Электр то?ы. Ом за?ы

Саба?ты? та?ырыбы:   Электр тогы. Тiзбек б?лiгi ?шiн Ом за?ы. Толы? тiзбек ?шiн Ом за?ы

 Саба?ты? білімділік ма?саты:  Электр тізбегіндегі кернеу мен кедергіні? ж?не ток к?штеріні? т?уелділігін аны?тау. 

Дамытушылы? ма?саты:  Эксперимент пен теорияны? с?йкестігіне к?з жеткізу. Ой - ?рісін, ?иялдарын, еркін с?йлеуін дамытып,  формулаларды т?рлендіре білуге ?йрету

Т?рбиелік ма?саты:  О?ушыларды? формуланы есте са?тауына ж?не п?нге деген ?ызы?ушылын арттыру?а т?рбиелеу.

Саба?ты? к?рнекілігі: Кодаскоп, слайдтар, де?гейлік тапсырмалар,  интерактивтік та?та

??рал-жабды?тар: Амперметр, вольтметр, ток к?зі В-24, кілт, резисторлар,шам, ?ос?ыш сымдар, Омны? суреті

Саба?ты? барысы:

І ?йымдастыру б?лімі.  Мені та?да (?ызы?ушылы?ын ояту)

ІІ Жа?а саба?ты ме?герту

ІІІ Бекіту( Есеп шы?ару) 

ІV  ?й тапсырмасы.

V  ?орытынды. О?ушыларды ба?алау

Саба? міндеттері.

• кедергі т?ра?ты бол?ан жа?дайда  ?ткізгішті? ?штарында?ы кернеуді? ток к?шіне тура пророционал болатынына к?з жеткізу

• Егер кернеу т?ра?ты болса, онда ?ткізгіштегі ток к?ші  кедергіге кері пророрционал болатынын д?лелдеу;

• Тізбек б?лігі ?шін Ом за?ын білу;

• Демонстрациалы? т?жірибені ба?ылау ар?ылы одан ?орытынды шы?ара білуі ?ажет;

• Ом за?ын ?олданып есеп шы?ара білу;

Саба? жоспары.

ІІ. Мені та?да (?ызы?ушылы?ын ояту). ?рт?рлі физика ??ралдарыны? астына с?ра?тар жасырылады.

1. Электр сыйымдылы?ы дегеніміз не?
2. Шарды? сыйымдылы?ын есепте.
3. Жазы? конденсатор дегеніміз не? Формуласын жаз.
4. Егер конденсаторды? пластиналары болса, формуласы...
5. Конденсаторды тізбектей жал?а?анда q, U, C параметрлері ?алай ?згереді?
6. Конденсаторды параллель  жал?а?анда q, U, C параметрлері ?алай ?згереді?
7. Электр ?рісі ?ткізгішке ?алай ?сер етеді?
8. Электр ?рісі диэлектрикке ?алай ?сер етеді?

ІІІ. Жа?а саба? .

Электр тогы бізді? таптырмайтын к?мекшіміз. Ж?не бізді электр тогы ?оршап т?р. Токты? жылулы?. Химиялы?, магниттік ?асиеттерісіз ?мірімізді елестету м?мкін емес. Б?л ?асиеттерді? барлы?ы ток к?шіне байланысты. ?ткізгіштегі ток к?шін ?згерте отырып, б?л ?серлерді? барлы?ын бас?ару?а болады. ал ток к?шін бас?ару ?шін оны? ?андай шамалар?а т?уелді екенін білу керек.

ХІІ ?асырды? басында неміс ?алымы Герг Ом электр тогыны? т?уелді болатын негізгі шамаларын та?айындады: ток к?ші, кернеу, кедергі. Б?л физика тарихына Ом за?фы енді. Ендеше т?жірибелер жасай отырып, т?уелділіктерге к?з жеткізейік. Алдымен ток к?шіні? кернеуге т?уелділігін ?арастфырайы?. Ол ?шін мына сызбада?ыдай тізбек ??руымыз керек.

Эксперимент  ?шін бірнеше ток к?здері керек. Ток к?рдерін арттыра отырып, бірінен со? бірін жал?аймыз. Амперметрді? к?мегімен ток к?шін ?лшеп оытарсыз. Кернеу ?анша есеге артса, ток к?ші сонша есеге артып отыр?анын к?міз.

Енді кедергіге т?уелділігін ?арастырайы?. Кедергі арт?ан сайын ток к?ші кеміп отыратынын к?реміз.

Тізбектегі ток к?ші кернеуге тура, ал кедергіге кері пропорционал

Б?л Ом за?ы деп аталады.

?ткізгішті? кедергісі оны? ?зынды?ына, к?лдене? ?имасыны? ауданына ж?не жасал?ан материалды? ?асиеттеріне т?уелді

Т?йы? тізбектегі ток к?ші ток к?зіні? электр?оз?аушы к?шіні? шамасына тура пропорционал ж?не тізбекті? ішкі, сырт?ы кедергілеріні? ?осындысымен аны?талатын толы? кедергісіне кері пропорционал. Б?л толы? Ом за?ы деп аталады.

I =

Сырт?ы тізбекті? кедергісі н?лге те? болса, ?ыс?а т?йы?талу ??былысы бай?алады

I =

ІІІ Бекіту( Есеп шы?ару) 

1. Т?ра?ты кернеу к?зіне ?осыл?ан тізбекті? кедергісі 100 Ом. Осы тізбекке ?осыл?ан, ішкі кедергісі 1 Ом, амперметрді? к?рсетуі 5 А. Амперметр жал?а?ан?а дейінгі тізбектегі ток к?ші. (5,05 А)
2. Электр лампасыны? ?ыл сымыны? ?штарында?ы кернеу 2 В, ток к?ші 0,5 А. ?ыл сымны? кедергісі.
3. Тізбек  Э?К-і 4,5 В, ішкі кедергісі 1,5 Ом ток к?зінен ж?не кедергілері 4,5 Ом ж?не 3 Ом ?ткізгіштерден т?рады. Екінші ?ткізгіштегі кернеу  

                                        r      ?

                              R₁                        R₂

1. Э?К-і 30В батарея тізбектегі ток к?зі ролін ат?арады. Батарея ?ыс?ыштарында?ы кернеу 18 В, ал тізбектегі ток к?ші 3 А болса, тізбекті? сырт?ы ж?не ішкі кедергілері.
2. ?зынды?ы 3,5 м, ?имасы 0,70 мм² фехраль сымны? кедергісі 5,47 Ом. Фехральды? меншікті кедергісі неге те?? (1,1*10^-6Ом*м)
3. Э?К-і 3,7 В, ішкі кедергісі 1,5 Ом ?алта фонарыбатареясы кедергісі 11,7 Ом сыммен т?йы?тал?ан. Батарея ?ыс?ыштарында?ы кернеу
4. Айнымалы ток тізбегіндегі кернеуі 100 В, ток к?ші 2 А болса, оны? актив кедергісі
5. Э?К-і 50В, ішкі кедергісі 1,5 Ом ток к?зіне кедергісі 7 Ом ?ыздыру шамы мен резистор тізбектей ?осыл?ан. Тізбектегі ток к?ші 2,7 А болса, резисторды? кедергісі.
6. Потенциалдар айырымы 2 кВ н?ктелер арасында орнын ауыстыр?анда, электр ?рісі 50 мкДж ж?мыс ат?арса, зарядты? шамасы:
7. Екдергісі 120 Ом резистордан ?тетін ток к?ші 6 А болса, кедергісі 80 Ом резистордан ?тетін ток к?ші.
8. Кернеулігі 60кВ/м біртекті ?рісте 5 нКл заряд орын ауыстыр?ан. Модулі бойынша 20см-ге те? орын ауыстыру к?ш сызы?тарыны? ба?ытымен 60⁰ б?рыш жасайды. ?рісті? ж?мысы?
9. Электр су ?айнат?ышы 4 А ток к?ші мен 120 В кернеуге есептелген. Су ?айнат?ышты? ?ыздыру элементін дайындау ?шін ?ажет нихром сымны? ?зынды?ын табы?дар. К?лдене? ?имасыны? ауданы 0,39 мм². (11,14м)

V. ?й тапсырмасы:

?йге тапсырма: § 9.3,  9,5 №5-10 есептерді шы?ару

VІ. ?орытынды. О?ушыларды ба?алау.