Кен байлыктар жана алардын турлору

Кен байлыктар

П полезные ископаемые.

Кен байлыктар

Чалгындалган жери (месторождение )–кен байлыктардын чогулган жери (скопление полезных ископаемых )

Таш комур

Темир рудасы

Акиташ

Мрамор

Ылай - глина

Гранит

Кум

Кен байлыктар

Горючие

Куйуучу

С Строительные

Курулуш

Рудалар

кум, гранит

ылай, мрамор,

акиташ, слюда

нефть, торф

таш комур

жаратылыш газы

Темир рудасы

алюминий рудасы

боксит

суюк

катуу

Газ турундо

кум, гранит, мрамор

акиташ, слюда

талаа шпаты, таш комур

нефть

жаратылыш газы

Кен байлыктарды казып алуу

Жолдору

Жабык

шахта

Ачык

карьер

Гранит

Талаа шпаттары, кварц жана слюданын майда болукчолорунон тузулгон.

Негизги озгочолугу – бекемдиги.

Дарыя бойлорун тосууга, метро станцияларын жасоого, эстеликтердин фундаменттерин жасоого пайдаланат.

Гранит карьери

Граниттен жасалган жээк бойлору

Имараттарды жасалгалоого, тепкичтерди жасоодо пайдаланат.

Мрамор

Грек тилинде – «жанып турган таш»

Мрамор – байыртадан бери колдонулуп келет. Тузулушу – катуу. Бирок катуулугуна карабай иштетууго ынгайлуу. Сууну откорбойт, суука жана ысыкка чыдамдуу.

Бул таштан архитектуралык эстеликтер курулган.

Мрамордон жасалган скульптуралар

300 жылдан бери мрамор ташы скульпторлордун жана архитекторлордун жакшы коргон ташы болуп саналат.

Мрамордон жасалган…

Мрамордон жасалган

буюмдар

Акиташ

Ак жана боз

Миллион жыл мурда олуп калган дениз жаныбарларынын калдыктарынан пайда болгон.

Бор –акиташтын бир туру

Салыштырмалуу катуу.

Бор менен доскага жазуу менен бирге андан тиш порошогун жасашат, дубалдарды акташат.

Актиташтан жасалган имараттар

Имараттарды жана жолдорду курууда пайдаланат. Андан курулуш суюктуктарын даярдашат (кыш жасаганда жана дубалдарды шыбаганда кошушат.)

Кремль дубалдары

Ылай -глина

Топуракты казып алуу

Ылайдын негизги озгочолугу –

ийилчээктиги

Ылайдан жасалган уй

Глинадан кыштарды, тамдар учун черепицаларды, идиш-аяктарды, ваза жана гул идиштерин жасашат.

Топурактан жасалган буюмдар

Дары баткактарды

медицинада пайдалануу

Дары баткактардын пайдасын байыркы замандан бери билип келишкен.

Дары баткактар организмден токсиндерди тазалап чыгарат.

Баткак менен дарылоо

Кум

Кум жаратылышта граниттин бузулуусу менен пайда болот

Кум курулушта айнектерди жасоодо пайдаланылат.

Торф

Торф коюу курон тусто болот Саздарда чирип калган осумдуктордун негизинде пайда болот. Бир жылда 1 мм торф пайда болот. Тубу бир канча метрди тузушу мумкун.

Отун катары пайдаланылат. Аны пресстеп, анча чон эмес брекеттерди жасашат. Фермаларда жылуу болсун учун жаныбарлардын астына тошошот.

1 кг торф 20 кг. Нымды озуно тартып алат. Торф ооруну пайда кылуучу бактерияларды олтуруучу да болуп саналат. Торф – жакшы жер семиртуучу. Андан коптогон дары-дармектер жасалат.

Торфту пайдалануу

Торф – жакшы жер семирткич

Отун катары пайдаланылат.

Таш комур

Комурдун озгочолугу - куйуусу.

Осумдуктордун калдыктарынан пайда болгон.

Отун катары пайдаланылат. Химия онор жайында сырье катары пайдаланылат.

Андан: боекторду, прластмассаларды жана башка баалуу материал алынат.

Таш комурду казып алуу

Темир рудасы

Темир- жер кыртышындагы кенири тараган металл. Элдер темирди рудалардан болуп чыгарып иштетууну 4 мин жылдан бери билишет.

Темир рудасы – коптогон турдуу минералдардын жалпы аталышы. Алар кара, курон, сары жана кызыл тусто болот.

Темир рудасын казып алуу

Шахтыларда

Карьерлерде

Темир рудасынан металлдарды

ээритип алуу

Металлдан жасалган буюмдар

Нефть

Нефть – кара тустогу коюу май сыяктанган суюктук. Куйуучу зат катары пайдаланылат.

Нефтиден суюк куйуучу заттар алынат: (бензин, керосин, мазут), сыйпоочу маздар, вазелин, боектор, лак, пластмасса, балдардын желаягы.

Нефтини казып алуу

Терендикке казып алуучу скважиналарды орнотуп, казып алышат.

Нефтини транспортировкалоо

Тутук жолу - трубопровод

Нефтини кайра иштетуучу завод

Жаратылыш газы

Жаратылыш газы осумдуктордун жана жаныбарлардын калдыктарынан пайда болгон. Туссуз, абадан женил. Жаратылыш газынан пластмасса алынат.

Куйуучу заттарды жана курулуш

материалдарын атагыла

Таш комур

Туз

Темир рудасы

Пемза

Нефть

Акиташ

Гранит

Мрамор

Жаратылыш газы

Торф

Ылай

Кум

Кен байлыктардын чогулган жери кандай аталат?

Айнекти жасоодо пайдаланылган кен байлыкты атагыла.

Эн катуу кен байлык кайсы?

Акиташ эмнеден пайда болот?

Гранит эмнеде колдонулат?

Торфту кантип пайдаланышат?