Эволюцияның даму тарихы

Орындаған:Сапарбекова Ж.Б

ДАРВИНДІК ДӘУІРГЕ ДЕЙІНГІ ЭВОЛЮЦИЯЛЫҚ ИДЕЯЛАРДЫҢ ДАМУЫ

Ер тедегі Греция мен Римдегі табиғат туралы ұғымдар

Ертедегі Грецияжаратылыс ғылымдарының дамуы мен көне философия тарихы бір – бірімен байланысты. Біздің эрамызға дейінгі V-II ғасырда гректің алғашқы философ–материалистері, бір жағынан философ, ал, екенші жағынан олар табиғаттағы әр түрлі құбылыстарды түсінгісі және түсіндіргісі келген тұңғыш жаратылыс зерттеуші болды. Ежелгі грек философтарында табиғат тұтас, ондағы барлық заттар, барлық құбылыстар бір – бірімен байланысты деп ұғу талабы болған. Бұл материалистік философия болып табылады.

Материалистік философияның әрімен қарай дамуы эфестік ойшыл Гераклиттің ілімімен байланысты. Гераклит табиғаттағы бүкіл зат өзара байланысты деп санап, әлемнің бірлігі жайындағы идеяны дамытты. Гераклит табиғаттағы заттар және құбылыстар өзіне қарама-қарсыға көшеді деген пікір айтты.

Гераклит (б.э.д. VI ғасырдың аяғымен V ғасырдың басы)

Гераклиттің идеясына ұқсас идеяны Сицилиядан Эмпедокл дамытып, ол төрт «негіз» –от,ауа,су және жер – барлық заттың бастамасын береді деді. Олар бірігеді және ажырасады, солардың бір-біріне сәйкестене бірігулерінен табиғаттағы барлық заттар пайда болады. Қозғалыстың қайнар көзі – қастық пен татулық деп тұжырымдады.

Эмпидокл (б.э.д. 483-423жж)

Көне философия өзінің дамуында, сол кездегі ең даңқты энциклопедистерінің бірі Демокриттің ілімінің де шыңына жетті. Демокрит материя құрылысының тұңғыш атомдық теориясын құрды. Ол табиғаттағы барлық заттар бөлінбейтін материялық бөлшектерден – атомнан құралады деп үйретті.

Демокрит (б.э.д.460-370жж)

Грецияда Эмпидокл мен Демокрит дамытқан идеялар кейіннен Рим империясына да таралды. Рим философы және ақыны Лукреций Кар «Заттың табиғаты жайында» деген поэмасында грек ойшылдарының көзқарасына ұқсас бірқатар пікірлер айтады. Ол шындығында дүниені құдай жаратқан жоқ, себебі жоқтан еш нәрсе жаралмайды деп тұжырымдады.

Лукреций Кар

(б.э.д. I ғасыр)

Бүкіл заттарға негіз болып тұрған материя болатынына Аристотель күміндаған жоқ, бірақ Аристотельше материалы субстанция пассивті және оның дамуы, заттық қалпы жоқ активті бастаманың әсерімен – жанмен байланысты деп санады. Оның пікірінше бүкіл табиғатта азды-көпті жан болады. Аристотельше тіріге үш негізгі белгі тән:

• Өсу мен көбею үшін – тамақ
• Организмді қозғалтатын – сезім
• Ойлау

Аристотель (б.э.д.384-322)

XVIII ғасыр ортасындағы тірі табиғат туралы метафизикалық ұғымдар

Әйгілі швед ғалымы Карл Линнейдің «Табиғат системасы» және «Ботаника философиясы» атты классикалық еңбектері жарыққа шақаннан кейін систематика түбегейлі қалыптасты. Линней түрлердің бинарлық системасын жасап заңды етіп бекітті.

К.Линней (1707-1778)

Трансформизм идеяларының шығуы

Жануарлар мен өсімдіктер сыртқы ортаның жаңа жағдайларына дұшар болса өзгеруі мүмкін деген биологияда жаңа трансформизм пайда юолды. Трансформистер бір түр екінші түрге айналуы мүмкін деп қарайды.Белгілі ғылыми ағым түрінде трансформизмнің қалыптасуы 1759 жылға тұтасады, осы жылы жаратылыс танудың әрі қарай дамуына себеп болған оқиға болды. Осы жылы негізгі идеясы креационизмге қарсы бағытталған М.В.Ломоносовтың «Жер қабаттары туралы әйгілі трактаты жазылады.

Ломоносовтың «Жер қабаттары туралы» шығармасының негізгі идеясы автордың сөздерімен ... «біздің көріп тұрғандарымыздың бәрін баста құдай жаратқан деп көпшілік бекерге ойлайды» «...құдай солай жаратты деген үш сөзді жаттап алып философ болу оңай – ақ» деп кекесіндейді трактаттың авторы.

М.В.Ломоносов

(1711-1765)

Ашықтан-ашық трансформациялық идеяны жақтаған француздың тұңғыш және ең үлкен табиғат зерттеушісім-Жорж Луи Бюффон болды. «Табиғат дәуірлері» деген еңбегінде жер бетіндегі тіршіліктібылай суреттейді: қызып тұрған күн массасына каметаның соқтығысу нәтижесінде, одан Жер бөлініп планета аралық кеңістікке түсіп, содан біртіндеп суына бастаған.

Ж.Л.Бюффон

(1707-1788)

1793 жылы Парижде табиғат тарихының Ұлттық музейі ұйымдастырлады, оның кафедраларын құру үшін ғылымға еңбегі сіңген ұлы ғалымдар , сондай-ақ болашағы бар жас ғалымдар шақырылды.Солардың бірі – Этьен Жоффруа Сент-Илер. Ол Египет ескерткіштерінде ибис,египет қазы және гиппопот сияқты бұрынғы жануарлардың сүйектерін тауып, олардың уақыт еншісде өзгергенин айтады.

Э.Жоффруа Сент-Илер

(1772-1844)

Сент-Илер тапқан сүйектерге қарап жануарлар өзгермейді деп тұжырым жасаған жас ғалым Жорж Кювье, салыстырмалы анатомия саласында Сент-Илермен бірге жұмыс жасап, бұл ғылымның негізін қалаушылардың бірі атанады.

Ж.Кювье (1769-1832)

Линней құрған систематикада біріктіріліп келген «құрттар» мен «насекомдар» кластары бойынша курс құру үшін өзінің еңбектерімен аты шыққан ғалым Жан Батист Ламарк табандылықпен жұмыс істеп «Француз флорасы», «Ботаникалық сөздік» және «Туыстардың иллюстрациялары» атты еңбектерін жариялайды.

Ж.Б.Ламарк

(1744-1829)