"Киев Русь мамлекети" (7-класс)

18.10.18

Киев Русу – байыркы орус мамлекети

(IX-XIIкылымдын биринчи жарымы)

Негизги окуялар

• 862-ж т ү нд ү кт ө н (ворягдардан) Рюрик бир туугандары менен Новгород шаарына келип, орус урууларын башкарып калган.
• 882-жылы Киев Русь мамлекети негизделген.
• Игорь 912-945-жж. Игорь Киев Русун башкарып калган.
• 955-ж. Ольга христиан динине ө тк ө н.
• 980-ж Улуу Владимир бийликке келген.
• Ярослав Акылман «Орус акыйкаты» деген мыйзамдар жыйнагын т ү з үү г ө негиз салган.

Орус мамлекети тууралуу алгачкы маалымат

• Байыркы орус мамлекетинин т ү з ү лг ө н убактысы тууралуу так маалымат жок.
• Парсы тилинде жазылган тарыхый булактарда IХк 1-жарымында Рустун борбору Киев, мамлекеттин байлыгы, салыктары тууралуу маалыматтар айтылат.

Байыркы орус мамлекети

• 862-ж т ү нд ү кт ө н (ворягдардан) Рюрик бир туугандары менен Новгород шаарына келип, орус урууларын башкарып калган.
• 879-ж баштап, Т ү нд ү к Орус жерлерин анын бир тууганы Олег башкарып калган.
• 882-ж Олег амалкойл ү к менен Киевдин тегерегиндеги фин-угор, древлян, северян, волынь, полоцк урууларын багындырып, Киев Русь мамлекетин негиздеген.

Князь Олегдин башкаруу жылдары

• Олег 33 жыл Киевди башкарган.
• 907-ж Олег 2 мин кеменин ар бирине 40 жоокерден отургузуп, Константинополь шаарын курчап алган.
• 911-ж Олег Византияга орус элчилигин жиберип, алар менен келишим т ү з ү п, Киев Рустун эл аралык кадыр баркын бекемдеген.
• Киев Русь негизделгенден баштап, Европага чыгыштан к ө чм ө н элдердин чабуулу токтогон.
• Ыйык Олег жыландын уусунан ө лг ө н.

Рюриктин уулу князь Игордун башкаруусу

• 912-945-жж. Игорь Киев Русун башкарып калган.
• Анын тушунда печенег к ө чм ө н уруулары кол сала баштаган. Ал бир нече ирет Византияга кол салып олжо менен кайтып турган.
• 945-ж Игорь кошуундары менен древлян урууларынан салык чогултуп ж ү ргон учурда, алар тарабынан ө лт ү р ү лг ө н.
• Игордун баласы Святослав кичинекей болгон ү ч ү н тактыга энеси Ольга отурган.

Игордун аялы Ольганын башкаруу жылдары

• Ольга Игорду ө лт ү рг ө нд ө рд ө н ө ч алган.
• Древляндардан келген атактуу элчилерин кайыгы менен кошо тир үү л ө й орго к ө мг ө н.
• Ольга кол чогултуп, древляндардын айыл-кыштактарына кол салып, аларды кырып салган.
• 955-ж. Ольга христиан динине ө тк ө н.
• 962-972 жж. Ольга менен Игордун уулу Святослав бийлик ж ү рг ү зг ө н.
• Святослав мамлекеттин аймагын кенейткен.
• 967-ж 60 мин аскери менен Болгар падышачылыгын караткан.

Владимир Iнин башкаруусу

• 980-ж бир туугандарын женип, бийликке келген.
• 987-ж Владимир Византиянын императору Василий IIнин карындашы Аннаны аялдыка колун сураган. Сунушка макул болбойт. Анда Владимир Крымдагы Херсонес шаарын бир нече ай курчоого алган. Суу тутугун бузгандан кийин, шаар калкы дарбазаны ачып жиберген.
• Аргасыз Анна Владимирге турмушка чыгууга макул болгон.

орустарды чокундуруу

• Жооп иретинде Владимир жоокерлери менен бирге чокунуп, христиан динине ө тк ө н.
• Бутпарас кудайларынын айкелдери ыргытылган, христиан чирк өө л ө ру курулган.
• Элди жазалап, кыйноо менен христиан динине ө тк ө р ө баштаган.
• Кирилл менен Мефодий жазган алиппе келген. Билимдуу адамдардын саны к ө б ө йг ө н.
• Монастырларда, чирк өө л ө рд ө ак с өө кт ө рдун балдары билим ала баштаган. Монастырларда летопистер жазыла баштаган.
• Орус мамлекети Европадагы христиан мамлекеттери менен тен болуп, Европадагы эн ири мамлекетке айланган.

Саясий т ү з ү л ү ш ү

• Чыгыш славяндар уруу-уруу болуп жашашкан. 100-200 уруулары болгон. Ар бир уруунун чектелген аймагы болгон.
• Ар бир уруунун башында жолбашчысы болгон. Уруунун маселелери вечеде чечишкен. Жолбашчынын туруктуу дружинасы болгон.
• Vк тышкы душмандарга каршы к ү рош үү максатында 15тен уруулар биригип, ири союздар т ү з ү лгон.
• Уруунун жолбашчысы князь жай бою ж ү р ү што болгон. Кыш бою алар к ө з каранды уруулардан салык жыйноо менен бирге эс алышкан.

Чыгыш славяндардын чарбасы

• Дыйканчылык менен кесиптенишкен. Токойлорду ө ртт ө п, айдоо жерлерге айландырышкан.
• Жерди иштет үүд ө темир тиштери бар соко, орокторду пайдаланышкан.
• Алар дыйканчылыктын 2 талаалуу системасы кийинчерээк 3 талаалуу системасын пайдаланышкан.
• Днепр дарыясын бойлоп жашаган славяндар ири мүйүздүү малдарды багышкан. Атка, ө гүзг ө соко чегип алып, жерди айдашкан.
• Славяндар анчылык жана балык уулоочулук менен да кесиптенишкен.

Ярослав Акылман

• 1015-ж. князь Владимир каза болгон. Анын балдарынын ортосундагы кур ө ш башталат.
• 1019-ж. женишке жеткен Ярослав Киев Русун башкарат. 1054-ж. чейин бийлик жургузг ө н.
• Ал тарыхта «Акылман» деген ат менен калган.
• 300 орунду мектеп ачтырган.
• «Орус акыйкаты» деген мыйзамдар жыйнагын тузууг ө негиз салган.
• Ярославдын тушунда Киев Русунун саясий-экономикалык ө нугушу эн жогорку денгээлге жеткен.
• К ө п тилде суйл ө г ө нду билген.

Ярослав Европадагы мамлекеттердин башчылары менен куда болгон

Анастасия

Елизавета

Всеволод

Анна

Византиянын императорунун кызына

Венгриянын королуна

Франциянын королуна

Норвегиянын королуна

Бышыктоо үчүн суроолор

• Рюрик деген ким болгон?
• Чарбасы?
• Ольга кантип бийликке келип калган?
• Улуу Владимир кандай жол менен бийликке келген?
• Орустар кимдерден христиан динин кабыл алышкан?
• Ольга куй өө сунун ө чун душмандардан кантип алган?
• Орус акыйкаты деген эмне жана аны ким жазган?

Yй тапшырма §7.

Владимир Мономах