««Ջանգյուլում»» դասղեկի բաց դաս

Համբարձման տոն

1. Հարության տոնից 40 օր հետո` հինգշաբթի օրը, մեր Տիրոջ` Հիսուս Քրիստոսի համբարձման տոնն է:

1. Հարությունից հետո Քրիստոսը 40 օր մնում է երկրի վրա ու երևում աշակերտներին: Այդ ընթացքում Հիսուսը վարդապետություն է ուսուցանում նրանց:

1. Սուրբ Զատիկից հետո 40-րդ օրը, Քրիստոսը հավաքում է աշակերտներին Ձիթենյաց լեռան վրա, փոխանցում իր վերջին խրատներն ու պատգամները, ու օրհնելով նրանց, համբարձվում երկինք:

1. Այդ օրվանից լեռը կոչվում է Համբարձման լեռ:

1. <<Համբարձում>> նշանակում է բարձրացում: Համբարձումը հարուցյալ Հիսուսի մարմնով երկինք բարձրանալու և Հոր աջ կողմում նստելու հիշատակն է:

1. Հայաստանում <<Համբարձումը>> վերածվել է ժողովրդական տոնակատարության, որը կոչվում է Ջանգյուլում:

1. Հայաստան երկիր

Դու հավերժ ապրիր,

Շատ ու շատ դարեր:

1. Աղջիկների 7 հոգուց բաղկացած խմբերը դուրս են գալիս դաշտ` ծաղիկ հավաքելու:

1. Ծաղիկներից բացի, փարչի մեջ հավաքում էին 7 աղբյուրից 7 բուռ ջուր, 7 տեսակ ծաղիկ, 7 ծաղկի տերև, հոսող առվից 7 տեսակ քար:

1. Կժերն ուսած, թռվռալով,

Ջուրն են իջնում աղջիկներ,

Խնդում, իրար ուսի տալով,

Երգը զնգում սարն ի վեր:

Լսվում է <<Ամպի տակից>> երգը, աղջիկները կժերով գնում են ջրի ու սկսում են պարել:

1. 7 աղբյուրից ջուր են առել

Այս աղջիկները քնքուշ,

      7-ը թփից ծաղիկ քաղել

       Կապել սիրո ծաղկեփունջ:

1. Կժերն ուսած բերում են ջուր,

Որ լցնեն այս սափորը հին

Աղջիկները մնջեկ ու լուռ

Հավատարիմ այս ծեսին:

1. Սա սափորն է բարի բախտի,

Վիճակ գցեք նրա մեջ,

Չարը միշտ էլ պետք է պարտվի,

Բարին հաղթում է անվերջ:

1. Համբարձում եկավ ծաղկունքը ալվան

Զուգել են հանդեր նախշուն գորգերով:

1. Փունջ-փունջ աղջիկներ սարերը ելան

Վիճակ հանելու աշխույժ երգերով:

/Լսվում է <<Համբարձում յայլա>> երգը <<Անուշ>> օպերայից: Աշակերտները ցուցադրում են համր մի տեսարան` մի տեղ 2 տղա կոխ են բռնել, մի տեղ տղաները դուդուկ են նվագում ու նրանց շուրջ խնբվել են երեխաները, լսում են,  մի այլ խումբ հավաքված քարկտիկ են խաղում: Այդ ընթացքում աղջիկներից մեկը սափորը ձեռքին շրջում է խնբից խումբ ու վիճակ է հավաքում:

1. Այս սափորը համբարձման գիշերը <<աստղունք>> են դնում, դրանք հանձնում աստղերի խորհրդին, որից հետո գուշակություն կատարում:

1. Տոնի կարևոր պահերից էր չորեքշաբթի, լույս հինգշաբթի գիշերը: Այդ գիշեր մի պահ կանգ է առնում տիեզերքի անիվը:

1. Ասում են, իբրև այդ գիշեր լեզու են առնում ծաղիկները և ասում, թե իրենք ինչ հիվանդություններ են բուժում:

1. Համբարձման օրը հայ մայրիկները ու տատիկները եփում են կաթնով ու բանջար, թխում գաթա:

1. Համբարձման գիշեր, էն դյութիչ գիշեր

Կա հրաշալի, երջանիկ վայրկյան:

Բացվում են ոսկի երկնքի դռներ,

Ներքև պապանձում, լռում ամեն բան,

Ու աստվածային, անհաս խորհրդով

Լցվում բովանդակ նրա սուրբ գթով:

Աղջիկները իրենց հավաքած ծաղիկներից փնջեր են կապում ու երգում:

1. /Աղջիկները սկսում են երգել/

• Ծաղիկ ասեմ ու շարեմ, ջան գյուլում, ջան, ջան,

Լցնեմ տոպրակն ու կարեմ, ջան վիճակ, ջան, ջան:

• Ծաղիկ ունեմ նարնջի, ջան ծաղիկ, ջան, ջան,

Տղա վեր արի փնջի, ջան վիճակ, ջան, ջան:

• Ես աղջիկ եմ, ալ կուզեմ, ջան գյուլում, ջան, ջան,

Ոսկին ծալե ծալ կուզեմ, ջան վիճակ, ջան, ջան:

• Աղջիկ ունեմ, ալայա, ջան աղջիկ, ջան, ջան,

Ալա չի, ալ վալա յա, ջան, վիճակ, ջան, ջան:

• Արևը կամար, կամար, ջան գյուլում, ջան, ջան,

Կապել եմ ոսկե քամար, ջան, վիճակ, ջան, ջան:

1. /արտասանում են աղջիկները/

Կանաչ արտը հաց տարա,

Կակաչ քաղի ետ դառա,

Կակաչի հոտն անուշ ա,

Շուտ արեք աղջկերք, ուշ ա:

1. Ջուրը ջրին առել ա,

Մատս ղալամ տարել ա,

Մարե, գիրքս վար դնեմ,

Ուշքն ու միտքս խաղն ա:

1. Կարմիր քարը տաշած է,

Բոյս ղալամ քաշած է,

Ինչ անեմ, որ քաշած է,

Սիրտս հալած, մաշած է:

1. Վարդ եմ քաղել մաղերով,

Վեր եմ դրել շաղերով,

Տեսնեմ էն ո՞վ է գալիս,

Առաջ գնամ տաղերով:

1. Անձրև եկավ շաղալեն,

Ուռու տերև դողալեն,

Դե շուտ պրծեք աղջկերք,

Եկան տղերք խաղալեն:

1. Ջուր ա գալիս լափ տալեն,

Երկու խնձոր ծափ տալեն,

Ահա եկան տղերքը,

Թուխ գլխարկներ թափ տալեն:

1. Ծաղիկներից ամենամեծ փունջը` Ծաղկամերը, որը ունենում է խաչի ձև, դրվում է պուլիկի մեջ:

1. Ծաղկամերն ըստ ավանդության քրիստոնյա Վարվառե կույսն է, որը փախչելով կռապաշտ հորից ապաստանում է Արայի լեռան քարանձավում:

1. Հայրը հետապնդում է աղջկան, գտնում ու սպանում:

Նահատակվելուց հետո Վարվառեն խնդրում է Աստծուց, որ ծաղիկ և կարմրուկ հիվանդություն ունեցող  մանուկները բժշկվեն իր անունով:

1. Աստված կատարում է նրա խնդրանքը: Այդ քարանձավը ուղտատեղի է: Քարանձավի պատերից մշտական ջուր է հոսում, որը իբրև կույսի արցունքներն են, որոնք բժշկվում են:

/բոլորը խմբվում են սափորի շուրջ ու սկսվում է վիճակահանությունը/

1. Ծաղկի տոն է մեր շուրջբոլոր,

Երգ ու պար է բերկրալի,

Ճերմակազգեստ այս հարսնացուն

Թող վիճակները հանի:

/հանում են մի վիճակ ու մի երեխա դրա վերաբերյալ արտասանում է/

1. Թող միշտ ժպտա տերը քնքուշ,

Ու կարկաչի վիճակն անուշ:

1. /հանում են հաջորդ վիճակը/

Երգ ասելով, պար գալով,

Օրն անց կացնի ման գալով:

1. /հանում են մյուսը/

Թող ջրի նման նա մաքուր լինի,

Ու ջրի նման նա երկար ապրի:

1. Գործն ինչ անի կեղտոտ է,

ամբակը` կորիզոտ է,

Մաստակ պիտի նա ծամի,

Կտուրը տիտիկ անի,

Անցնող դարձողին նայի:

1. Թող գիր սիրի, ուսում սիրի,

 Գիրքը սիրի փող նա միշտ,

Մեր այս կյանքում ամեն ինչից

Կարևոր ու դա է ճիշտ:

1. Թող նա կապի գոգնոց կարմիր,

Եփի ճաշեր համեղ, անուշ,

Դու իմ կոճակը շուտ հանիր,

Այ դու հարսիկ, հարսիկ քնքուշ:

1. Կգումարի մեկին մեկ,

Հինգին, հինգ, իսկ տասին` տաս:

Առավել էլ ի՞նչ է պետք,

Ուղեղին հո չի՞ տա վնաս:

1. Ըստ հին հայկական ավանդության վիճակ հանելուց հետո Ծաղկամերը նվիրում են եկեղեցուն:

1. Այսպիսով, ավարտվեց մեր միջոցառումը` Համբարձման տոնը: Սիրելի ուսուցիչներ, տատիկներ ու մայրիկներ, եկեք չմոռանանք  ու պահպանենք մեր հայկական ավանդությունները:  Չէ՞որ դրանք այնքան գեղեցիկ են ու ամենակարևորը` մերն են:

Իսկ այս միջոցառումից կես ժամ առաջ աշակերտները իմ ու երգի ուսուցչուհու ուղեկցությամբ գնացի ուսուցչանոց, ուր նախապես տարվել էր ծաղկեփնջերի կողովը, եփած կաթնովը, մեկ այլ սափոր` վիճակ-մաղթանքներով լի: Աշակերտներից յուրաքանչյուրը րտասանեց մեկ ուսուցչի նվիրված քառատող, մոտեցրեց սափորը` վիճակը հանելու համար: