"Е,Ё,Ю,Я гьарпланы къолланышы"

Дарсны темасы: Е, Ё, Ю, Я гьарпланы къолланышы

Дарсны мурады :

1)"Фонетика"бёлюкню гьакъындагъы англавну артдырмакъ

2)Е,Ё,Ю,Я гьарплар сёзлерде эки кюйде къолланагъанын ачыкъ этмек.

Дарсны маънасы:

1.гетген дарсда гечген теманы такрарламакъ;

2.Е, Ё, Ю, Я гьарпланы эки кюйде къолланагъанын гёрмек;

3.бир-бир гезиклерде бу гьарплар эки аваз берегенин англатмакъ;

4.трнскрипция этеген мердешлени такрарламакъ;

5. авуз ва языв тилин билегенликни артдырмакъ;

6.оьзюн къыйматлап билмек;

7. параларда, группаларда ишлеп билмек;

8. тенглешдирип ва анализ этип уьйретмек;

9. дарсгъа, ана тилине бакъгъан якъдагъы сюювню тарбияламакъ.

Янгы дарсны англатыв

Къолланагъан алатлар: компьютер, презентация

Ход урока:

1. Къурув мюгьлет.  

2. Билимлерин тергев

Сёзлюк диктант:

Чёкюч, улакъ, гесертки, явун,ювургъан,къозукъулакъ,оьгюз,савусгъан, муаллим, къонакъ, гюзгю,емиш, ёмакъ, япыракъ.

Вопросы:

• Къумукъ тилде нече созукъ аваз бар? Нече тутукъ аваз бар?

• Гьаплар авазлардан нечик айрыла?

• Къумукъ тилде нече гьарп бар?

• Сангырав тутукълар къайсылардыр?

Гьар ким оьзюню билимлерин къыйматлагъыз.

- Сиз агъачлыкъда къурдашыгъызны тас этгенсиз. Оланы атлары Юсуп ва Яна . шо атланы созуп айтыгъыз. Гьар атны алдында къайсы авазланы эшитесиз?(биринчи атны алдында (й у) эшитилине, экинчи атны алдында – (й а). Шо авазлар Ю,Я гьарпланы кёмеклиги булан бериле.

Шу эки де гьарпдан къайры дагъы да бармы гьарплар эки аваз англатагъан?

- Нени гёребиз, къайсы авазлар ёкъ? (ёкъ (ю), (я), (е), (ё) авазлар. Нечик ойлашасыз, биз бугюн къайсы теманы уьстюнде ишлежекбиз? ( е, е, ю, я гьарпланы къолланышы.)? (Слайд №5).

3. Янгы дарсны англатыв.

- Олай болгъанда, бизин бугюнгю дарсны темасы:Е, Ё, Ю, Я гьарпланы къолланышы. Язабыз тептерлерибизге.

Нечик ойлашасыз, биз бугюн алдыбызгъа нечик муратлар салма тарыкъбыз дарсны чечмек учун.

Яшлар дарсны муратларын айта.

СЛАЙД 6

- Дарсны ахырында биз билежекбиз, ким етишди биз салгъан муратлагъа, ким етишмеди.

ДАРСГЪА ПРОБЛЕМА САЛЫВ. Созукъ авазланы гьакъында ёмакъ.

Бир гюн созукъ гьарплар базаргъа бара. Базардан олар экишер опуракъ ала.Заман –заман олар бир опурагъын чечип, бирисин гие. Эки тюрлю опуракъ кёп тюгюлмю, нечик ойлашасыз? Созукъ авазлагъа экишер опуракъ не саялы тарыкъ. Бары да созукъ гьарпланы бармыкен экишер опурагъы, ойлашып къарагъыз да. Не саялы опуракъларын алышдыра созукъ авазлар, оьзюнг айтмагъа къара.

–Негердир бир гьарпгъа эки аваз? Бугюнгю дарсда шону гьакъында сёйлеме тарыкъбыз. “ Къумукъ тилдеги тутукъ авазланы арасында бир аваз бар. Шо аваз бир-бирде бир гьарп булан бериле, амма бир-бирлерде буса шо аваз башгъа гьарпланы арасында яшынып къала. Не аваздыр онча да олай гьиллачы? Шо аваз шулай сёзлерде ёлугъа: яшав, оюн, ёмакъ, ел, ёл, ювурт, янгур. (Слайд № 7)

- Къайсы аваздыр, яшлар? Сёзлерде нечик тапма болабыз шо авазны?

- Тюз, биз айтагъан аваз й аваз.

Физкультминутка

Яшлар, мен гьали сизге сёзлер охужакъман. Шо сёзлерде барында да Й аваз болажакъ. Тек бир-бир сёзлерде шо аваз янгыз къолланажакъ, бир-бирлеринде буса Я,Е,Ю,Ё гьарпланы гесеги болуп къолланажакъ. Янгыз къоллангъан сёзню охугъанда сиз къолларыгъызны оьрге гётережексиз, Я,Ю,Е,Ё авазланы гесеги буса харс уражакъсыз.

Боямыш, йылан, аюв, сайлав, къоян, ёлакъ, къойлар, тюе, хойланчыкъ, той, сюек.

1. Дарсны беклешдирив.

1)Оюн «Ким чалт эте?»

Е, Ё, Ю, Я гьарплар булангъы сёзлени 2 тапгъыргъа бёлмек:

а) бир аваз береген;

б) эки аваз береген.

Гьюнер,гёзел, яшав, сююв, бирев, дюнья, аявлу, ювукъ, язывчу,емиш, оьктемлик,гёзьяш, явлукъ, тёшек, ювургъан, япыракъ, бизде, терек,

Я,Е,Ё,Ю гьарплардан къайсы эки аваз бере, амма бир аваз бермей? ( Я)

1. Китап булан ишлев

Тапшурув № 199

V. Дарсны натижасы:

СОРАВЛАР:

• Бугюн биз къайсы теманы гечдик?

• Къачан Я,Е,Ё,Ю гьарплар эки аваз бере?

• Не заман Я,Е,Ё,Ю бир аваз бере?

• Дарсны башында салгъан муратлагъа етдикми?

7. Рефлексия. Жмлаланы битдиригиз.

1. бугюн мен билдим…

2. мен ушатдым….

3. къыйын эди…

4. мен англадым…

5. мен гьали боламан…

6. мен билдим …

7. мен бажаражакъман…