

 Ստեփանոս Օրբելյանի պոեմի անվանումը և բո-

վանդակությունը

 Հայոց կաթողիկոսությանը ենթակա բոլոր կա-

ռույցների ստեղծման վայրերը, հիմնադրման և

գործունեության դադարեցման տարեթվերը,

առաջնորդանիստերը, առաջին առաջնորդների

անունները

 Հակոբ Մեղապարտի և Աբգար դպիրի գործու-

նեության կարևոր դրվագները

 Մխիթար Սեբաստացու նշանավոր հետնորդների

անունները և Մխիթարյանների գրական ժառան-

գության նշանավոր գործերը

 XVIII դ գահակալած կաթողիկոսների անունները

ըստ ժամանակագրության

1

§10 էջ 54-59

Կաթողիկոսական աթոռի վերահաստատումը Էջմիածնում

2

22

2

Կաթողիկոսական աթոռի տեղափոխման անհրաժեշտությունը

1

§11 էջ 60-61

23

3

1441 թ. Ազգային-եկեղեցական ժողովը և կաթողիկոսական աթոռի տեղափոխումը

1

§11 էջ 61-64

Հայոց եկեղեցու նվիրապետությունը

2

24

Ամենայն Հայոց կաթողիկոսությունը

Աղվանից կաթողիկոսությունը

1

§ 12 էջ 65-67

25

Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքությունը

Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքությունը

Մետրոպոլիտությունը

Եպիսկոպոսությունները

Գործնական աշխատանք

1

§ 12 էջ 67-70

Հայոց եկեղեցին և հայ ազատագրական շարժումը XV- XVII դարերում

2

26

Հայկական պետականության վերականգնման փորձ XV դարի կեսերին

1

§ 13 էջ 71-73

27

Հայաստանն ազատագրելու ծրագրերը: Ստեփանոս Սալմաստեցի: Միքայել Սեբաստացի

Կարողանա՝

 հիմնավորել կաթողիկոսական աթոռի Հայաս-

տան տեղափոխելու անհրաժեշտությունը

 գնահատել Էջմիածին տեղափոխված Մայր

Աթոռի դերը հայապահպանության գործում

 մեկնաբանել նվիրապետական

աթոռների և Ամե-

նայն Հայոց կաթողիկոսության հարաբերություննե-

րը

 վերլուծել XVդ Հայոց եկեղեցու կողմից ազատա-

գրական պայքարի նախաձեռնությունն ու ղեկա-

վարությունն ստանձնելու պատճառները

 համեմատել Ստեփանոս Սալմաստեցի, Միքայել

Սեբաստացի և Հակոբ Ջուղայեցի կաթողիկոսների

գործունեությունները

1

§ 13 էջ 73-75

Հոգևոր-մշակութային կյանքի զարթոնքը: Մովսես Գ Տաթևացի

2

28

Հայկական տպագրության սկզբնավորումը

Մայր աթոռի և հոգևոր-մշակութային կյանքի զարթոնքը: Մովսես Գ Տաթևացի

1

§ 14 էջ 76-79

29

Հակոբ Ջուղայեցի: Ս. Էջմիածնի 1677 թվականի գաղտնի խորհրդաժողովը

1

§ 14 էջ 79-81

Կաթոլիկ շարժումը հայոց մեջ: Մխիթարյանք

2

30

Կաթոլիկության տարածումը հայերի մեջ

1

§15 էջ 82-83

31

Մխիթար Սեբաստացին և Մխիթարյանք

1

§15 էջ 83-85

Հայոց եկեղեցին XVIII դարում

2

32

Հայոց եկեղեցին XVIII դարի առաջին կեսին: Սիմեոն Երևանցի

1

§ 16 էջ 86-87

33

Հայոց եկեղեցին XVIII դարի վերջին

1

§16 էջ 88-91

 մեկնաբանել Մխիթարյանների

կրոնին և կրոնը ազգությանը հավատամքի

իմաստը, արտահայտել սեփական վերաբերմունք

 համեմատել Սիմեոն Երևանցի և Աբրահամ Կրե-

տացի կաթողիկոսների գործունեությունները

34

Կիսամյակային ամփոփիչ գրավոր աշխատանք