Гаяз Исхакый «Кәҗүл читек» 7 нче сыйныфта компьютер технологияләре кулланып дәрес үрнәге.

Гаяз Исхакый

«Кәҗүл читек»

( 7 нче сыйныфта компьютер технологияләре кулланып дәрес үрнәге)

_{Г.ИСХАКЫЙНЫҢ "КӘҖҮЛ ЧИТЕК" ХИКӘЯСЕ}

Максат: "Кәҗүл читек" хикәясенең эч­тәлеген ачу, аны аңлап укуларына ирешү;

хикәядә күтәрелгән мәсьәләләргә укучы­ларның үз карашын булдыру,

логик фи­керләү сәләтләрен үстерү, сәнгатьле уку күнекмәләрен

камилләштерү: халкы­бызның милли бәйрәмнәре, гореф-гадә­тләре,йолаларына

мәхәббәт тәрби­яләү. ,

■ Җиһазлау: Г, Исхакыйның портреты. Әсәрләреннән күргәзмә.

Мусин Ф. Таяз Исхакый" (Тормышы һәм эшчәнлеге) К.,Тат.кит. нәшрияты. 1998ел.

Татар халык киемнәреннән күргәзмә. Компью­тер, мультимедиа, DVD язмасы, телеви­зор.

Кулланылган ысул һәм алымнар: укытучы сөйләве, эзләнү һәм иҗади ысул­лар,

күрсәтмә .һәм тикшеренү ысулы, укытучының һәм укучының сәнгатьле укуы,

эзләнүчән әңгәмә, телдән сыйфат­лама бирү, укытучы укуы, иллюстрация

өстендә эш, чагыштыру алымы, сөйләм алымы.

Дәрес тибы: әдәби әсәрне анализлау дәресе

План

1.Оештыру.

II. Белемнәрне актуальләштерү.

а) Өй эшен тикшерү.

б) Тест сорауларына җавап бирү

ТЕСТ СОРАУЛАРЫ. 1.Г.Исхакыйның туган авылы:

а) Кушлавыч;

б) Яуширмә; _ .

в) Солтанморат;

2.Г. Исхакыйның 17 яшендә язган бе­ренче әсәре:

а) «Кияү»;

б) «Көз»;

в) «Тәгаллемдә сәгадәт»;

3. Г.Исхакый Казанда нинди газета­да эшли?

а) «Таң йолдызы»;

б) «Яшь сталинчы»;

в) «Яшь ленинчы»;

4. Г.Исхакый чит илгә кайчан китә?

а) 1933;

б) 1954;

в) 1917;

5. Г.Исхакый ничәнче елда вафат була?

а) 1945;'

б) 1954;

в) 1939;

6. Г.Исхакыйның кабере кайсы илдә?

а) Польшада;

б) Германиядә;

в) Төркиядә;

Ш.Уку мәсьәләсен кую һәм чишү. Хикәя өстендә эш:

а) Әсәрнең жарын билгеләү;

б) Өлешләргә бүлү һәм исем бирү;

в) Читекне тасвирлаган урынны та­бып уку һәм экрандагы читек белән
чагыштыру,әңгәмә үткәрү;

1. Гает бәйрәме турында әңгәмә үткәрү;

2. Әхмәдулланың читекне көткән­дәге кичерешләре турында укучылар­дан сөйләтү;

3. Иллюстрация өстендә эш;

4. Автор Әхмәдулланың кичерешл­әрен ничек тасвирлаган? Шул урынны табып уку;

5. Инценировка;

1. Укытучының үрнәк укуы;

2. Рольләргә бүлеп уку;

10.Рәсем буенча укучылардан сөйләтү;

11 .Хикәядән тел-сурәтләү чарала­рын табу;

12. Әсәрнең идеясын билгеләү;

IV.Йомгаклау.

Автор нәрсә әйтергә теләгән? Г.Исхакый иҗатының әһәмияте.

V. Өй эше

1. вариант- Хикәяне дәвам итәргә.

1. вариант- Әхмәдуллага характери­стика язарга.

V/. Билгеләр кую.

Дәрес барышы

• Исәнмесез, укучылар! Утырыгыз.Әдәбият дәресен башлап җибәрәбез.
  Өй эше итеп нәрсә бирелгән иде?

• Г.Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗаты турында кабатларга һәм аның
  "Кәҗүл читек" әсәрен укып бетерергә Индивидуаль эш итеп, Алсу белән
  Муратка Г.Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗаты турында өстәмә чыганак­лардан файдаланып сөйләргә әзерл­әнеп килергә иде. Аларны тыңлап үтик. Рәхим ит, Мурат.

(Укучыларның чыгышлары тыңлана)

- Рәхмәт. Хәзер Г.Исхакыйның тор­мыш юлы һәм иҗатына багышлап
төзелгән тест сорауларына җавап би­рербез

(Укучылар тестлардагы дөрес җавап­ларны билгели.

Укытучы һәр укучының ничек эшләвен күзәтә һәм шунда ук эшкә нәтиҗә ясый.)

-Минем әти бүген Казаннан кайта.Улмы? Ул миңа саплы калач ки­терә.

Өр-яңа читек. Бу өзек ниндиәсәрдән алынган?

-Г.Исхакыйның "Кәҗүл читек"әсәреннән.

-Укучылар, бүген безнең максаты­быз: "Кәҗүл читек" әсәренең эчтәле­ген ачу, аны аңлап укуга ирешү; хикә­ядә күтәрелгән мәсьәләләргә үз кара­шыгызны булдыру

• Ә хәзер дәфтәрләрегезне ачыгыз,число һәм теманы язып куйыйк.

(Тактада число һәм тема языла)

• Сез әсәрне өйдә укып чыктыгыз.Аны нинди жанрга кертер идегез һәм ни өчен?

• Хикәя жанрына, чөнки әсәрдәӘхмәдулла белән булган бер генә ва­кыйга турында сүз бара.

• Хикәяне ничә өлешкә бүлдегез?

• Ике өлешкә.

• Бу өлешләргә нинди исемнәр би­рер идегез? (Укучыларның фикерләретыңлана, иң уңышлы исемнәр тактага языла.)

I өлеш - Әхмәдулланың татлы хыя­лы. I өлеш - Өзелгән өмет.

• Әхмәдулла ни өчен әтисенең кай­туын түземсезлек белән хыялланып көтә?

• Әтисе аңа читек алып кайтачак.Укучылар, әйдәгез әле, тексттан Әхмәдулланың хыялындагы читекне сурәтләгән урынны табып укыйк әле.
  (64нче биттә бирелгән өзекне табып укыйлар)

- Экранда бирелгән читек рәсеменә игътибар итегез әле, ул Әхмәдулла­ның хыялланган читегенә охшаганмы?

(Экранда читек рәсеме күрсәтелә)

• Әйе, аның да читеге чәчәкле, бал­тырының очы кып-кызыл иттереп тар сәхтиян тоткан була.

• Укучылар, хәзерге вакытта читек кигән кешеләрне күргәнегез бармы?

• Әйе, олылар мәчеткә барганда,намаз укыганда кияләр.Шулай ук
  спектакльләрдә, биючеләрнең аякла­рында күрергә мөмкин.

• Укучылар, экранда безнең Үрге Усылыдагы сабан туе күренеше. Биючеләребезнең өсләрендә татар киемнә­ре, аякларында читекләр. Болар бәйрәмгә ямь өстенә ямь өсти.

(DVD язмада татарча бию карау)

• Ә Әхмәдулла яңа читек киеп кая барачак?

• Гает бәйрәменә.

• Нинди бәйрәм соң ул гает бәйрәме.

• Гает бәйрәме-ислам диненең иң зур бәйрәмнәренең берсе. Бу бәйрәм- рамазан ае тәмамлангач- билгеләп үтелә.

• Бу айда кешеләр ямьсез сүзләрдән, ялганнан, кеше сөйләүдән тыелырга тиеш, начар эшләр эшлә­мәскә, олыларга-хөрмәт,

кечкенә­ләргә мәрхәмәт күрсәтергә тиеш.Күптән түгел генә узган гает бәйрә­менә без дә бардык: анда вәгазь тың­ладык, хәер салдык. Бу көнне әнилә­ребез иртүк

торып тәмле әйберләр пешерделәр, туганнарга кунакка бар­дык, үзебез дә аларны чакырдык.

• Чыннан да укучылар, дини бәйрә­мнәребезне олылыйк, ислам динебезне

һәрвакыт яхшылыклар гынаэшләргә өйрәтә. Һәм гомумән, бәй­рәм көнне генә түгел, һәрвакыт әти-әнилөрегезгә игелекле булыгыз, из­гелекләр эшләргә тырышыгыз.

• Ке­шеләргә эшләгән изгелек җирдә ят­мый, үзеңә үк изгелек булып әйләнеп
  кайтачак. Ә хәзер хикәябезгә күчик,Әхмәдулла әтисенең читек алып кай­туын көткәндә нинди хисләр кичерә,нинди уйлар белән яна? Аның кичерешләрен сөйләп күрсәтегез әле.

• Әхмәдулла янып-көеп, түземсезл­әнеп көтә.Ул көтү каршыларга чыккан,үз кичерешләренә малайларны да бөтереп кертә, аларга тәмле прән­некләр бирергә вәгъдә итә...

• Рәхмәт. Экранга күз салыгыз әле.Бу иллюстрация әсәрнең кайсы эпи­зодын сурәтләгән? Әсәрнең эчтәле­ге белән бәйләп аңлатыгыз.

• (Укучыларның җаваплары тыңлана.)

• Әхмәдулланың хыяллары тормыш­ка аштымы? Өметләре акландымы?

• Юк. Аның хыяллары чәлпәрәмә килде.

• Язучы Әхмәдулланың кичерешлә­рен ничек оста итеп тасвирлаган.
  Әйдәгез шул урынны табып укыйк әле.(69 нчы биттә бирелгән өзекне укыйлар)

-Балалар, Әхмәдулланың әти-әнисе, әбисе аның күңелен күтәрү өчен ниләр эшлиләр соң?

Инсценировка.

-Әби вәгъдә бирде. Ул аны ничек үти, шул урынны тыңлап китик әле
(укытучының үрнәк укуы).Әхмәдулла әбисенең читек әзерләп утыруын күргәч нинди хисләр кичерде дип уйлыйсыз?

-Ул тыныч күңел, татлы хыяллар йокларга ята.

- Менә таң ата. Гает иртәсе җитә.- Әхмәдулла татлы, хыяллар белән йо­кысыннан уянды. Әйдәгез әле,Әхмәдулланы гаеткә барырга әзерләү күренешен рольләргә бүлеп укыйк әле.

(Укучылар 71нче биттәге өзекне рольләргә бүлеп укыйлар)

• Шуннан соң нинди вакыйга була?Экрандагы иллюстрацияне файдала­нып, хикәяне сөйләп бетерик өле. (Уку­чыларның җаваплары тыңлана.)

• Укучылар, Әхмәдулланың дуслары белән килешәсезме? Сезнең фикере­гезчә, алар дөрес эшләделәрме?Юк, алар Әхмәдулланың кеше ки­емнәрен кигәнен күрсәләр дә, сиз­дермәскә тиешләр иде. Берсе генә булса да якларга тиеш иде, минемчә.
  Әхмәдулланы үртәп, алар аның хисләрен җимерделәр.

• Әйдәгез, хикәядәге тел-сурәтләү чараларын табыйк әле.

(Укучыларныңҗаваплары тыңлана)

-Мондый тел-сурәтләү чаралары ни өчен кирәк дип уйлыйсыз?

-Алар текстның тәэсир көчен арт­тыралар.

-Шулай итеп, без сезнең белән "Көҗүл читек" хикәясен кыскача ана­лизладык. Нәтиҗә ясыйк: Гаяз Исхакый бу әсәре белән нәрсә әйтергә теләгән икән?

• Беренчедән, тыйнак булырга, са­бырлыкка, кешегә авырлык килгән
  вакытта аны ташламаска, бер-береңә ярдәмчел булырга, башкалардан
  үзеңне өстен куймаска; икенчедән,динебез, гореф-гадәтләребезгә ина­ну, алар белән горурланырга кирәк икәнлекне күрсәткән.

- Бүгенге дәресебез­не әдәбият белгече Җамал Вәлидинең сүзләр белән

тәмамлыйк: "Гаяз! Бу исем хәзер һич шөбһәсез татар әдәбияты, татар поэзиясенең

мәркәзендә тора". Әйе, үзенең бөтен гомерен милләт турын­да кайгыртуга,

аның иминлеге һәм якты киләчәге өчен көрәшүгә багыш­лаган мөхтәрәм

затыбыз Гаяз Исхакый безнең күңелләребездә мәңге яшәр!

Көндәлекләрегезне ачып өй эше языйк:

I вариант- Хикәяне дәвам итәргә;

IIвариант- Әхмәдуллага характеристика язарга.

Билгеләр кую. Шуның белән дәресебез тәмам.