Саба?ты? та?ырыбы: ?озы К?рпеш - Баян с?лу
Саба?ты? ма?саты:
а) о?ушыларды «?озы К?рпеш-Баян с?лу» жырыны? к?не д?уір м?расы екендігімен,оны? ерекшелігімен,батырлар жырынан айырмашылы?ы,жыр варианттары,жырды зерттеушілермен таныстыру;
?)о?ушыларды? та?ырып?а ?ызы?ушылы?ын ояту,ма?ынаны танып білуге,ажырату?а,ой тол?ау?а да?дылындыру;
б) Елін, жерін,Отанын с?юге баулу;
Саба?ты? т?рі: лекция саба?
Саба?ты? ?дісі: с?ра?-жауап, талдау-жина?тау, жобамен ж?мыс т.б
Саба?ты? к?рнекілігі: о?улы?, модульді-блокты жоспар т.б
П?наралы? байланыс: тарих
Саба?ты? барысы:
а) ?йымдастыру кезе?і:
О?ушылармен амандасу,т?гелдеу, о?у ??ралдарын тексеру, сыныпты? тазалы?ына к??іл б?лу. О?ушыларды? зейінін саба??а аудару.
?) ?й тапсырмасын пысы?тау:
?йге берілген лиро-эпосты? жырын с?раймын. О?ушылыр?а бірнеше с?ра?тар ?оямын.
б) Жа?а саба?ты т?сіндіру:
Ертедегі ?аза? поэзиясында сюжетті ??гімеге ??рыл?ан жырларды? бір б?лігі лиро-эпос деп аталады. Егер батырлар жырыны? басты та?ырыбы, к?рделі ??гімесі ел ?ор?ау жайы болса ,лиро-эпосты? жырларды? олардан айырмашылы?ы-онда к?бінесе бір-біріне ?ашы? бол?ан адамдар жайы,оларды? ?уанышы мен арман –м??ы,?ай?ы-шері суреттеледі.
Лиро-эпосты? жырды? ішіндегі та?ырыбы,о?и?асы,??рылысы жа?ынан ерекше орын алатын ж?не халы? арасында к?п тара?анны? бірі –« ?озы К?рпеш-Баян с?лу» жыры.
Жыр тек ?ана ?аза? арасында ?ана емес,к?ршілес бол?ан,т?рмыс-салты, тіршілігі ??сас елдерде де айтылып ж?рген жыр.
Жыр к?п вариантты болып келеді.
|
Зерттеуші ?алым
|
жылы
|
?ай жерде,кімнен
|
формалары
|
|
Орыс ?алымы
Саблуков
|
1830
|
Семейдегі к?кпектілік жыраудан
|
Жазып ал?ан
|
|
?.Дербісалин
|
1834
|
Омбыны? губернаторлы? Ке?есінде іс ж?ргізуші болып істеген
|
Бір ?лгісін хат?а т?сіреді.
|
|
Андрей Фролов
|
1841
|
Б?рын?ы Аяг?з сырт?ы окургтік приказыны? тілмашы
|
?аза? а?ындарыны? айтуынан жазып ал?ан.
|
|
Ш.Уалиханов
|
1851
|
Ата?ты Жана? а?ыннан
|
Жазып алады.
|
|
А.С.Пушкин
|
|
Орынбор жанында?ы ауылдарда болып
|
Естіп жазып алады да поэма етіп жазуды ойлайды.
|
|
М.Путинцев
|
1865
|
?аза?стан?а келіп
|
Жазып алып орыс тіліне аударады.
|
|
Академик Радлов
|
1870
|
|
Бір н?с?асын жазып алады да,?зіні? ?шінші томына енгізеді.
|
|
Профессор Н.Н.Березин
|
1876
|
«Т?рік хрестоматиясы» кітабында
|
Бір вариантын жариялайды.
|
|
Археолог ?алым Н.Пантусов
|
1898
|
Т?рік ?лкесін зерттеуші
|
?озы мен Баян моласын зерттеп,?з кітаптарында бастыр?ан.
|
|
Орыс тарихшысы
И.А. Кастанье
|
1910
|
Оренбург м?ражайында
|
Он ша?ты н?с?асына дерек беріп,бір н?с?асын орысша?а аударады.
|
|
Советтік д?уірде М.?уезов
|
1925
1936
1939
|
М?скеуде
Алматыда
«Батырлар жыры»
|
Бірінші рет басылып шы?арылады.
Жана? айтуында?ы н?с?асын шы?арады
«Батырлар жыры» жина?ына енген.
|
?ткен ?асырда да, ?азір де «?озы К?рпеш-Баян с?лу» жыры жайында ?алымдарды? бір тобы пікір айтса,ал бір тобы ескі д?ниені? ескерткіш белгісі ретінде зерттеген екен.
|
Зерттеушілерді? аты-ж?ні
|
жылы
|
е?бектері
|
т?жырымдама
|
|
С.Сейфуллин
|
1932
|
«?аза? ?дебиеті»
|
Радлов варианты бойынша то?талады.
|
|
С.М??анов
|
1935
|
«батырлар жыры» туралы е?бегінде
|
Халы?ты? сипатта?ы жыр екендігін д?лелдейді.
|
|
?.Ж?малиев
|
1944
|
«?аза? ?дебиеті»
|
Халы? жыры
|
|
?.Мар??лан
М.А?ынжанов
|
1958
|
«?аза? ?дебиеті» о?улы?ы «?аза? эпосы мен ?дебиеті тарихыны? м?селелері» монографиясында
|
Жырды? халы?ты? ортада туында?анын айтады.
|
Жана? а?ын?а то?талса?,ол ірі а?ын ж?не ас?ан ?обызшы бол?ан.Жана? ?з кезінде жетісу,семей жа?тарын к?п арала?ан,а?ындармен айтыс?а т?скен,?лкен жырлар айтып ж?рген.
Жана? жырла?ан «?озы К?рпеш-Баян с?лу»-халы?ты? жыр,к?рделі шы?арма.
Б?гінгі ?тейін деп отыр?ан жырды? да ерекшелігі-о?и?аны? реалистігі. ?озы мен Баян, ?арабай мен ?одар ?мірде бол?ан типтік бейне.
Жырды? ?зіне т?н ерекшелігі-о?и?аны? диалогтік т?рде берілуі.
Алдын ала жырды о?ып келген екі о?ушы мазм?нын айтып береді.
Білімді бекіту: ?тілген та?ырып?а байланысты бірнеше с?ра?тар ?оямын. Т?сінбеген с?ра?тарына жауап беремін.
1.Жырды? ?андай варианттары бар?
2.Кімдер зерттеген?
3. Жырды неге ?ашы?ты? жыр?а жат?ызамыз?
Білімді ба?алау: О?ушылырды? жауаптарына ,саба??а белсене ?атысып отыр?андарына ?арай білімдері ба?аланады.
?йге тапсырма: «?озы К?рпеш-Баян с?лу» жырын о?ып, мазм?ндап келуге беремін.
565
91 260 
