Каныбек романы.

Саламатсыңарбы! Сүйүктүү окуучуларым!

Кутмандуу күнүңөр менен! !

Жа гымдуу маанай

Кыргыз адабият сабагы.

Үй тапшырма

Тема :Каныбек романы

Каныбек романы

Каныбек” – Касымалы Жантөшевдин кыргыз фольклоруна болгон мамилеси биринчи муундагы кыргыз жазуучуларынын өкүлдөрүнө караганда айрыкча бир кырдаалдар менен айырмаланып турат. Дегеле жазуучунун фольклорго мамилесин ажыратып, жиктеп, этаптарга бөлүп көрсөтүү мүмкүн эмес.  Фольклордук  аң-сезимдин стихиясы жазуучунун бүткүл чыгармачылык жолун бирдей эле даражада аралап өтөт десек болот, башкачараак айтсак, Касымалы Жантөшев жаралышынан импровизатор-айтуучу, бирок жазма түрүндөгү импровизатор.  Импровизатордук  касиет: сюжеттик чиелеништерде, баяндоонун коюлушунда,  макал- лакаптардын , уйкаш сөздөрдүн жамакталышында, атайын кооздукка, сулуулукка, чечендикке басым коюлган сүрөттөөлөрдө, ар бир окуянын акыл-насаатчыл жыйынтыгында, ачык эле сезилген.

Азаматсыңар!

Романда кыргыз элинин орус империясынын алдындагы жашоо-турмушу, социалдык абалы сүрөттөлөт.Жазуучунун элдин турушуна, тарыхый окуяларга жасаган эстетикалык мамилеси анын негизги китеби “Каныбек” романынан көрүнгөн. Мындагы бардык маселе, барып-келип, адамды сүрөттөөгө, анын ички табиятын ачууга байланыштуу.

Мыктысыңар!

- Кана, мага кубулжутуп бир ырдап берчи. Угуп алып жыргайын,-дейт.

Булбул махабат жөнүндө ырдаганды жакшы көрөр эле жана ар дайым ошондой ырлардан ырдачу. Бул жолу ал табигат жөнүндө ырдады. Ханга Булбулдун ыры анча жаккан жок. Анткени хан мени мактап ырдайт деп күткөн эле.

Хан Булбулду жакшы кийинтип,алтын аяктан аш ичирип жургону менен Булбул ата-энесине анча каралаша алган жок. Абышка-кемпир баштагыдай эле жакыр бойдон кала беришет.

Хандын кызы Гуланда бойго жетип калган эле.Отуз кыз ээрчитип,бир күнү сейилдеп бакка чыкты.

Азаматсыңар!

Фольклордук адам менен реалисттик адабияттагы адамдын ортосунда көз кайкыган аралык жатат. Мындай деп айтууга буларды бири-бирине карама-каршы коюу, же бирин басмырлап, бирин көкөлөтүүгө жатпайт..

Эми бир аз учурга реалдуу сүрөтү көз алдыга келтиреличи, жаңы гана фольклордон бүчүрлөп, бөлүнүп чоң реалисттик көркөм дүйнөнү тааный элек, тааныса да чала-моңол, “чөп башылап” билген жаш адабияттын өкүлү биринчи жолу роман жазууга киришкен.

Мыктысыңар!

РОМАНДЫН НЕГИЗГИ ИДЕЯСЫ

Роман өткөн каардуу заманда жашаган кулдун оор тагдыры, кыйын турмушу жөнүндө. Өткөн турмушту, анын татаал социалдык, экономикалык, коомдук кубулуштарын, ошол учурда жашаган адамдардын кулк-мүнөзүн, нравасын, умтулуш ой-тилектерин, келечек үчүн күрөшүн, өз заманынын алдыңкы адамынын образын бардык тараптан шайкеш сүрөттөө үчүн жалгыз табигый таланттын жетишсиздиги түшүнүктүү. Турмуштук кеңири “багаж”, жалпы маалыматы толуктугу жөнүндө айтпай эле коёлу, автор багыт ала турган, өзүнүн издемчил тынымсыз аракетине таяна турган, кандайдыр бир күчтүү эстетикалык өбөлгөлөр да зарыл эмеспи. Маселен, азыр сөз жүрүп жаткан Касымалы Жантөшев Каныбектин образын сүрөттөөдө кандай көркөмдүк факторлорго таянат эле? Албетте, биринчи иретте – фольклорго. Мында таң кала турган же бүшүркөй турган эч нерсе жок. Турмушту тарыхый документалдык материалдын негизинде иликтеп үйрөнүү үчүн жазуучуда мүмкүнчүлүк аз болчу. Ырас, ал учурда автордун алдында тарыхый роман жазуу милдети турган эмес. Бирок өткөн тарыхый турмушту реалдуу чагылдыруу ар бир автордон так жана терең тарыхый көз караш талап этери шексиз. 

Билим жарчысы

«Каныбек» романы ,

анын кыргыз

прозасында алган орду ?

Каныбектин образы

аркылуу өзүңөргө

кандай таасир

алдыңар ?

Каныбек өзүнүн жашоосунда

эмнелерди жогору

баалайт жана андагы жакшы

сапаттар тууралуу

эмнелерди айта аласыңар ?

“ Каныбек ”

романындагы

аялдардын образына

мүнөздөмө бергиле!

Үйгө тапшырма

Каныбек романын окуп келүү.

Саламатта калгыла!