Հայաստանի Հանրապետություն

Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն

Տարածքը. ՀՀ-ն 29740 կմ² `փոքր երկիր/125-130-րդ/(Հ. լ`.≈370հազ. կմ²)

Բնակչ. թիվը ՀՀ-ն` ≈3 մլն մարդ(ըստ 2001թ-ի մարդահամարի ≈3.2 մլն մարդ, փոքր երկիր ≈ 125-130-րդը)

Ամենաբարձր կետը Արագած լ. 4090մ. (Հյս. գագաթ)

Մեծ Արարատ լ. 5165մ (Հայկ. լեռն.)

Ամենացածր կետը 375 մ, Դեբեդի հովտում Վրաստանի սահմանում և Արաքսի ափ Մեղրու կիրճում

Ամենացուրտ t°-ը -46°C Աշոցքում՝ Պաղակնում

Ամենատաք t°-ը +42°C Արարատյան դաշտ՝ Երասխավանում

+43,6°C Մեղրիում

+45°C Թավրիզում՝ Ուրմիա լճի ափին

Սահմանների ընդհ. երկ.-ը 1431կմ, որից՝

Ադրբեջան(Նախիջևանի հետ)- 913 կմ (Արլ. և Հրվ-Արմ)

Վրաստան- 196 կմ (Հյս.)

Թուրքիա- 280 կմ (Արմ.)

Իրան- 42 կմ (Հրվ.)

Հեռավորությունը

Հասարակածից - հս.լ. 41°18՛-հս.լ. 38°50՛ կամ ≈4500կմ

Հյս. բևեռից - ≈50° կամ ≈ 5500կմ

Սկզբն. միջօրեակ-ից - արլ. ե 43°37՛ - արլ. ե 46°37՛ կամ ≈ 3700 կմ

Սև ծովից - 163 կմ ,Միջերկրական ծովից - 750 կմ

Կասպից ծովից - 193 կմ ,Պարսից ծոցից - 1000 կմ

ՄԱԿԵՐԵՎՈՒՅԹԸ

Առավ. բարձ-ը - 4090մ՝ Արագած լ.,Կապուտջուղ`3904մ,Աժդահակ`3597

Նվազ. բարձ-ը - 375մ՝ Դեբեդի հովիտ և Մեղրու կիրճում

Միջին բարձ-ը - 1830մ/Հայկ. լեռ.`1900մ/

I ՀԱՐԹԱՎԱՅՐԵՐ - 18%, միայն 10%-ն է 1000 մ-ից ցածր,40 ₀/⁰-ը2000մ-ից վեր

ա) միջլեռնային գոգավորություններ և

լավածածկ սարավանդներ - Արարատյան դաշտ

(800-1100մ), Աշոցքի սարահարթ, Շիրակի, Լոռու, Ապարանի, Մասրիկի դաշտեր, Կոտայքի, Թալինի, Կարմրաշեն Արզնի-Շամիրամի, Եղվարդի, Եռաբլրի, Տեղի սարավանդներ

բ) էռոզիոն կամ հրաբխա-էռոզիոն

գետահովիտներ - Դեբեդի, Աղստևի, Մեղրու, Ողջու կիրճեր, Հրազդանի, Քասաղի, Ախուրյանի, Որոտանի կանիոններ, Փամբակի, Գետիկի, Արփայի գոգավորություններ

II ԼԵՌՆԵՐ - տարածքի 82%-ը, իսկ 90%-ը 1000մ-ից վեր է:

ա) Ծալքաբեկորավոր կառուցվածքի լեռնաշղթաներ

Վիրահայոց - Լալվար

Գ

Հյս. ծալքաբեկ. մարզ

Միափորի - Մուրղուզ՝2993մ

Ոսկեպարի

Հախումի

Տավուշի

Բազումի - Պուշկինի լ-անցք, Հալաբ լեռ

Փամբակի - Թեժ լեռ՝ 3101մ, Ջաջուռի, Սևանի, Սպիտակ լ-անցքեր

Ծաղկունյաց – Թեղենիս լեռ

Սևանի

Արևելյան Սևանի

Զ

Հրվ. ծալք. բեկ.

Մեղրու – Խուստուփ՝ 3201մ, Բաղաց սար, Տաշտունի լ-անցք

Բարգուշատի – Արամազդ՝ 3396մ

Վայքի - Գոգի՝ 3120մ

Երանոսի

Դահնակի

բ) հրաբխային ռելիեֆ

1. Հրբ. Բարձրավանդակներ 2. Հրբ. Լեռնագագաթներ

Եղնախաղի Արագած (4090) Արմաղան

Ջավախքի Աչքասար (3196) Հայոց սար

Գեղամա Արայի լեռ Ծղուկ (3582 )

Վարդենիսի Աժդահակ (3597 ) Մեծ Իշխանասար`3550մ

Սյունիքի Վարդենիս

3. Լավածածկ հարթավայրեր

Աշոցքի Եղվարդի

Շիրակի Կոտայքի

Լոռվա Տեղի ,Եռաբլրի

Ապարանի

Արագածոտնի՝ Կարմրաշենի, Թալինի, Շամիրամի,

գ) գոգավորություններ

Արարատյան Աղստևի

Շիրակի Դեբեդի`Լոռու ձոր

Տաշիրի Սևանա

Փամբակի Մասրիկի

ՋՐԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

I ԳԵՏԵՐ - Եփրատ՝ Արևելյան և Արևմտյան Եփրատներ, Տիգրիս, Կուր, Արաքս, Ճորոխ, Գայլագետ

Արաքս (1072 կմ) – Ախուրյան`186կմ/Գյումրագետ,Կարկաչուն,Մանթաշ/, Մեծամոր`36մ³/վրկ, (Քասախ`Ամբերդ,Գեղարոտ), Հրազդան `141կմ(Գետառ, Մարմարիկ), Ազատ, Վեդի, Արփա (Եղեգիս), Մեղրագետ, Ծավ, Ողջի, Որոտան` Հագարու, Մակու, Իշխանագետ. ընդգրկում է ՀՀ տարածքի 76%,

Կուր (1364 կմ) - Դեբեդ`178կմ և 35 մ³/վրկ(Փամբակ, Ձորագետ), Աղստև(Գետիկ, Ոսկեպար), Հախում, Խնձորոտ, Թարթառ, Կարկառ, Խաչենագետ. ՀՀ տարածքի 24%

Եփրատ (3065կմ) - Արևելյան (Արածանի)՝ Բագրևանդ, Խնուս և Արևմտյան Եփրատ

Ճորոխ 438`կմ - Օլթի

Սևանա լիճ թափվող գետերը - Գավառագետ (Գեղարքունիք), Արգիճի, Մասրիկ, Ձկնագետ, Ծակքար(ընդ. 27 գետ ու գետակ)

Կուր-Արաքս ջրբաժանը.

Ջավախքի, Փամբակի, Արեգունու, Սևանի լեռնաշղթաների ջրբաժան գիծը:

Ջրվեժներ. Ջերմուկի (Արփա), Շաքիի (Որոտան), Թռչկանի (Փամբակի Չիչկան վտակ)

II ԼՃԵՐ - Վանա/1720մ,3764կմ²,451մ,20⁰/₀/, Ուրմիա/1275մ, 5775 մ³/վրկ15մ,200 ⁰/₀₀,/ Սևան/1898`1916մ,1260`1416կմ²,81`99մ,0.7<sup>0</sup>/<sub>00</sub>/, Ծովք, Գայլատու, Այղր, Արփի`2025մ, Պարզ, Քարի, Ակնա, Ալ, Սև, Կապուտան, Արմաղանի, Աժդահակի, Նեմրութի խառնարանային լճեր:

III ՋՐԱՄԲԱՐՆԵՐ - Ախուրյանի, Սպանդարյանի, Արփի լճի, Տոլորոսի, Ապարանի, Ազատի, Ջողազի, Կեչուտի, Շամբի, Հախումի, Մանթաշի, Երևանի,Հրազդանի

IV ՋՐԱՆՑՔՆԵՐ - Արմավիրի, Արտաշատի, Շիրակի, Արզնի-Շամիրամի, Կոտայքի, Որոտանի, Մասրիկի, Նալբանդի, Լոռու, Արփա-Սևան,Որոտան-Արփա

Հ Հ Է Լ Ե Կ Տ Ր Ա Կ Ա Յ Ա Ն Ն Ե Ր Ը

Ջ

Սևան-Հրազդանի

1. Ս ևանի 1. Հրազդանի 1. Հայկական կամ Մեծամորի

2. Աթաբեկյանի 2. Երևանի գործում է 2 էներգոբլոկներից

3. Գյումուշի 3. Վանաձորի՝ մեկը՝ 410 հազ. Կվտ հզորությամբ

4. Արզնու չի աշխատում

5. Քանաքեռի

6. Ե

   Որոտանի

   կասկադ

   րևանի ա) ՀՀ էլեկտրոկայաններից

7. Տաթեի ամենահզորը- Հրազդանի ՋԷԿ-ն

8. Շամբի է- 1 մլն. 110 հազ. Կվտ.

9. Սպանդարյանի բ) ՀՀ ՋՐԷԿ-երից ամենահզորը՝

10. Ձորագետի և այլն Գյումուշի ՋՐԷԿ-ն – 218 հազ կվտ

7