Иярченле кушма җөмләләр. 9нчы сыйныф укучылары өчен ярдәмлек.

МӘГЪНӘСЕ ЯГЫННАН

ТӨЗЕЛЕШЕ ЯГЫННАН

ИЯ

СИНТЕТИК

АНАЛИТИК

Сыйфат фигыль формасы, янәшә тору.

Мөнәсәбәтле сүзләр,көттерү интонациясе

ХӘБӘР

-

Мөнәсәбәтле с.көттерү инт.

ТӘМАМЛЫК

Төшем, юнәлеш килеше, бәйлек сүз

Мөнәсәбәтле с.,көттерү инт.

АЕРГЫЧ

Иялек килеше, сыйфат фигыль формасы,янәшә тору

Мөнәсәбәтле сүзләр

ВАКЫТ

Исем фигыль формасы+юнәлеш килеше кушымчасы,сыйфат фигыль + урын- вакыт килеше кушымчасы, бәйлек һәм бәйлек сүзләр.

Мөнәсәбәтле сүзләр

УРЫН

Бәйлек һәм бәйлек сүзләр

Мөнәсәбәтле сүзләр

РӘВЕШ

Рәвеш ясагыч кушымчалар, бәйлек һәм бәйлек сүзләр

Мөнәсәбәтле сүзләр, теркәгечләр,теркәгеч сүзләр

КҮЛӘМ

Хәл фигыль формалары,бәйлек һәм бәйлек сүзләр

Мөнәсәбәтле сүзләр

СӘБӘП

Юнәлеш,чыгыш килеше кушымчалары, хәл фигыль формалары, бәйлек һ әм бәйлек сүзләр

Мөнәсәбәтле сүзләр, ияртүче теркәгеч, көттерү интонациясе

МАКСАТ

Бәйлек һәм бәйлек сүз

Мөнәсәбәтле сүзләр

ШАРТ

Шарт фигыль, бәйлек сүзләр

Мөнәсәбәтле сүзләр

КИРЕ

Шарт фигыль һәм хәл фигыль, 111зат боерык фигыльнең юклык формасы, бәйлек сүз

Мөнәсәбәтле сүзләр

АНЫКЛАГЫЧ

Аныклагыч аныкланмышка гына түгел, ә аныкланмышны иярткән сүзгә буйсынганга күрә, синтетик төрдә дә булырга мөмкин.

Баш җөмләдән аңлашылган берәр төшенчәне, фикерне аныклап килә. Ул баш җөмләдәге аныкланмышка карата һәрвакыт аналитик була, ягъни үзара аналитик чаралар ярдәмендә бәйләнәләр.

АНАЛИТИК ҖӨМЛӘНЕ СИНТЕТИК ҖӨМЛӘДӘН НИЧЕК АЕРЫРГА?

1. Бәйләүче чара хәбәр формасын тәшкил итә.

2. Хәбәр тулы формалы түгел, ия белән ярашмый.

3. Иярчен кисәккә якын килә.

4. Интонация һәм мәгънә ягыннан төгәлләнмәгән була.

5. Рус телендә мондый җөмләләр юк.

6. Баш җөмләдән алда яисә аның эчендә килә.

СИНТЕТИК ИЯРЧЕН ҖӨМЛӘЛӘР ЯНЫНДА ТЫНЫШ БИЛГЕЛӘРЕ.

1.Синтетик иярчен җөмләдән соң ӨТЕР куела.

2.Ичртүче сүзгә янәшә торса, ТЫНЫШ БИЛГЕСЕ КУЕЛМЫЙ.

1. Бәйләүче чара хәбәр составыннан читтә була.

2. Хәбәр ия белән ярашкан була.

3. Баш һәм иярчен җөмләләр пауза белән аерылалар.

4. Баш җөмләдән соң килсә, интонация ягыннан төгәлләнгән була.

5. Рус телендәге иярченле кушма җөмләләр белән охшаш.

6. Баш җөмләдән алда да, соң да килә ала.

АНАЛИТИК ИЯРЧЕН ҖӨМЛӘЛӘР ЯНЫНДА ТЫНЫШ БИЛГЕЛӘРЕ.

1.Парлы мөнәсәбәтле сүзләр булганда, ӨТЕР куела.

2.Мөнәсәбәтле сүз беренче җөмләдә килсә, ИКЕ НОКТА куела

3.Мөнәсәбәтле сүз икенче җөмләдә килсә, ӨТЕР куела.

4.Көттерү я аныклау интонациясе булганда, ИКЕ НОКТА куела.

5.Теркәгечләр белән килгәндә, баш җөмлә белән иярчен җөмлә арасында ӨТЕР куела.