Կենդանիերի կմախքը

ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի

Ա. Աբրահամյանի անվան

Գեղամավանի միջնականրգ դպրոց

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Թեմատիկ պլան

8-րդ դասարան

(68 ժամ, որից 2 ժամը պահուստային)

2019-2020 ուսումնական տարի

Տնօրեն՝ Ա. Վարդանյան

Փոխտնօրեն՝ Լ. Սաղաթելյան

Մեթոդ միավորման նախագահ՝ Ռ. Մարտիրոսյան

Ներածություն (1 ժամ)

Մարդու մասին գիտությունները` բժշկություն, կազմաբանություն, մարդու ֆիզիոլոգիա, հիգիենա: Հայազգի գիտնականների ավանդը մարդու մասին գիտությունների բնագավառում:

1. Ներածություն:

2. Մարդու մասին գիտություններ՝ բժշկություն, կազմաբանություն, մարդու ֆիզիոլոգիա և հիգենա: /Հայազգի գիտնականների ավանդը մարդու մասին գիտությունների բնագավառում/:

Գլուխ 1. Ընդհանուր ակնարկ մարդու օրգանիզմի կառուցվածքի և

Ֆունկցիաների մասին

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• տեղեկություններ տալ մարդու մարմնի մասերի և ներքին օրգանների տեղադրվածության մասին,

• կենդանաբանությունից ստացած գիտելիքների հիման վրա ուսումնասիրել մարդու օրգանները, պատկերացում տալ օրգանիզմի, որպես ամբողջական համակարգի մասին:

Ցուցադրում.

Մարդու օրգանիզմի օրգանների նկարների, ցուցապաստառների, կաղապարվածքների,

մանրապատրաստուկների:

1. Մարդու օրգանները: Օրգանների համակարգերը: Օրգանիզմը, որպես միասնական ամբողջություն:

Գլուխ 2. Կենսագործունեության գործընթացների կարգավորումը:

Զգայարաններ

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• բնութագրել կենսական ֆունկցիաների կարգավորումը, կարգավորման եղանակներն ու դրանց փոխկապակցվածությունը,

• ձևավորել պատկերացումներ օրգանիզմի ֆունկցիաների, նյութափոխանակության, աճի և զարգացման հումորալ կարգավորման մասին,

• ձևավորել գիտելիքները նյարդային կարգավորման և նրա առանձնահատկությունների մասին,

• ուսումնասիրել նյարդային համակարգի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները,

• ուսումնասիրել աչքի կառուցվածքն ու գործառույթները:

• ուսումնասիրել լսողական վերլուծիչի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները, բացահայտել ծանրալուրության և խլության պատճառներն ու դրանց կանխումը,

• բացահայտել կարճատեսության և հեռատեսության պատճառները, նշել դրանց կանխարգելման ուղիները:

Ցուցադրում:

Ներզատական գեղձերի տեղադրվածության և կառուցվածքի գծապատկերների, ներզատական գեղձերի ֆունկցիաների խանգարումներով հիվանդների նկարների:

Նյարդային համակարգի բաժինների, նեյրոնի և ռեֆլեքսային աղեղի կառուցվածքի գծապատկերների, գլխուղեղի կառուցվածքի մոդելի: Աչքի, ականջի և այլ զգայարանների

մոդելների, գծապատկերների:

1. Օրգանիզմի կենսագործունեության կարգավորումը:

2. Արտազատակ, ներզատական և խառը գեղեձեր:

3. Արտազատակ, ներզատական և խառը գեղեձեր:

4. Թեմատիկ գրավոր աշխատանք:

5. Նյարդային համակարգի նշանակությունը և կառուցվածքը:

6. Նյարդային համակարգի նշանակությունը և կառուցվածքը:

7. Մարմնական և վեգետատիվ նյարդային համակարգ:

8. Ռեֆլեքս, ռեֆլեքսային աղեղ: Ողնուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները:

9. Գործնական աշխատանք:

10. Գլխուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները:

11. Գլխուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները:

12. Զգայարաններ և վերլուծիչներ:

13. Տեսողական վերլուծիչ:

14. Լսողական վերլուծիչներ:

15. Հավասարակշռության, մաշկամկանային, համի և հոտառության զգայարաններ:

16. Թեմատիկ գրավոր աշխատանք

Գլուխ 3. Հենաշարժիչ համակարգ

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• գիտելիքներ տալ մարդու հենաշարժիչ համակարգի բաղկացուցիչ մասերի, նրանց ֆունկցիաների, ոսկրերի կառուցվածքի, բաղադրության և տեսակների մասին,

• զարգացնել կապանների ձգման, հոդախախտումների և ոսկրերի կոտրվածքների ժամանակ առաջին օգնություն ցույց տալու կարողություններ,

• ընդհանրացնել մկանների կառուցվածքի և նրանց կատարած ֆունկցիաների միջ և գոյություն ունեցող փոխադարձ կապերը:

• ձևավորել մկանների աշխատանքի և հոգնածության վերաբերյալ գիտելիքների օգտագործման միջոցով մկանների աշխատունակության վերականգնման կարողություններ,

• ձևավորել կարողություններ կմախքի բնականոն աճի ապահովման վերաբերյալ,

• բացահայտել մարզումների նշանակությունը հենաշարժիչ համակարգի բնականոն զարգացման համար:

Ցուցադրում

Մարդու կմախքի ոսկրերի, ոսկրերի սղոցվածքի, այրված և հանքայնազրկված ոսկրերի: Ոսկրային վնասվածքների ժամանակ առաջին օգնության միջոցների: Մկանների

մեխանիկական աշխատանքի:

1. Հենաշարժիչ համակարգի բաղադրամասերը և գործառույթները:

2. Մարդու կմախքը:

3. Մկանային համակարգ:

4. Առաջին օգնությունը կապանների ձգման, հոդախախտումների և ոսկրերի կոտըր­վածքների դեպքում:

5. Միջավայրի գործոնների և ապրելակերպի ազդեցությունը կմախքի ձևավորման ու զարգացման վրա:

6. Գործնական աշխատանք:

Գլուխ 4. Օրգանիզմի ներքին միջավայրը (4 ժամ)

Կրթական հիմնական խնդիրները

• պատկերացումներ տալ օրգանիզմի ներքին միջավայրի մասին, պարզաբանել արյան, ավշի, հյուսվածքային հեղուկի կազմն ու նշանակությունը,

• գիտելիքներ տալ արյան խմբերի և արյան փոխներարկման մասին,

• ձևավորել պատկերացումներ օրգանիզմի պաշտպանական պատնեշների և իմունաանբավարարության մասին,

• ձևավորել կարողություններ զանազանելու իմունիտետի տեսակները, հասկանալ կանխարգելիչ պատվաստումների ու բուժիչ շիճուկների տարբերությունը և դրանց կիրառման շրջանակները:

Ցուցադրում.

Արյան ձևավոր տարրերի նկարների ցուցադրում:

1. Օրգանիզմի ներքին միջավայրը:

2. Արուն: Արյան գործառույթները և բաղադրությունը:

3. Արուն: Արյան գործառույթները և բաղադրությունը:

4. Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք

5. Ամփոփում:

II ԿԻՍԱՄՅԱԿ

1. Արյան մակարդում: Արյան խմբերը: Ռեզուս գոծոն: Արյան փոխներերկում:

2. Արյան պաշտպանական ռեակցիա: Իմունիտետ:

3. Գործնական աշխատանք:

Գլուխ 5. Սիրտ – անոթային համակարգ: Արյան և ավշային շրջանառություն (5 ժամ)

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• գիտելիքներ տալ արյան և ավշաշրջանառության համակարգերի մասին,

• խորացնել գիտելիքները սրտի կառուցվածքի ու գործունեության մասին,

• տալ գիտելիքներ արյան շարժման առանձնահատկությունների, ճնշման ու անոթազարկի մասին,

• ձևավորել երակային, զարկերակային և մազանոթային արյունահոսությունների ժամանակ առաջին օգնությունը ցուցաբերելու կարողություններ:

Ցուցադրում.

Մարդու սրտի մոդելի, արյան շրջանառության գծապատկերների և աղյուսակների:

1. Արյան և ավշաշրջանառության համակարգ: Նրա դերն օրգանիզմում:

2. Արյունատար և ավշային անոթների կառուցվածքը: Արյան շարժումն անոթներով:

3. Արյան զարկերակային ճնշում և անոթազարկ:

4. Սիրտ-անոթային համակարգի հիգիենան: Առաջին օգնությունն արյունահոսություների դեպքում:

5. Գործնական աշխատանք:

Գլուխ 6. Շնչառական համակարգ

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• գիտելիքներ տալ մարդու շնչառական օրգանների կառուցվածքի և ֆունկցիաների մասին,

• պարզաբանել գազափոխանակության առանձնահատկությունները մարդու թոքերում և հյուսվածքներում,

• տեղեկացնել շնչառական օրգանների գործունեության վրա շրջակա միջավայրի աղտոտվածության ազդեցության մասին,

• զարգացնել շնչառական օրգանների վնասվածքների ժամանակ առաջին օգնություն կազմակերպելու կարողություններ ու հմտություններ,

• զարգացնել կիրառական խնդիրներ լուծելու հմտություններ:

Ցուցադրում.

Շնչառական օրգանների, ներշնչման և արտաշնչման մեխանիզմը ցուցադրող

գծապատկերների, տեսաֆիլմերի, կոկորդի, թոքերի մոդելների, արհեստական շնչառության գործաձևերի:

1. Շնչառության նշանակությունը: Շնչառական օրգաների կառուցվածքը և գործառույթները:

2. Շնչառության նշանակությունը: Շնչառական օրգաների կառուցվածքը և գործառույթները:

3. Շնչառական շառժումներ: Թոքերի կենսական տարողությունը: Շնչառության կարգավորումը:

4. Գազփոխանակությունը թոքերում և հյուսվածքներում:

5. Շնչառական օրգանների հիգիենան: Առաջին օգնությունը շնչառության խանգառման դեպքում::

6. Թեմատիկ գրվոր աշխատանք:

Գլուխ 7. Մարսողություն

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• ընդլայնել գիտելիքներն առողջ ապրելակերպում սննդի նշանակության մասին,

• պարզաբանել մարդու մարսողության առանձնահատկությունները,

• ձևավորել մարսողական օրգանների վարակիչ հիվանդությունները կանխարգելեու կարողություններ,

• մարսողական օրգանների գործունեության վերաբերյալ գիտելիքների հիման վրա զարգացնել առաջին օգնություն ցուցաբերելու կարողություններ:

Ցուցադրում.

Մարդու մարսողության օրգանների և գեղձերի կաղապարվածքների, գծապատկերների,

տեսաֆիլմերի, թաց պրեպարատների, մարսողության համակարգի հիվանդությունների

վերաբերյալ տեսաերիզների:

1. Սննդի բաղադրամասերը և դրանց նշանակությունը:

2. Մարսողական համակարգի նշանակությունը, կառուցվածքը և գործառույթները:

3. Մարսողությունը բերանի խոռոչում:

4. Մարսողությունը բերանի խոռոչում:

5. Մարսողությունը ստամոքսում:

6. Մարսողությունը ստամոքսում:

7. Մարսողությունը աղիներում: Սննդանյութերի ներծծումը:

8. Սննման հիգիենան: Մարսողական օրգանների հիվանդությունները և դրանց կանխարգելումը:

9. Գործնական աշխատանք:

Գլուխ 8. Վիտամիններ

1. Վիտամիններ:

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• ձևավորել պատկերացումներ մարդու բնականոն զարգացման համար, վիտամինների առանձին տեսակների դերի ու նշանակության մասին,

Ցուցադրում.

տարբեր վիտամիններ պարունակող սննդատեսակների և թերվիտամինոզների ժամանակ

առաջացող հիվանդությունների նկարներ, տեսաֆիլմեր:

Գլուխ 9. Արտազատություն

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• ընդլայնել գիտելիքներն արտազատության, արտազատության օրգանների կառուցվածքի և նրանց դերի մասին,

• իմանալ երիկամների վրա սննդի և ջրի էկոլոգիական աղտոտվածության ազդեցությունը,

• ձեռք բերած գիտելիքները կիրառել արտազատության օրգանների հիվանդությունների կանխարգելման համար:

Ցուցադրում.

Երիկամների մոդելի, կաթնասուն կենդանու երիկամի թաց պրեպարատի, գծապատկերի և տեսաերիզի:

1. Արտազատության նշանակությունը: Արտազատության օրգանները և դրանց դերը:

2. Միզագոյացում և միզարձակում:

3. Միզագոյացում և միզարձակում:

4. Արտազատական համակարգի հիգիենան և հիվանդությունների կանխումը:

5. Թեմատիկ գրավոր աշխատանք:

Գլուխ 10. Ծածկույթայի նօրգաններ: Ջերմակարգավորում (3ժամ)

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• գիտելիքներ տալ մաշկի կառուցվածքի ու ֆունկցիաների, ջերմակար գավորման մասին,

• խորացնել գիտելիքները կոփման նշանակության, մաշկային վնասվածքների ու ցրտահարության կանխման մասին:

Ցուցադրում.

Մաշկի կառուցվածքին և մաշկային հիվանդություններին վերաբերող տեսաֆիլմերի:

1. Մաշկի նշանակությունը: Մաշկի կառուցվածքը և գործառույթները:

2. Մաշկի հիվանդությունների կանխարգելումը:

ԳԼՈՒԽ 11. Վերարտադրողական համակարգ:

Օրգանիզմի անհատական զարգացում:

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• գիտելիքներ տալ մարդու սեռական օրգանների կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունների մասին,

• բացահայտել երեխայի զարգացման շրջանները, պատկերացում տալ տղայի և աղջկա սեռական հասունացման առանձնահատկությունների մասին,

• տեղեկություններ հաղորդել սեռական օրգաններով փոխանցվող հիվանդությունների մասին և նշել դրանց կանխարգելման միջոցները,

• պարզաբանել թմրանյութերի, ալկոհոլի և ծխախոտի բացասական ազդեցությունը բազմացման օրգանների վրա:

Ցուցադրում.

Մարդու սեռական օրգանների կաղապարվածքների և գծապատկերների, բնականոն զարգացումից շեղված մարդու պտղի թաց պատրաստուկների, սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների վերաբերյալ տեսաերիզների:

1. Վերարտադրողական համակարգի օրգանները: Սեռական բջիջների առաջացումը:

2. Բեղմնավորում, ներարգանդային և հետսաղմնային զարգացում: Երեխայի ծնունդը, աճը և զարգացումը:

3. Վնասակար գործոնների ազդեցությունը մարդու զարգացման վրա: Վերարտադրողական համակարգի հիգիենան:

Գլուխ 12. Բարձրագույն նյարդային գործունեություն: Վարք(4ժամ)

Կրթական հիմնական խնդիրները.

• համակարգել սովորողների նախորդ դասարաններում ուսումնասիրած և կենսական փորձով ձեռք բերած գիտելիքները ոչ պայմանական և պայմանական ռեֆլեքսների մասին,

• կարևորել նյարդային ու հոգեկան գործընթացների վրա թմրամոլության, թույների և ալկոհոլիզմի վնասակար ազդեցության մասին:

Ցուցադրում.

Պավլովի փորձերը շան մոտ պայմանական ռեֆլեքսների մշակումն ու արգելակումը

պատկերող, նյարդային գործունեության տիպերի վերաբերյալ, միմիկայի մկանների

միջոցով հույզերը արտացոլող ցուցապաստառների:

1. Վարքի ռեֆլեքսային տեսություն:

2. Պայմանական ռեֆլեքսի առաջացումը և արգելակումը:

3. Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք 1 ժամ

4. Ամփոփում

Ուսուցչուհի՝ Նախրատյան Մարիամ

2019թ.

12