Ханафий мазхаптарынын өзгөчөлүктөрү

Диндердин өнүгүү тарыхы.

9-класс

Тема:10.Ханафий мазхабынын өзгөчөлүктөрү

1.Фикхтын функциясы

Сабактын планы:

2.Ханафий мазхабынын ыкмалары

Фикхтын функциясы

Ханафий мазхабы фикх (укук) илимине негизделген.Ал эми фикх илими шариятка негизделген.Шарият—Исламдын өзгөчө негизи,ал 3 бөлүктөн турат:

1. Ибадат (Жаратканга байланыштуу укук-милдеттик нормалар;)

3. укубат (кылмыш-жаза;)

2. муамалат- (мусулмандардын арасында пайда болгон мамилелер;)

Имам Аазам –Абу Ханифанын окуулары-коомчулук туш болгон суроо-талаптарга жооп издөөнүн негизинде иштелип чыккан диний укуктук нормалардын жыйындысы.

Коомчулукка күнүмдүк жашоосунда керектелүүчү суроолордун жоопторун Ханафий мазхабы таап берип турган.

Өзгөчө коомчулуктун күнүмдүк жашоо-тиричилик, алыш-бериш,практикалык мамилелериндеги Ханафий аалымдары иштеп чыккан практикалык укуктук нормалар дүйнө жүзү боюнча өзгөчөлүккө ээ болгон.

Имам Аазам жана анын шакирттери адамдардын жашоо тиричилигиндеги укуктук маселелерди чечүүдө окшоштуктун (кыяс) жана артыкчылыктын (истисхан) рационалдык принциптерин колдонуу методологиясын иштеп чыгышкан.О.э.мыйзам чыгаруу булактарынын бири катары адат (үрп-адат) укугунун нормаларын колдонуу мүмкүнчүлүгүн жакшы жолго коюшкан.

Имам Абу Ханифа укуктук нормаларды иштеп чыгууда атайын принциптерге таянган.Имам Аазам хадистерди ислам укугунун бардык булактарын кылдат изилдөөнүн натыйжасында иштелип чыккан жалпы негиздерге ылайык баалаган.Эгерде хадистер жогорудагы негиздерге карама-каршы келсе ,анда ал эки далилдин күчтүүсүн тандап алган.

Ошентип,имам Аазамдын көптөгөн хадистерди билиши фикхтын ар кандай бөлүмдөрүндө келтирген далилдеринен билинет.Бул хадистер анын көрүнүктүу шакирттери жана башка хадис аалымдары тарабынан чогултулган көптөгөн илимий эмгектерде кездешет.

М, «Хадис таануу» менен «фикх» илиминин байланышы Ханафий мазхабында ачык байкалат.Ошентсе да, ханафийлерге карата алар өз чечимдеринде хадистерге аз таянат деген айыптоолор бар экендигин белгиледик.О.э.ханафий аалымдары «ал-Жамиъ аль-сахих» аттуу хадис китебине өзгөчө маани беришкен жана анын негизинде жүздөгөн эмгектерди жаратышкан.

О.э.имам Аазам—Абу Ханифа акыйда менен адеп-ахлак нормаларынан ажыратпастан,бүтүндөй динди түшүнүүнү эске алган.Кийинчерээк фикхтын өзүнчө илим катары калыптанышы менен ага илимпоздор так жана деталдуу аныктама беришкен.

М: «Фикх-негизги далилдерге таянган практикалык

диний-укуктук нормаларын баамдап билүү».

Башка бир аныктамага ылайык , фикх– негизги аргументтерге таянып сыйынуу ,мамилелер жана жазалар сыяктуу практикалык диний укуктук нормаларды түшүнүү.

Жыйынтыктап айтканда Ханафий мазхабы– фикх илими жөнүндөгү диний укуктук мектеп.

Ханафий мазхабынын ыкмалары

Ханафий фикх аалымдары ислам укугунун өнүгүшүнө кеңири мүмкүнчүлүтөрдү түзгөн чоң хадистик материалды (булактык,санжыралык жана ишенимдүүлүк даражаларына жараша) кодификациялоого жана системалаштырууга жетишкен.Ханафий мазхабынын уникалдуулугу ханафий укукчу-аалымдарынын Исламдын консервативдүү жоболорунун чегинде ,диний укуктук нормаларды толук кандуу өнүктүрүү үчүн дедукция ыкмасын колдоно алышкандыгында.Өзгөчө белгилеп кетүүчү нерсе,дедуктивдик ыкманын жардамы менен ханафий факихтери-исламдын ичиндеги көптөгөн багыттардагы бидаат (жаңычыл-тескери) окууларды четке кагууга жетишкен.

Абу Ханифанын методологиясынын дагы бир өзгөчөлүгү интерактивдүү ыкманы колдонуп,окутуу ыкмасында жаралган маселени талкуулап,ар бирине бул маселе боюнча оюн айтууга мүмкүндүк бергендигинде .

Мындай активдүү ыкманын таасири астында аудитория жанданып,маселе өзүнүн жообун тапканча күн тартибинен алынган эмес,айрым татаал маселелер жылдап изилдөөгө алынган.Тыянак чыгаргандан кийин гана имам Абу Ханифа акыркы жыйынтыкты жарыялап жана аны окуучулары жазып калтырган.

Имам Аазамдын пикири олуттуу болгону менен,башка кайчы пикирлер да жазылган жана аргументи күчтүү пикирге фатва берилген.

Ханафий мазхабы пайда болгондон тартып эле насаат,пикир алмашуу жана аларды талкуулоо принцибине негизделген жамааттык мазхаб түрүндө калыптанган.

Бул диний-укуктук мектептердин 4-сүнүн негиздөөчүсү Маликтин усулунан түп тамырынан бери айырмаланган.Анткени ал шакирттерине суроолорду жана шарият нормаларын өзү айтып берген ,шакирттери анын сөздөрүн талкуулаган эмес жана аны менен талашууга барган эмес.

Ошондуктан имам Абу Ханифанын шакирттери анын көзү тирүү кезинде эле дасыккан диний укук таануучулар болуп калыптанган.Имам Абу Ханифа шакирттерин өз алдынчалуулукка ,жекече ой-жүгүртүү жана жекече изилдөө жөндөмдөрүнө жаңы үйрөнүп жаткан кезинен эле тарбиялаган.

Жыйынтыктап айтканда,

Имам Аазам-Абу Ханифанын кайталангыс,уникалдуу окуулары жана ыкмалары бүгүнкү күнгө чейин актуалдуу бойдон калууда.Ошондуктан бүгүнкү күндө да жыл сайын миңдеген фатва (диний-укуктук бүтүм) чыгарган аалымдардын көбү Ханафий мазхабынын өкүлдөрү экендигин баса белгилөөгө болот.

Ханафий укуктук мектеби өзгөчө

соода-финансы,

социалдык-экономикалык,үй-бүлөлүк мамилелерде жана кылмыш жаза укугунда таамайлыгы,үрп-адаттагы синкреттик тил табышуу ийкемдүүлүгү менен башка диний-укуктук мазхабдардан айырмаланат.

Тема боюнча суроолор:

1. Шарият кандай бөлүктөрдөн турат?

2. Фикх деген эмне жана ал канчага бөлүнөт?

3. Имам Аазамдын ишмердүүлүгү жөнүндө эмнелерди билесиң?

4. Ханафий мазхабы кандай принциптерге негизделген?

5. Диний укуктук мектептердин негизги окуусу жана милдети эмне болгон?

6. Ханафий мазхабынын өзгөчөлүгү эмнеде?

Көңүл бурганыңыздар үчүн рахмат!