Кайып Темиров атындагы орто мектебинин мугалимдер жамааты.

Сабактын темасы:Аалам алпы-Чынгыз Айтматов.

Сабактын тиби:Аралаш.

Сабактын формасы: Сахна сабак

Колдонулуучу ыкмалар:тушундуруу,айтып беруу,сахналаштыруу.

Керектелуучу каражаттар:Темага байланыштуу тустуу суроттор,ТСО

Мугалим:Саламатсыздарбы,урматтуу кесиптештер жана суйуктуу окуучуларым.

Ай ааламга алтын нурун чачкан киши

Акындар айтып буткус дастан киши,

Элчиликте эчен жылдар омур берип

Оз кадырын китеп менен тапкан киши-деп Казакбай Абдышев агайыбыз айткан.Анда Чынгыз агайыбыздын ааламына саякат жасайбыз.

Амансыздарбы калайык калк!Менин каармандарым ушул тапта сиздердин жашоонуздарга аралашып дуйнонун булун-бурчтарында

кезип журот.Мени кубантканы менин чыгармаларым мен суйгон айыл кыштактарда жашап,талкууланып келе жатат.Менин чыгармамдагы инсандар адамзаттын башында болуучу кайгыны,кубанычты,алааматты даназалайт.

Сейде:

Кан куйгон согуш жылдары,

Кыйрады журок кылдары,

Ушундай кыйын кезенде.

Билинет адам ыйманы,

Жан дуйносу тогулуп,

Ысмайыл неге ыйладын?

Ысмайыл:

Озумду Ата Журттан бийик койдум

Жашынып Ала-Тоонун койнун ойдум.

Тарыхтын кесилишкен жолдорунда

Айткылачы оо адамзат мен ким болдум?!

Акбара:

ААууу,Аууу! Акылынарга келгиле, адамзат! Мен жашоого тукум улоо учун

келбедим беле?

Силерден оч алуу тук оюмда жок. Тек гана наристе жытына мас болуп, сезимим

козголуп, кокурогумо сут толуп баланарды ала качтым.

Нургазы :

Дили таза сезимдеги ыйманды,

Жаштайыман адамдардан кутомун.

Журок эзет, адепсиздик корунуш

Андан коро балык болуп сузомун.

Алтынай:

Дуйшон агай, азапты биз деп далай тарттыныз! Билим алып алдыга учтум далай!

Билим менен дилин агарып дуйного болгон коз карашын озгорот тура?!

Жамийла

Ыйман менен сезимди издедим

Даниярды журогумон сиз дедим,

Оз бактымды тушунбогон туркойлук,

Тугоюмдун туголсузун издедин.

Орозкул

Билесинерби улуу салтты уланткан адамзат урпактары? Мен эч кимден коркпойм дечу элем, жаратылыштын таш талканын чыгарып,Бугу эненин муйузун, башын балталап эсирдим! Оо Кудай жан дуйномдон эсирдим. Оо Кудай, жан дуйномду кечиргин! Кеч

болсо да ыйманыма келдим. Ички сезим кайрыктарым демими кысып барат. Окуном кээде ыйлайм. Табият кооздугун коро албадым, кор экенмин…..Аттин….

Кудай берет ар адамга тагдырды

Биз да отобуз сен да отосун акыры

Жер эненин кучагында мемиреп

Аалам алпы Айтматов да жатат

Асыл кымбат соз доолотун табыштын

Созун менен коп журокту багынттын

Кереметтуу создорунду керектеп сен

Кыргызды бут дуйного тааныттын

Суктанып талантынын тангагына

Капамын шум ажалдын алганына

Козунун тируусундо кол кармашып

Окуном бир корушпой калганыма

Айтматов бар аалам толук корунчу

Ар аткан тан кубаныч деп согулчу.

Айколдугу Манас баба ондонуп,

Мээрими да кун нурундай тогулчу.

Онгого катардагы кыргыз кетти,

Кыргыздын чыгаан уулу Чынгыз кетти.

Ааламга кыргыз деп нурун чачкан,

Асмандан орду толгус жылдыз кетти.

Кыргыздын мандайынан жарык кетти,

Жазылбай дагы далай тарых кетти.

Жазганга улгуро албай жанган жылдыз

Коп нерсе жарык корбой калып кетти.

Коонорбос конулунон алып жазды,

Дуйного нурун чачып жанып жазды.

Коп чыгарма когорткон калем сабын,

Кыргыздын тарыхына малып жазды

Чыгарманын пайдубалын тургузуп

Бут дуйного тааныттыныз кыргызды

Кыйын кездин каармандарын жараткан

Кимдер билбейт,кыргыз уулу Чынгызды

Жалгыз очпойт,Чынгыз олбойт дегендей

Ай-ааламга жарык нурун таратып

Аттин дуйно! Торколуу той берерде

Гулсаратты чапкан бойдон баратты

Тулпар барат каректери жаркырап

Туяктары таш устундо жанчылат

Чындыгында чыгаан уулун жоготуп

Кыргыз калды ысык жашы тамчылап.

Кылымдарда бир жаралган кыргызга,

Окшоштурам сизди чолпон жылдызга.

Чыгаар бекен эми сиздей чыгаандар

Талантына таазим кылам Чынгызга!

Ал классик деген создор жарашты,

Ысмы дагы Шекспирге жанашты

Кыргыз эмес буткул союз ичинде

Айтматовдой ким образды жаратты

Адабият айдынында кай жылдыз

Болсо болоор ,болбосо жок бир жылдыз

Ааламында жаркыраган жайнаган

Айтматовдун чыгармасы бут жылдыз

Дуйшон келди китептерин которуп

«А» тамгасын уйротом деп когоруп

Билим берип тарбияы он болду

Академик Алтынайдай муун онуп

Асель болсо ак куу болуп кубалап

Турмуш кыйын сезим кыйрап буулугат

Ысык колдун толкунунда чайпалып,

Иляздын мун арманы угулат

Ак кемеси сузуп келип алыстан

Байге алган чыгармачыл жарыштан

Талантына «Солк» дей тушуп жер шаары

Атаандаштар караандабай калышкан.

Коп чыгарма жетишпей жазылганга

Коп кендери жетишпей казылганга

Адабият кампасы жабык калды

Кампачы жок чыгарып сапырганга

Коп чыгарма жазылбай ыйлап калды

Жазуучунун журогу туйлап калды

Учурап орду толгус жоготууга

Кыргыздын боору ачышып сыздап калды.

Биринчи мугалим .

Дуйшон: Ии кыздар келгиле.Тезектен келе жатасынарбы?Мына мектебинер

даяр десек да болот.Мектепке келесинерби?Окугунар келеби?

Алтынай : Женем коё берсе келем.

Дуйшон :А дурус коё бербегенде кармап калат беле.Атын ким сенин?

Алтынай :( Жыртык тизесин этеги менен жаап) Алтынай.

Дуйшон: Алтынай…жакшы экен.Сен чоноюп калган эстуу кыз экенсин.Башка балдарды да мектепке окуйлу деп ээрчиткин макулбу?Мейли эмесе кун батканча отунга бир ирет барып келе калайын.

Алтынай : Кыздар токтогула мектепке отун керек экен тезегибизди тамдын

тубуно тогуп кетели киргизип алсын.

Бир кыз :Уйго куру кол барабызбы?Акылдуусун мунун.

Экинчи кыз:Койчу нары апаларыбыз урушат.

Женеси: -Сен кайда журосун ыя! Ит жетим,кок жетим,томояк!Бору баласы ит

болбойт.Элдин балдары уйго ташыса ,сен уйдон ташыйсын!Экинчи ошолжакка

басып кор,шыйрагынды чагам!Мектепчилигин мунун.

Алтынай очоктун боюнда ыйлап отурат.

Он чакты баланы ээрчитип жургон Дуйшон Алтынай жашаган уйго келет.

Дуйшон :-О жене иш илгери!Мына бул балдар болуп баарыбыз конокко келдик.

Женеси: Келгиле (жактырбай)

Дуйшон: Кана эмесе бугун окуу башталат,кызынар нече жашта?

Дуйшон :(Алтынайга куло карап)-Алтынай жашын канчада?

Женеси:-Мунун жаш-пашын эмне кыласын?Буга окшогон томаяк куу жетим эмес

Нанды «нана» деп жургон аталуу-энелуу эркелер да окубай журот.Тетиги ээрчиткен балдарды эле окутуп ал,мында ишин болбосун.

Дуйшон: ( ордунан секирип тура калат)-Бул эмне дегениниз?Жетим кыздар окубасын деген закон бар бекен?

Женеси: Закун-пакунун менен ишим жок.

Дуйшон: байкап суйлонуз бул кыз сизге кереги жок болсо ,кенеш окмотуно керек!

Жооп берип калып журбонуз.

Женеси: Ой сен каяктагы чон элен?Багып жургон кызымды мен билемби же жеринден ооп тентип келген сен билесинби?

Акеси: (Аялына карап кыйкырат) Ээй катын!Сен качантан бери элди башкарып

билерман болуп калгансын?Коп суйлобой ишинди кыл!Айда Таштанбектин баласы ,алып кет кызды мектебине,окутасынбы,чокутасынбы чатагын керек эмес алыс кет.

Женеси:Муну мектепке талтандатып коюп,сокуну ким жанчып,жаргылчакты ким тартат экен?

Акеси: Жап жаагынды калжырабай!Дегеним деген,айттым бутту!

(Дуйшон балдарды ээрчитип басып кетет.Женеси соку ташын которуп суйлонуп чыгып кетет.Акеси анын артынан кетет)

Сыймык бейшекеев: Махабат дастаны ырдалат.