КТП табият таануу 2023 кыргызча

№

Тема

Теманын мазмуну

Сааттын саны

Контролдук, лабораториялык иштер

Күтүлгөн жыйынтыктар

Колдонулган адабияттар, булактар (шилтемелер, ЖД-коддор)

Сабактын датасы

Эскертүү

План

Факты

Дүйнөнү кантип билебиз. Илимий билимдин методдору жана формалары.

Бизди курчап турган жаратылыш дүйнөсү. Жаратылыштын сырларын кантип изилдөө керек. Сезүү органдары менен байкоолор.

1

Жаратылыштын изилдөө объектиси экенин түшүнөт. Жаратылышты изилдөөнүн формалары жана ыкмалары жөнүндөгү билимдер менен иш алып барат. Табиятта пайда болгон көйгөйлөрдү аныктоо үчүн маалымат булактарын колдонот.

Дүйнөнүн табигый-илимий материалисттик картинасын сүрөттөйт. Курчап турган дүйнө жана жаратылыш кубулуштары жөнүндө маалыматтарды чогултат. Байкоодо кайсы сезүү органы катышканын аныктайт.

Илимий жана илимий-популярдуу маалыматтарды колдонот жана иштетет, туура жыйынтык чыгарат.

1. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А.

Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр.7-29

Жаратылыш билимдин объектиси катары. Адам тарабынан жаратылышты изилдөө.

Жаратылыш билимдин объектиси катары. Жаратылыш жандуу жана жансыз. Адам жаратылыштын бир бөлүгү, ага көз каранды, аны өзгөртөт. Жаратылышты изилдөө зарылчылыгы. Табигый илимдер. Табият таануу – табият жөнүндөгү илим.

1

Жаратылышты таанып билүүнүн ыкмалары жөнүндө билимге ээ болот. Сунуш кылынган көрсөтмөлөргө ылайык эксперименттерди жүргүзөт.

Жаратылышты жана жаратылыш кубулуштарын изилдөөнүн жолдорун тандайт. Эксперименттин планын түзөт жана өзүнүн планы боюнча эксперимент жүргүзөт.

Жаратылыштын кубулуштарын жана жашоочуларын байкайт жана изилдейт, байкоолордун натыйжаларын сүрөттөйт, алынган фактыларга жана түшүнүктөрдүн негизинде тыянактарды түзөт.

1. 5-класс | Естествознание | Окружающий нас природный мир https://www.youtube.com/watch?v=8hnumn21Kn4&t=282s   (русс)/кырг. субтитры)

2. Презентация. Окружающий нас природный мир https://docs.google.com/presentation/d/1R1Gz9pPxS_GAa6CtC9ElaCThP-JY9vQE/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true 

3. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр.6-7

-Легенды и мифы о созвездиях  https://www.youtube.com/watch?v=RFAoR_dPuCM 

Жаратылышты изилдөө ыкмалары:

Жаратылышты изилдөөгө илимий мамиле. Байкоо, тажрыйба, өлчөө. Байкоо процессинде приборлорду колдонуу, эксперименттерди коюу, өлчөө. Объекттерди жана жаратылыш кубулуштарын изилдөөдө методдордун байланышы.

1

Жаратылышты таанып билүүнүн ыкмалары жөнүндө билимге ээ болот. Сунуш кылынган көрсөтмөлөргө ылайык эксперименттерди жүргүзөт.

Жаратылышты жана жаратылыш кубулуштарын изилдөөнүн жолдорун тандайт. Эксперименттин планын түзөт жана өзүнүн планы боюнча эксперимент жүргүзөт.

Жаратылыштын кубулуштарын жана жашоочуларын байкайт жана изилдейт, байкоолордун натыйжаларын сүрөттөйт, алынган фактыларга жана түшүнүктөрдүн негизинде тыянактарды түзөт.

1. Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=4BYK4CMdz0I&t=25s (русс/кырг. субтитры)

2. Презентация Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1cztEuNErV7bxxS7oH3KgLbNMCuf3zwKP/edit#slide=id.p1

3. Эксперименты с водой https://www.youtube.com/watch?v=_9yOLKiT_RQ (русс/кырг. субтитры)

4. https://drive.google.com/drive/folders/1RBFTLPgBAaiDM88yo8XaF9LQXAYSP9Ot (русс.)

5. Что такое время? Что такое пространство-время? https://www.youtube.com/watch?v=H0uD1i1IkH4 (русс/кырг. субтитры)

6. Золотой дождь - химическая реакция (русс/кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=D3uDNg89lrM

7. Химический хамелеон (русс/кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=-aNY63UaKVk

Практикалык иш №1. Приборлор жана лабораториялык жабдуулар:

пробирка, колба, стакан, штатив, телескоп, дүрбү, лупа, микроскоп, гномон, флюгер ж.б.

1

1. Лабораториялык жабдуулар менен таанышуу.

2. Өлчөө приборлору менен таанышуу.

3. Физикалык дененин өлчөмүн аныктоо.

4. Лабораторияда иштөө эрежелери.

Лабораториялык жабдууларды, аны менен иштөө эрежелерин жана бул лабораториялык жабдууларды колдонуунун багыттарын билет.

Эксперимент үчүн жабдууларды тандайт.

Эң жөнөкөй эксперименттер үчүн лабораториялык жабдууларды колдонот, жаратылыш объекттеринин кээ бир касиеттерин аныктайт.

Жөнөкөй эксперименттер/өлчөөлөр үчүн лабораториялык жабдууларды колдонот.

Эксперименттердин натыйжаларын талдап, кыскача мүнөздөйт.

1. Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=4BYK4CMdz0I&t=25s (русс/кырг. субтитры)

2. Презентация Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия  (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1cztEuNErV7bxxS7oH3KgLbNMCuf3zwKP/edit#slide=id.p1 

3. Увеличительные приборы (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=u4kG0tcE9tc 

4. Оборудование для научных исследований (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=uigD8ZIVSG0 

Өлчөө каражаттары:

Илимий изилдөөдө жана практикада өлчөөлөрдүн ролу. Эң жөнөкөй өлчөө приборлору жана шаймандары. Узундукту, температураны, массаны, убакытты өлчөөнүн ар кандай ыкмалары менен таанышуу. Аспаптын шкаласы: бөлүү мааниси, өлчөө чеги.

1

1. Абанын температурасын өлчөө.

2. Суунун температурасын өлчөө.

3. Телолордун сызыктуу өлчөмдөрүн өлчөө.

4. Баланын салмагын таразада өлчөө.

5. Термометрдин шкаласын белгилөө.

Ар кандай чоңдуктарды өлчөө үчүн арналган приборлор жана аларды колдонуу боюнча билимге ээ.

Өлчөө приборун туура тандайт жана керектүү маанини өлчөөнүн планын түзөт.

Алынган маалыматты талдап, баалайт жана адамдын ишинин жаратылышта болуп жаткан кубулуштарга тийгизген таасирин туура түшүндүрөт.

1. Измерительные приборы (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=OzFeN83zNa0 

2. Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=4BYK4CMdz0I&t=25s (русс/кырг. субтитры)

3. Презентация Методы познания: наблюдение, эксперимент, логические действия  (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1cztEuNErV7bxxS7oH3KgLbNMCuf3zwKP/edit#slide=id.p1 

Практикалык иш №2. Эң жөнөкөй өлчөө приборлорунун конструкциясы:

1

Жерди, жаратылышты жана курчап турган дүйнөнү изилдөө тарыхы жөнүндө маалыматка ээ.

Ири табият таануучулардын ысымдарын атайт

Алынган фактылардын жана түшүнүктөрдүн негизинде курчап турган дүйнөнү, жаратылыш кубулуштарын кабылдоо процесстерин сүрөттөйт.

Курчап турган дүйнөнү жана жаратылыш кубулуштарын кабыл алуу жана таануу процесстери жөнүндө алынган маалыматтарды чогултат, талдайт жана баалайт.

Лабораториялык жабдууларды, аны менен иштөө эрежелерин жана бул лабораториялык жабдууларды колдонуунун багыттарын билет.

Эксперимент үчүн жабдууларды тандайт.

Эң жөнөкөй эксперименттер үчүн лабораториялык жабдууларды колдонот, жаратылыш объекттеринин кээ бир касиеттерин аныктайт.

Эксперименттердин натыйжаларын талдап, кыскача мүнөздөйт. Айлана-чөйрөнүн абалы жөнүндө туура жыйынтык чыгарат.

1. https://docs.google.com/presentation/d/1xcp2_w1x_zGwOTjzKM1xxaxRiN5x1Ofr/edit?usp=drive_link&ouid=111877730203542700482&rtpof=true&sd=true   (русс.)

2. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр.25-28

Улуу натуралисттер:

Птолемей, Н.Коперник, Г.Галилей, Ж.Бруно, А.Лавуазье, К.Линней, Ч.Дарвин, В.Вернадский ж.б.

1

Жерди, жаратылышты жана курчап турган дүйнөнү изилдөө тарыхы жөнүндө маалыматка ээ.

Ири табият таануучулардын ысымдарын атайт

Алынган фактылардын жана түшүнүктөрдүн негизинде курчап турган дүйнөнү, жаратылыш кубулуштарын кабылдоо процесстерин сүрөттөйт.

Курчап турган дүйнөнү жана жаратылыш кубулуштарын кабыл алуу жана таануу процесстери жөнүндө алынган маалыматтарды чогултат, талдайт жана баалайт.

1. 5-класс | Естествознание | Окружающий нас природный мир   c 10-ой минуты (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=8hnumn21Kn4&t=282s 

2. Презентация. Окружающий нас природный мир https://docs.google.com/presentation/d/1R1Gz9pPxS_GAa6CtC9ElaCThP-JY9vQE/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true  (русс.)

3. Клавдий Птолемей (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=GTz4TYLVIt0 

4.  Николай  Коперник  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=Jn3lJ9NEH2M   

5. Галилео Галилей (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=8PUfcEiKVQw   

6. Джордано Бруно  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=cCHVpFmHnfY 

7.  Теория эволюции Ламарка и Дарвина (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=cyDJBfaFMSM 

8.  Владимир Вернадский (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=25TVIPErtQc  

9.  Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр.7-9

Эксперименттин методологиясы жана пландаштырылышы. Илимий информацияны кайра иштетүү.

Объекттерди жана жаратылыш кубулуштарын изилдөөдө методдордун байланышы. Табигый илимдердин ар кандай булактары менен иштөө эрежелери.

1

Объекттерди жана жаратылыш кубулуштарын изилдөөнүн ар кандай ыкмалары боюнча билимге ээ. Маалымат булактары менен иштейт. Заманбап маалыматтык технологиялар боюнча түшүнүгү бар.

Жаратылыштын кубулуштарын жана жашоочуларын байкайт жана изилдейт, байкоолордун жыйынтыгын сүрөттөйт. Маселени чечүү үчүн керектүү маалыматты табуу үчүн маалыматтык жана заманбап маалыматтык технологияларды колдонот.

Өсүмдүктөрдү өстүргөн жаныбарлардын жүрүм-турумун байкайт

Эксперименттин натыйжасында алынган фактылардын негизинде корутундуларды түзөт жана айлана-чөйрөнүн абалы жөнүндө туура жыйынтык чыгарат. Курчап турган чөйрөнүн абалы жана илим менен техниканын өнүгүшүнүн курчап турган дүйнөгө тийгизген таасири жөнүндө түшүндүрүү жана корутундуларды түзүү үчүн илимий маалымат булактарын жана заманбап маалымат булактарын колдонот.

1. https://drive.google.com/drive/folders/1dw-3yq9FAkQMvf9kZ2gYKD8Las0I9XwL  (русс.)

№3 практикалык иш. Жаныбарларга жана өсүмдүктөргө байкоо жүргүзүү.

Өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын мезгилдик өзгөрүүлөрүнө байкоо жүргүзүү

мектептин аймагы (иш видеоматериалдар же презентациялар аркылуу аткарылат).

1

Керектүү лабораториялык жабдууларды колдонуу менен байкоо жүргүзүү технологиялары боюнча билимге ээ

Байкоо планын түзөт. Байкоо жүргүзүү үчүн объекттерди, керектүү приборлорду жана жабдууларды тандайт.

Байкоо жүргүзөт, анализдейт жана натыйжаларды кыскача мүнөздөйт. Тирүү организмдердин жашоосундагы мезгилдик өзгөрүүлөр жөнүндө туура жыйынтык чыгарат.

1. Химические реакции. Биологические явления. Астрономические явления (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=oPMGZ9qPoLc

2. Химиялык кубулуштар. Биологиялык кубулуштар. Астрономиялык кубулуштар. https://www.youtube.com/watch?v=RAZNqH4wmro (кырг.)

3. Гашёная известь и углекислый газ (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=-ojBA5B1aXA

4. Практические работы по наблюдению за растениями и животными (русс.) https://drive.google.com/drive/folders/1gCKFnXFBaJdBwU5Z5RtPQIbTN

5. Выращивание в закрытой емкости (русс.) https://dzagigrow.ru/blog/khobbi-vyrashchivanie-v-zakrytoy-emkosti/?utm_source=zen.yandex&utm_content=khobbi-vyrashchivanie-v-zakrytoy-emkosti&utm_term=full 

№1 контролдук иш.

Студенттердин илимий билимдердин ыкмаларын өздөштүрүү деңгээлин аныктоо, зарыл болгон приборлорду, жабдууларды жана көндүмдөрдү колдоно билүү. Дүйнөнүн табигый-илимий картинасын түшүнүү (Студенттен кыска же деталдуу жооп талап кылган тесттик контролду же контролдук тапшырмаларды колдонсоңуз болот).

1

Жумушта өз алдынчалык төмөн болгон;

Иш белгилүү бир талаптарды бузуу менен аткарылган;

Иш өз алдынча жүргүзүлдү;

Белгиленген критерийлер жарым-жартылай аткарылган жок

Белгиленген талаптарды (критерийлерди) эске алуу менен өз алдынча жана чыгармачылык менен жүзөгө ашырылат;

Зат жана дене. Зат

чөйрөнүн материалдуулугу. Денелердин жана заттардын мүнөздөмөсү (формасы, көлөмү, түсү, жыты).

1

1. Газдын кысылышын жана ийкемдүүлүгүн байкоо.

2. Ар түрдүү денелердин ийкемдүүлүгү, пластикасы жана суюктугу.

3. Заттын бөлүкчөлөрүнүн өз ара аракеттенүүсүнүн тажрыйбасы.

4. Дененин көлөмүн өлчөө.

Маанилүү нерсени аташат.

Негизги мүнөздөмөлөрдү колдонуу менен физикалык дененин, заттын касиеттерин сүрөттөйт.

Заттар кайсы бөлүкчөлөрдөн түзүлөт. Алардын кыймылын жана өз ара аракетин түшүндүрөт.

Катуу жана суюк заттардын көлөмүн жана формасын аныктайт.

Жандуу жана жансыз жаратылышты түзүүчү заттарды сүрөттөйт, алардын эң жөнөкөй классификациясын жүргүзөт.

Заттардын айлана-чөйрөдөгү ролун жана адам тарабынан колдонулушун түшүнөт.

Жандуу жана жансыз жаратылыштын денелерин тааныйт, жаратылыштын кубулуштарын жана денелердин, заттардын жана энергиянын өз ара аракеттенүү жана өзгөрүү процесстерин түшүндүрөт.

1. Материя и тело. Из чего состоят вещества? Вещество. Состав вещества (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=3UETnwSnNBs  

2. Презентация. Материя и тело. Из чего состоят вещества? Вещество. Состав вещества (русс.) https://drive.google.com/u/1/uc?id=1PKrFrNcD-CPasNdqd13A_DEXrjwoEi2C&export=download 

3. Строение вещества. Состояние вещества. Свойства вещества. Масса веществ  (русс./кырг. субтитры) 5-класс | Естествознание | Строение вещества.  Состояние вещества.  Свойства вещества. Масса веществ 

4. Презентация.  Строение вещества. Состояние вещества. Свойства вещества. Масса веществ  (русс.)   https://drive.google.com/file/d/1RbMvCNr2lsWfrv3GP2foyuuOPh4ZKr1L/view 

5.  Жидкий азот - Подборка экспериментов с жидким азотом.(русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=HwlgknbeHVo&t=190s 

6. Что такое жидкий азот, и можно ли его лить на руку?(русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=8FFYKOzZvzk&t=105s 

7. Диффузия (русс./кырг. субтитры). https://www.youtube.com/watch?v=0_xOkXgz_nI 

Энергиянын трансформациясы. Фотосинтез, хемосинтез.

Гравитациялык, электрдик, магниттик өз ара аракеттенүү. Жашыл энергия - бул келечектин энергиясы. Энергияны үнөмдөө эрежелери.

Тирүү энергия: фотосинтез, хемосинтез.

1

жарыктандырууга жараша өсүмдүктөрдүн өсүшү жана өнүгүшү;

Үй жаныбарларына кам көрүү.

Үйдүн макетін чийип, жылуулук энергиясын кантип үнөмдөөгө болорун жаз.

Аты-жөнүн атайт жана өз ара аракеттенүүсүнө мисалдарды келтирет.

Фотосинтез, хемосинтез деген түшүнүктөрдү түзөт.

Энергияны (отун, электр энергиясы, жылуулук) пайдалануу качан пайдалуу жана качан зыяндуу экенин сүрөттөйт. Жаратылыштын күчүн пайдаланууга мүмкүндүк берүүчү орнотууларды атайт. Хемосинтез, фотосинтез процесстеринин өзгөчөлүктөрүн ачып берет; фотосинтездин өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу жолдору.

Өсүмдүктөрдүн өсүшүнө жана өнүгүшүнө байкоо жүргүзөт жана практикалык иштерди жүргүзөт; жабык өсүмдүктөргө кам көрүү, уруктарды өнүү; үй жаныбарларына кам көрүү.

Ал «жашыл» энергия, күн батареясынын иштеши, шамал турбиналары жөнүндө айтат. Фотосинтездин Жердеги жашоо үчүн маанисин, анын эффективдүүлүгүн жогорулатуунун жолдорун, фотосинтезге тышкы факторлордун таасирин аныктайт. Акылдуу түрдө жашыл өсүмдүктөрдү билдирет. Заттардын циклинде хемосинтездин маанилүү ролун белгилейт (азот, атап айтканда, топурактын асылдуулугун сактайт)

1. Жаңгак мөмөлүү токойдун экосистемасы (кырг.) Жаңгак мөмөлүү токойдун экосистемасы  

2. Экосистема горного хвойного леса (русс.) https://www.youtube.com/watch?v=JS4z9NjUae0 

3. Фотосинтез  с 7.24 минуты (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=YS2V2Ha_CnA 

жаратылыш кубулуштары

Механикалык, жылуулук, жарык, магниттик, биологиялык, химиялык кубулуштар.

1

1. Мектептен үйгө чейинки жолду эсептеңиз.

2. Ар кандай денелердин жылуулук өткөрүмдүүлүгүн аныктагыла.

3. Суюктуктардагы жана газдардагы конвекцияны, түрдүү суюктуктардын бууланышын, суунун кайнаышын байкоо.

4. Туруктуу магниттин касиеттерин изилдөө

Кубулуштарды атайт жана алардын ортосундагы айырмачылыктарды табат.

Күн жана Ай тутулууларын сүрөттөйт.

Ал ар түрдүү денелердин жылуулук өткөрүмдүүлүгүн, суюктуктардагы жана газдардагы конвекцияны, түрдүү суюктуктардын бууланышын, суунун кайнаышын талкуулайт.

Жердин магнит талаасын, магниттин касиеттерин сүрөттөйт

Табигый кубулуштарды байкоо жана изилдөө

1. Природа ‒ источник явлений. Пространство. Время (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=7bmgruGI4Cg  

2. Магнитные явления. Компас. Световые явления (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=HNx5JFa8_Qg&t=459s 

4. Магниттик кубулуштар. Компас. Жарык кубулуштары. Магнитные явления (кырг) https://www.youtube.com/watch?v=6CigwTMp1vw 

5. Электрические явления (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=QA14YFouXzg  

6. Химические реакции. Биологические явления. Астрономические явления (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=oPMGZ9qPoLc 

Табигый кубулуштарды күнүмдүк турмушта колдонуу

Салттуу эмес жана кайра жаралуучу энергия булактары. Энергетика: күн энергиясы, шамал, суу агымдары жана электр энергиясын өндүрүү үчүн геотермалдык булактар.

1

Табигый кубулуштардын күнүмдүк турмушта колдонулушун сүрөттөйт

Салттуу эмес жана кайра жаралуучу энергия булактарын талкуулайт. Энергетика: күн энергиясы, шамал, суу агымдары жана электр энергиясын өндүрүү үчүн геотермалдык булактар.

Аба ырайы: Аба ырайына көз салып туруңуз, кандай кийинүү керек, качан пикниктерди же саякаттарды пландаштыруу керек жана өзүңүздү экстремалдуу аба ырайынан кантип коргоо керек.

Өсүмдүктөр жана жаныбарлар: адамдар үчүн ресурстар.

Навигация: күн, жылдыздар жана мейкиндикте багыт алуу үчүн компас.

Медицина: ооруларды дарылоо жана диагностикасы.

Атмосферадагы электр кубулуштары жана алардын өсүмдүктөрдүн жашоосуна тийгизген таасири жөнүндөгү билимдерин колдонууну көрсөтөт; темирдин бир бөлүгүнүн адаттан тыш касиеттери; компас иши. Өсүмдүктөрдүн жарыкка карай жылышына, бөлмө өсүмдүктөрүн жарыкка карап жайгаштырууга маани берет. Коопсуз жүрүм-турум эрежелерин билет.

1. Презентация «Солнечные батареи в нашей жизни» (русс.) https://infourok.ru/prezentaciya-na-temu-solnechnie-batarei-v-nashey-zhizni-k-uroku-okruzhayuschego-mira-klass-1694758.html 

2. «Как работает ветряная электростанция» (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=nGTxUyHXszI 

Практикалык иш №4. Жөнөкөй жана татаал заттар, аралашмалар

Денелерди түзүүчү заттар.Жөнөкөй жана татаал заттар, аралашмалар. Курчап турган чөйрөдөгү заттар жана аларды адамдар тарабынан коопсуз колдонуу.

1

1. Жөнөкөй жана татаал заттардын үлгүлөрү менен таанышуу

2. Аралашмаларды бөлүү

3. Жөнөкөй жана татаал заттардын, заттардын аралашмаларынын касиеттерин изилдөө

Денелерди пайда кылуучу заттарды түшүндүрөт. Жөнөкөй жана татаал заттарды, аралашмаларды билет.

Заттардын касиеттерин санайт

Курчап турган дүйнөдөгү жөнөкөй жана татаал заттардын мыйзам ченемдүүлүктөрү жөнүндө билимин көрсөтөт.

Адамдардын заттардын коопсуз колдонулушун түшүнөт.

1. Химические элементы. Простые вещества. Соединения веществ (русс./кырг. субтитры). https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=aspjMimCa8Y&t=2s

2. Презентация Химические элементы. Простые вещества. Соединения веществ (русс./кырг. субтитры) https://docs.google.com/presentation/d/1UcYwoT26VdaNsy9dFklk11XnzLC5dbYN/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true

3. https://www.youtube.com/watch?v=GgjjVchqywI Простые вещества. Смесь веществ.

4. Очистка поваренной соли (практическая работа) Сложные вещества. Вода – растворитель.

5. Гениальность таблицы Менделеева (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=EFIWdLnsz_4

6. Вода ‒ растворитель. Органические вещества (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=BmhK02Fbhmg

7. Презентация. Вода ‒ растворитель. Органические вещества (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1u_WcgCmQmJHSv4QbCwbT2aVCZSE23n34/edit#slide=id.p1

8. Суу-эриткич. Органикалык заттар (кырг.) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=P8jV0HgQoo8

9. Кислотно-основный индикатор своими руками (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=D3uDNg89lrM

Жандуу жана жансыз жаратылыш.планеталардын чек аралары.

Жандуу жана жансыз жаратылыштын объекттери, негизги касиеттери. Тирүү денелердин түзүлүшү.

планеталардын чек аралары.

1

Планетардык чектердин схемасын талдоо

Жаныбарлардын жаратылыштагы жана адамдын жашоосундагы көп түрдүүлүгүн жана ролун түшүндүрөт; жаратылыштагы жана адамдын жашоосундагы өсүмдүктөрдүн ролу. Планетардык чектерди схема боюнча атайт.

Жабык, дары-дармек өсүмдүктөрүнө кароо жүргүзөт; республикада культивацияланган есумдуктер. Өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын көп түрдүүлүгү жөнүндө билимин көрсөтөт.

Тирүү жандыктардын жансыз жаратылыш объектилери менен болгон байланышын, адамдын жашоосуна жана ден соолугуна тийгизген таасирин карайт.

Жандуу жана жансыз табияттын ортосундагы байланыштын схемаларын моделдер

Адам канааттануу үчүн керектүү заттардан көбүрөөк керектелерин түшүнөт жана маселени чечүүнүн жолдорун үйрөнөт.

1. Испарение воды, его значение в жизни растений, животных и людей (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=syWi5q59HU4 

2.  Солнечная система   (русс./кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=A4DUK8NQH-s 

Жаратылыштагы заттын циклдери.

Табияттагы заттардын айлануусу: суу, көмүртек, азот, кычкылтек.

1

Табияттагы заттардын айлануу схемаларынын анализи

Табияттагы заттардын: суу, көмүртек, азот, кычкылтек айлануусун түшүндүрөт.

Заттардын жансыз компоненттерден тирүү организмдерге өтүп, андан соң ар кандай биогеохимиялык процесстер аркылуу кайра айлана-чөйрөгө кайтып келерин, жаратылыштагы заттардын айлануу схемаларын талдайт.

Циклдердин түрлөрүн түшүнөт, бул циклдер экосистемалардын туруктуулугун сактоо жана жер бетиндеги бардык организмдердин тиричилик активдүүлүгүн камсыз кылуу үчүн маанилүү экенин түшүнөт.

1. Значение испарения воды в жизни растений, животных и человека (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=syWi5q59HU4 

2. Круговорот углерода  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=E8ZJAyrUXCY&t=31s

3. Круговорот азота в природе (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=05AYIk-G97M 

Тест №2

«Материя, дене, зат, энергия» деген темалар боюнча теориялык контролдоо иши. Студент алган билимин колдонуп, кеңири жооп бериши керек. Окуучулардын билим деңгээлин текшерүү.

1

Практикалык иш № 5. Табияттагы суунун айлануусу

Табияттагы суунун айлануу процесстери: буулануу, конденсация (булуттардын пайда болушу, туман). Жашыл жөндөм: адам сууну кантип үнөмдөйт.

1

Табияттагы суунун айлануусун моделдөө.

1. Табияттагы суунун айлануусун чагылдыруу үчүн символдорду колдонуңуз.

2. Табияттагы суунун айлануусун макет түрүндө сүрөттөө

Суунун циклин, анын ичинде суунун бетинен буулануу, атмосферадагы конденсация, булуттун пайда болушу, жаан-чачындын жамгыр же кар түрүндө болушу, океандарга жана суу объектилерине агып чыгуусу, топуракка сиңиши жана өсүмдүктөр тарабынан сиңирүү сүрөттөлөт.

Диаграммада суунун ар кандай суу сактагычтарда, анын ичинде океандарда, дарыяларда, көлдөрдө, атмосферада жана топуракта бар экенин, Жерди тынымсыз айланып, океандардан атмосферага өтүп, жерге түшүп, кайра океандарга кайтып келерин байкайт.

Токой экосистемаларынын жаратылыштагы суу айлануусунун ажырагыс бөлүгү катары маанисин түшүндүрөт.

Ал жаратылыштагы суунун айлануусу планетадагы тирүү организмдер үчүн суу ресурстарынын болушун камсыз кылган маанилүү механизм болуп саналат деген тыянакка келет.

Биотикалык нымдуулук насосун сүрөттөйт

1. Биотический насос влаги (русс./ кырг. субтитры) https://youtu.be/SLS3lmbDwW8 

2. Вода – источник жизни на Земле (русс./кырг. субтитры)

https://www.youtube.com/watch?v=tNG4-dZ6SXI 

1. Круговорот воды (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=tIN3nTzMzrE 

Практикалык иш №6. Суунун агрегаттык абалы.

Суу үч абалда болот: катуу, суюк, газ. Суунун ар кандай абалынын температурага көз карандылыгы.

1

Суунун топтолуу абалын атайт. Суунун абалынын ортосундагы өтүү температура жана/же басым өзгөргөндө болоорун түшүнөт.

Бөлүкчөлөрдүн кыймылын жана өз ара аракеттенүүсүн, диффузиясын түшүндүрөт. Адам жашоосундагы чечимдерди түшүндүрөт; жаан-чачындын пайда болушу.

Жаан-чачындын пайда болушун, жаан-чачындын түрлөрүн сүрөттөйт, ал жаан-чачындын көлөмүнө таасирин тийгизет.

Суунун адам жашоосундагы ролун жана анын күнүмдүк турмушта колдонулушун баяндайт; жаан-чачындын ролу.

Табигый кубулуштарды түшүндүрүү үчүн заттын агрегаттык абалы жөнүндө билим менен иштейт.

SDG 6 эске алынат. Коопсуз сууга жетүү жөнүндө билип алыңыз.

1. Движение молекул и атомов. Диффузия. (русс./кырг. субтитры) 5-класс | https://www.youtube.com/watch?v=OtYNjypn12o   

2. Картинки таяния льда http://go.mail.ru/search_images?q=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B8+%D1%82%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0 

3. Картинки росы http://go.mail.ru/search_images?q=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B8%20%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B0&fr=web&rch=l&jsa=1#urlhash=5252468706724837708 

4.  Картинки тумана http://go.mail.ru/search_images?q=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B8+%D1%82%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD#urlhash=8847252564968038703 

5.  Картинки снежинок   http://go.mail.ru/search_images?q=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B8+%D1%81%D0%BD%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B8  

Практикалык иш №7. Таза суу жана эритмелер

Жылытуу жана муздатуу учурунда суу бөлүкчөлөрү. Суу жакшы эриткич болуп саналат. Сууда кандай заттар эрийт. Булганган сууларды тазалоо ыкмалары.

1

1. Сууну аз өлчөмдө боёк менен боёо

2. Суу. Чечимдер.

Таза суу менен эритмелерди айырмалайт. ысытылганда жана муздаганда суу бөлүкчөлөрүн сүрөттөйт.

Суунун жакшы эриткич экендигин, сууда кандай заттар эрийт, булганган сууну тазалоо ыкмаларын текшерет.

Медицина, тамак-аш өнөр жайы, экология жана жашообуздун башка тармактарында чечимдердин ролун көрсөтөт

1. Сложные вещества.  Вода – растворитель (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=BmhK02Fbhmg&t=3s 

2. Суу-эриткич. Органикалык заттар (кырг.)  https://www.youtube.com/watch?v=P8jV0HgQoo8 

Жердин аба кабыгы. Аба

Жердин аба кабыгы.

1

"Атмосферанын курамы" диаграммасын түзүү

Жердин аба кабыкчасын сүрөттөйт.

Атмосфера эмнеден жаралганын билет.

Атмосферанын кээ бир функцияларын ачып берет: коргоочу калкан ролун аткарат, жерди зыяндуу күн радиациясынан коргойт, жердин климатын жөнгө салат, кычкылтек менен камсыз кылат.

Атмосфера тиричиликти колдоп, ар түрдүү жашоо формаларынын өнүгүшүнө шарт түзөрүн талкуулайт.

1. Атмосфера – воздушная кора Земли. Температура воздуха (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=5VX3nUCzxQs&t=1s  

2. Презентация.   Атмосфера – воздушная кора Земли. Температура воздуха. (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1Bf86FR3NkkebjtnN0XWcLvBtsoIYb3B8/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true 

3. Атмосфера-жердин аба кабыгы. Шамал. Абанын кыймылы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=yZkFY-e0k04 

4. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ.

Аба ырайы шарттары. Аба ырайынын адам организмине тийгизген таасири

Аба ырайынын негизги мүнөздөмөлөрү. Жердин жана адамдын жашоосунда шамалдын ролу.Зтирүү жаратылыштын абанын температурасына көз карандылыгы. Аба ырайынын адамдын организмине тийгизген таасиринин мисалдары.

1

1. Абанын температурасын термометр менен өлчөңүз

2. Аба ырайына байкоолорду уюштуруу «Бүгүнкү аба ырайынын сүрөттөлүшү».

3. Суу сактагычтан кургактыкка, кургактан суу сактагычка абанын кыймылын талдоо.

Аба ырайынын адам организмине тийгизген таасирине мисалдарды келтирет: температура, нымдуулук, басым, жарык, жаан-чачын.

Жогорку температура ысык соккуга, суусузданууга жана күнгө күйүүгө алып келиши мүмкүн экенин талкуулайт. Төмөн температура үшүккө жана гипотермияга алып келиши мүмкүн.

Аба ырайынын булганышынын деңгээлине аба ырайынын таасирин карайт, ар кандай адамдарда аба ырайына болгон реакциялар ар кандай болушу мүмкүн.

1. Как погода влияет на человека? (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=90j-_N12I_I 

2. Кыргызская Республика: географическое положение, рельеф, погода, воды, горы, полезные ископаемые (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=qzp-f1Kvk6U&list=PL1bLzGck7XgsUy_Ywyu3s8JafIiIFDgOo&index=23  

Климат.

Климат – белгилүү бир аймактагы аба ырайынын көп жылдык орточо көрсөткүчү. Аба ырайы менен климаттын айырмасы.

1

1. Аба ырайын салыштыруу боюнча практикалык иш (кыш-жай).

2. Өлкөнүн аймактарынын биринин негизги климаттык көрсөткүчтөрүнө баа берүү.

3. Республиканын климатын сүрөттөп бергиле

Климат ар кандай факторлор менен аныкталат (температура, жаан-чачын, мезгилдүүлүк жана нымдуулук)

Биздин аймактын климаты жөнүндө билимин көрсөтөт.

Кийим тандоодо, тамактанууда, ден соолугун сактоодо климаттын өзгөчөлүгүн эске алат.

SDG 12 эске алат:

туруктуу өнүгүү жөнүндө көбүрөөк билүү жана эрежелерди сактоо -

* кайра колдонуу, оңдоо, кайра иштетүү, бөлүшүү жана карыз алуу.

* Тамак-аш калдыктарын азайтыңыз, калган тамактарды колдонуңуз.

1. Презентация «Климатические процессы» (русск.) https://znanio.ru/media/prezentatsiya_k_uroku_estestvoznaniya_klimaticheskie_protsessy_5_klass-136332 

2. Климатические процессы (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=e00Qqms2PNc 

Климаттын өзгөрүү тобокелдиктери жана жумшартуу

Климаттын өзгөрүшүнүн себептери. Климаттын өзгөрүшүнүн кесепеттери. Климаттын өзгөрүшүнө адамдын таасири. Климаттын өзгөрүшүнө кантип жооп берүү керек.

1

Климаттын өзгөрүшүнүн факторлорун атагыла.

Аны түшүнүү, анын таасирин азайтуу жана келечек муундар үчүн планетабызды коргоо боюнча тиешелүү чараларды көрүү талап кылынган көйгөй катары карайт.

Климаттын өзгөрүшүнүн экосистемаларга, тирүү организмдерге жана адам коомуна тийгизген таасирин түшүндүрөт (деңиз деңгээлинин көтөрүлүшү, жаан-чачындын схемасынын өзгөрүшү, бороон-чапкындардын жана кургакчылыктын жыштыгын көбөйтүү, айыл чарбасына, суу ресурстарына, адамдардын ден соолугуна таасир этет)

Климатты изилдөө жана анын терс таасирин жумшартуу боюнча чараларды иштеп чыгуу планетанын жана анын бардык тургундарынын туруктуу келечегин камсыз кылуу үчүн биздин коомдун маанилүү милдеттери экендигин моюнга алат.

Курчап турган дүйнөдө өзгөрүүлөр болгондо себеп-салдарлык байланыштарды орнотот, фактылардын негизинде тыянак чыгарат, логикалык ой жүгүртүүсүн курат жана аларды өзүнүн жакын чөйрөсүндө практикада колдонот.

1. ЭКОЛОГИЧНО: Изменение климата (русс.) https://www.youtube.com/watch?v=g1oykN6ONZ8&t=3s 

2. ЭKОЛОГИЧНО: Изменение Климата (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=x-8Xg5afuEs 

3. Изменение климата (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/pub/bulletin_climate_change.pdf

4. Климаттын өзгөрүүсү (кырг) https://drive.google.com/drive/folders/1av2crqMJ3Z3bqd8x0_82Z7sXzbNNjj0A

5. Стабильный климат - наше надежное будущее (русс.)  https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/climate.jpg

6. Туруктуу климат - ишеминдүү келечекке өбөлгө! (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/climate_kg.jpg

7. Изменение климата. Экомедаль (русс.) https://biom.s3.eu-central-1.amazonaws.com/work/pub/yunga_climate.pdf 

Топурак – Жердин кампасы.

Составы, кыртыштын касиеттери, кыртыштын пайда болушуна көмөктөшүүчү процесстер. Топурак түзүүдө бактериялардын ролу. кыртыштын асылдуулугун жоготкон шарттар. Адам үчүн топурактын баалуулугу. Топурак сактоого багытталган жашыл көндүмдөр.

1

1. Түсүн, курамын, топурактын тыгыздыгын аныктоо

2. Үлгүлөр кандайча айырмаланат жана кандай заттар көп жана эмне үчүн тыянак чыгаргыла.

3. Бул үлгүлөр шаарыбызда кайдан алынганын билели.

4. Топуракта аба, суу, кум, чопо, органикалык, минералдык заттар бар экенин далилдегиле.

5. "Топурактын курамы" диаграммасын түзүңүз

6. Топурак коргоо эрежелерин иштеп чыгуу

Топурактын составын түшүндүрөт.

Жер кыртышынын маанисин жана корголушун, анын айыл жана токой чарбасынын негизи болгон биологиялык ар түрдүүлүктү сактоодогу ролун табат.

Жашыл көндүмдөр топуракты эрозиядан, химиялык булгануудан жана туура эмес пайдалануудан сактоого багытталган.

1. Вода – источник жизни на Земле. (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=tNG4-dZ6SXI

2.   Суу жердеги жашоонун булагы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=o_tvXB_aE8U&list=PL1bLzGck7XgvW4uoKVb1Q2czxV4RSDZjV&index=20 

3. Вода – источник жизни на Земле. (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1gBGkOdEhAH3piMjeB3fjxhotkJXoHy_7/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true 

4. Почва (русс.) https://www.youtube.com/watch?v=jgPsuPE-4XE 

5. Опыты с почвой (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=sEUVRQ7Nfhc&t=3s 

6. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ.

Тест №3

«Физикалык системалар» окуу материалын өздөштүрүү деңгээлин ачып берүү. окуучулардын кийинки окууга даярдыгынын деңгээлин аныктоо.

1

Жумушта өз алдынчалык төмөн болгон;

Иш белгилүү бир талаптарды бузуу менен аткарылган;

Иш өз алдынча жүргүзүлдү;

Белгиленген критерийлер жарым-жартылай аткарылган жок

Белгиленген талаптарды (критерийлерди) эске алуу менен өз алдынча жана чыгармачылык менен жүзөгө ашырылат;

Дүйнө астрономдун көзү менен

Астрономиянын чечүүчү милдеттери, жылдыздуу асман, топ жылдыздар менен таанышуу. Байыркы астрономиялык приборлор жана астрономиялык изилдөөлөрдүн заманбап ыкмалары. Аалам. Саманчынын жолу.

1

1. «Жылдыздуу асманды байкоо».

2. «Жылдыздуу асманды кыймылдуу карта менен изилдөө»

3. «Күндүн жана жылдыздардын күнүмдүк кыймылына байкоо жүргүзүү».

Астрономиянын тармактары жана изилдөө ыкмалары боюнча билимге ээ. Аалам, жылдыз, планета, топ жылдыз деген түшүнүктөрдү айырмалайт.

Жылдыздуу асманды байкоо үчүн командада иштейт, маалымат чогултат

Жыйынтык чыгарып, алынган маалыматка баа берет.

Сиздин мейкиндик дарегин табат

1. Ланиакея - один из суперкластеров вселенской паутины (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=Dbh8fUgH9ds  

2. Ланиакея: новое понимание (Теории происхождения вселенной) (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=YcP0iGLcNtM&t=86s  

3. Легенды и мифы о созвездиях (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=RFAoR_dPuCM 

1. Космос Карла Сагана - Гармония миров (русс./кырг. субтитры)

   https://www.youtube.com/watch?v=y2On2r0gdAs

1. Галактика - Млечный путь (русс./кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=l6uWlHoJiKM\  

2. Что то странное скрывается в центре нашего Млечного Пути! (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=COwQy5x5h-M  

3. Происхождение галактик. Реальная форма Млечного Пути (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=KWjRy1Q5NwI    

4. Галактика - Млечный путь (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=l6uWlHoJiKM  

5. Космос Карла Сагана - Гармония миров (русс.)  https://www.youtube.com/watch?v=y2On2r0gdAs 

жылдыздар. Биз баарыбыз жылдыздардан куралганбыз.

Жылдыздар, планеталар жана алардын табигый спутниктери, астероиддер, кометалар, метеороиддер. Жылдыздардын курамы.жылдыздар. Жылдыздарды түзүүчү заттар жана жандуу жана жансыз жаратылыш объекттери.

1

Жылдыздар жана алардын табигый спутниктери жөнүндө билимге ээ.

Аалам, жылдыз, планета, топ жылдыз деген түшүнүктөрдү айырмалайт.

Космос объектилерине кандай заттар кирерин билет.

Жылдыздуу асманды байкоо үчүн командада иштейт, маалымат чогултат, космостук объекттин жайгашкан жерин аныктайт.

Жылдыздуу асмандын объектилерин билүү процесстери жана жолдору жөнүндө болгон билимдердин негизинде тыянак чыгарат. Күн системасынын астрономиялык объектилеринин, тирүү организмдердин жана жансыз жаратылыш объекттеринин келип чыгышынын биримдигин далилдейт.

1. Созвездия занимательные факты (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=BtltsPQdbUk&t=42s 

2. Возникновение жизни   https://www.youtube.com/watch?v=Q9l4UbTRhY4

3. Эратосфе́н доказал что Земля круглая (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=bZZM0SlQoGQ 

4. Как зародилась жизнь на Земле (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=7Pw9roD24O4

5. Звезды и созвездия (русс.)   https://drive.google.com/drive/folders/12wej65njUuYlOfzEWio85Etf2yU40HCR  

6. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр. 62-63; 92-93;  96-97

Күн системасынын планеталары. Жаркыраган Күн.

Адамзаттын Жер жөнүндөгү көз караштарынын өнүгүшү. Кун системасы. Sun. Жердин кыймылы: өз огунун айланасында айлануусу, ар түрдүү кеңдиктерде күн менен түндүн алмашуусу, Жердин Күндү айлануусу, мезгилдердин алмашышы. Жер, анын Ааламдагы орду жана башка планеталар. Жер жана Жашоо.

1

1. «Жылдыздуу асмандын кыймылдуу картасы менен иштөө»

2. «Айды телескоп аркылуу байкоо».

3. «Компастын жардамы менен күндүн азимутун аныктоо».

Аалам жана Күн системасын түзгөн планеталар жөнүндө заманбап идеяларга ээ.

Жер планетасында (Күн системасында) болуп жаткан процесстерди сүрөттөйт, алынган фактылардын жана түшүнүктөрдүн негизинде алардын байланышын белгилейт.

Күндүн күнүмдүк кыймылын байкайт

Тирүү организмдердин таасири астында Жер планетасынын өзгөчөлүгүн түшүндүрөт

Жер планетасын жана Күн системасынын планеталарын, анда жайгашкан тирүү организмдерди жана заттарды таануу процесстери жана жолдору жөнүндө болгон билимдердин негизинде тыянак чыгарат.

Жылдыз картасынын жардамы менен Түндүк жарым шарда бир нече топ жылдыздарды табат

.

1. Солнечная система и планеты. Планета Земля – колыбель человека  https://www.youtube.com/watch?v=zgEaAmpJIGs (русс./кырг. субтитры)

2. Күн системасы жана планеталар. Жер планетасы-адамдардын бешиги https://www.youtube.com/watch?v=ai1wdAUsRW8 (кырг.)

3. https://drive.google.com/drive/folders/1RBFTLPgBAaiDM88yo8XaF9LQXAYSP9Ot?q=after:2023-07-11%20parent:1RBFTLPgBAaiDM88yo8XaF9LQXAYSP9Ot (русс.)

4. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ.

Жер планетасы.

Жер, анын Ааламдагы орду. Глобус – Жердин үлгүсү. Жыл мезгили. Күндүн теңелген күндөрү. Жайкы жана кышкы күн тикелер. Жашоо планетаны кантип өзгөрттү.

1

1. Жарым шарлардын контур картасы менен иштөө (боёо).

2. «Картада аралыкты аныктоо».

3. «Глобустан же картадан географиялык объектилерди табуу».

Убакытты эсептөө ыкмаларына ээ болот, Жердин Күндү айлануусунун орбиталары жана циклдери жөнүндө билимин көрсөтөт. Күн менен түндүн теңелүүсү жана күн тоқушу жөнүндө билет.

Жер шары менен иштөөнүн эрежелерин жана ыкмаларын, экологиялык факторлорду колдонуу менен мезгилдерди аныктоо ыкмаларын билет. Географиялык кабыктарды тааныйт жана сүрөттөйт.

Күн менен түндүн, мезгилдин алмашышынын себептерин түшүндүрөт. Планетаны жашоо үчүн өзгөрткөн факторлорду белгилейт.

Жер планетасында жана башка планеталарда болуп жаткан процесстерди изилдөөнүн жолдорун тандайт. Илим менен техниканын жетишкендиктеринин Жер планетасына, Күн системасынын планеталарына тийгизген таасирине баа берет.

Горизонттун капталдарын табуу үчүн компасты колдонот. Жер бетинде болуп жаткан тиричиликтин сакталышына жана өнүгүшүнө салым кошкон процесстерди талдап, жыйынтык чыгарат.

1. Бледно-голубая точка. Карл Саган (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=9ExfAG-SY8o 

2. Карл Саган о нашем месте во вселенной, Дарвине и науке (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=lcGC-cjxSsg 

3. Как выходила жизнь из воды на сушу? (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=sAaoo9y_TiM&t=97s 

4. Полная История Эволюции Жизни на Земле (русс./кырг. субтитры)      https://www.youtube.com/watch?v=eyrcNcBysd0 

5. Происхождение. Как появилась жизнь на планете Земля? (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=3BqB9ocb-c4&t=413s 

6. Солнечная система и планеты. Планета Земля – колыбель человека (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=zgEaAmpJIGs

7. Күн системасы жана планеталар. Жер планетасы-адамдардын бешиги (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=ai1wdAUsRW8 

8. Презентация “Солнечная система и планеты. Планета Земля – колыбель человека” (русс.) https://docs.google.com/presentation/d/1wv2xOGNYkNdf6-p5lEcKPuF-bpDRG0wg/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true 

9. Вся история Вселенной (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=g6QolRk42P8 

10.  3 минуты, которые заставят переосмыслить всю вашу жизнь (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=B6cVgEEvFkY

11. Мамбетакунов Э., Рязанцева В. А. Естествознание: 5 кл. Учебник для общеобразовательных школ. Стр.  108 - 114

Ай Жерге эң жакын космостук дене.

Ай - Жердин табигый спутниги. Айдын Жерди жана анын огунун айланасында кыймылы. Айда атмосферанын жоктугу жана ага байланыштуу физикалык шарттар. Ай фазалары. Космосту изилдеенун негизги этаптары.

1

Жердин табигый спутниги катары Ай жөнүндө заманбап идеяларга ээ. Айдын түзүлүшүн жана анын кыймылын түшүндүргөн космостук изилдөөлөр боюнча маалыматтарга ээ.

Айда жана Жер планетасында болуп жаткан процесстерди сүрөттөйт, алынган фактыларга жана түшүнүктөрдүн негизинде алардын байланышын белгилейт.

Айдын фазаларына байкоо жүргүзөт.

Айдын Жер планетасы менен байланышын түшүндүрөт.

Ай планетасын, анын планета жана Жер менен болгон байланышын билүүнүн процесстери жана жолдору жөнүндө болгон билимдердин негизинде тыянак чыгарат. Айда болуп жаткан процесстердин Жердеги тирүү организмдерге жана климаттык шарттарга тийгизген таасири.

Асмандагы айды табат, анын фазаларын түшүндүрөт.

.

1. Луна (русск.) https://drive.google.com/drive/folders/1BPJiF_l0RBwFIEWxTedTGHWFWPfMJn7L  

Дүйнө географтын көзү менен.

Суши рельефи. Жеңилдик өзгөртүү. Жаратылыш кубулуштары жана коопсуздук

1

1.«Тоолуу аймактын структурасы» схемасы.

2. Окуу китеби, глобус менен иштөө, иллюстрацияларды талдоо.

3. Компас аркылуу кардиналдык багыттарды аныктоо

Рельеф, рельефтин өзгөрүшү жана рельефтин өзгөрүү процесстери менен байланышкан жаратылыш кубулуштары жөнүндөгү негизги түшүнүктөргө ээ. Табият кубулуштарынын себептерин түшүнөт. Тобокелчилик учурунда жүрүм-турум эрежелерин билет.

Жердин рельефин тааныйт жана сүрөттөйт. Рельефтин өзгөрүүсүнүн таасири астында болгон факторлорду аныктайт.

Изилденген жер бетинин формаларынын маанилүү өзгөчөлүктөрүн бөлүп көрсөтөт; адырлардын жана жарлардын аты жеке тажрыйбадан белгилүү.

Жердин бетинде болуп жаткан өзгөрүүлөрдү байкайт жана изилдейт, алынган маалыматка баа берет жана илимдин жана адамдын ишмердүүлүгүнүн өнүгүшүнүн рельефке тийгизген таасири жөнүндө тыянак чыгарат. Жерди өзгөртүүнүн мүмкүн болуучу кесепеттерин баалайт.

Рельеф (русс.)  https://drive.google.com/drive/folders/1VESlXVAL2YjUxV7JvUhGdSm9VqQc-Y3C

Океандар. Түздүктөр жана тоолор

Жердин океандары. Деңиздердеги жана океандардагы жашоо. Суу бетиндеги коомчулук. Суу колоннасынын жамааты. Дон коомчулугу. коралл рифтери коомчулугу. терең деңиз коому.Рельеф, тоолор, түздүктөр, аба ырайы, ойдуңдар, ойдуңдар, бийик тоолор, платолор.

1

1.Түздүктүн, тоолордун, океандардын контурдук картасына жана аларды атагыла.

Океан жөнүндө негизги түшүнүктөргө ээ. Океандын ар кайсы бөлүктөрүндө жашаган тирүү организмдердин жамааттары. Океан менен байланышкан жаратылыш кубулуштарынын пайда болушу жөнүндө маалыматка ээ. Табият кубулуштарынын себептерин түшүнөт. Тобокелчилик учурунда жүрүм-турум эрежелерин билет.

Рельефтин негизги түшүнүктөрүнө, рельефтин өзгөрүшүнө, жер рельефинин өзгөрүшүнө таасир этүүчү факторлорго ээ.

Океандагы тирүү организмдердин жамааттарын тааныйт жана сүрөттөйт. Суу коомдоштуктарынын жашоосунда кандай өзгөрүүлөрдүн таасири астында болгон факторлорду аныктайт.

Суу коомчулугунун жашоосунун маанилүү өзгөчөлүктөрүн, алардын айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусун көрсөтөт. Океандагы жашоого терс таасирин тийгизген факторлорду аныктайт.

Жер рельефинин негизги компоненттерин тааныйт. Тоолорду, түздүктү, ойдуңдарды, бийик тоолорду, платолорду, ойдуңдарды аныктайт Аба ырайынын өзгөрүшүнө таасир этүүчү факторлорду аныктайт.

Океанда, суу чөйрөсүндөгү жана жер бетиндеги тирүү организмдердин жамааттарында болуп жаткан өзгөрүүлөрдү байкайт жана изилдейт. Алынган маалыматка баа берип, илимдин өнүгүшүнүн жана адамдын ишмердүүлүгүнүн Океанга жана жер бетине тийгизген таасири жөнүндө жыйынтык чыгарат. Океан сууларынын курамындагы жана түбүнүн рельефинин өзгөрүшүнүн мүмкүн болуучу кесепеттерин баалайт.

1. Рельеф  (русск.) https://drive.google.com/drive/folders/1tEWuYR7oWDjeBh5pEwLr7xJdb0I5gXZx 

2. Кыргызская Республика географическое положение, рельеф, погода, воды  (русс./кырг. субтитры)      https://www.youtube.com/watch?v=qzp-f1Kvk6U&list=PL1bLzGck7XgsUy_Ywyu3s8JafIiIFDgOo&index=23 

3.  Кыргыз Республикасы, географиялык абалы (кырг.)   https://www.youtube.com/watch?v=kjP3xehPw34&list=PL1bLzGck7XgsUy_Ywyu3s8JafIiIFDgOo&index=20 (кырг)

4. Презентация “Кыргызская Республика географическое положение, рельеф, погода,   воды”   (русск.) https://docs.google.com/presentation/d/1ESdw8vQqtK6JbgfaCd1a-fLkje-zQK_U/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true (русс)

5. https://docs.google.com/document/d/1VzhkYK6nFnuWvXGewASyYAKjiV7I3330/edit?usp=sharing&ouid=102131732731054291455&rtpof=true&sd=true (русс)

№8 практикалык иш. Жердин жаратылыш зоналары

Жердин жаратылыш зоналары: тундра, тайга, аралаш токой, жазы жалбырактуу токой, талаа, саванна, тоолор, чөл, тропик токойлору. Табигый комплекс.

1

.Жердин жаратылыш зоналары жана комплекстери жөнүндөгү негизги түшүнүктөрдү билет. Табият кубулуштарынын себептерин түшүнөт. Тобокелчилик учурунда жүрүм-турум эрежелерин билет

Географиялык кабыктарды, комплекстерди жана жаратылыш аймактарын тааныйт жана сүрөттөйт. Бар болгон турмуштук тажрыйбанын негизинде Жердин изилденген жаратылыш зоналарынын маанилүү өзгөчөлүктөрүн бөлүп көрсөтөт. Жаратылыш комплексинин объектилерин жана алардын байланышын аныктайт

Жердин жаратылыш зоналарында болуп жаткан өзгөрүүлөргө байкоо жүргүзөт жана изилдейт, алынган маалыматка баа берет жана илимдин жана адамдын ишмердүүлүгүнүн өнүгүшүнүн таасири жөнүндө тыянак чыгарат

1. Природные зоны земли (русс.) https://drive.google.com/drive/folders/1tEWuYR7oWDjeBh5pEwLr7xJdb0I5gXZx?usp=drive_link 

2. Большая маленькая планета. Экосистемы и как все взаимосвязано (русс.) https://drive.google.com/file/d/1s09FG2Ir6isJ7Fg8QQtv0-RvrGW_FIVo/view?usp=drive_link 

Тест №4

Окуучулардын дүйнөнүн мейкиндик жана географиялык объектилери жөнүндөгү материалдарды өздөштүрүүлөрү. Тирүү организмдердин жашоосу үчүн мааниси (студенттин кыска же деталдуу жообун талап кылган тесттик контролду же контролдук тапшырмаларды колдонсоңуз болот).

1

Жумушта өз алдынчалык төмөн болгон;

Иш белгилүү бир талаптарды бузуу менен аткарылган;

Иш өз алдынча жүргүзүлдү;

Белгиленген критерийлер жарым-жартылай аткарылган жок

Белгиленген талаптарды (критерийлерди) эске алуу менен өз алдынча жана чыгармачылык менен жүзөгө ашырылат

Жердеги жашоонун келип чыгышы.

Жер планетасынын доорлору. Жердеги жашоонун өнүгүүсүнүн негизги этаптары. Динозаврдын жашоосу. Сүт эмүүчүлөрдүн жашоосу

1

Жердеги жашоонун өнүгүшүнүн негизги этаптарын атайт

Динозаврлар доорунун негизги жашоо шарттарын жана сүт эмүүчүлөрдүн сырткы көрүнүшүн сүрөттөйт

Ал Жер планетасындагы тирүү организмдердин келип чыгышы жөнүндө билимге ээ.

Жер планетасынын негизги доорлорунун белгилерин атайт

Жашоонун келип чыгышынын теориясын ачып берет

Жер планетасынын негизги жашоочуларын Жердеги жашоонун өнүгүү этаптары боюнча аныктайт.

1.  Как развивалась жизнь на Земле (русс.)  https://interneturok.ru/lesson/prirodovedenie/5-klass/bzemlyab/kak-razvivalas-zhizn-na-zemle 

2. https://www.youtube.com/watch?v=BzrYHU4-D3E (русс./кырг субтитры)

3. http://www.biom.kg/informatory/publications/5812cb34a6016dcc8ae57a45   (русс. стр. 144/ кырг. стр. 144

4. https://www.youtube.com/watch?v=vu-5wfYWZys (русс./кырг субтитры)

5. Полная История Эволюции Жизни на Земле (русс./кырг субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=eyrcNcBysd0 

6. Как выходила жизнь из ВОДЫ на СУШУ? (русс./кырг субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=sAaoo9y_TiM&t=97s 

7. Происхождение. Как появилась жизнь на планете Земля? Документальный фильм | Мифы эволюции (русс./кырг субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=3BqB9ocb-c4&t=413s 

8. Тайна эволюции: Учёные вырастили в лаборатории странное существо и не знают, что с ним делать (русс.) https://life.ru/p/1548441 

9. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 102-106. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf  

Организмдер, айлана-чөйрө, экосистема

Организмдер, айлана-чөйрө, экосистема жана алардын өз ара аракети. Экосистемалардын түрлөрү. тамак-аш чынжырлары.

1

Организм, экосистема, айлана-чөйрө деген түшүнүктөр менен иштейт.

Жер планетасынын негизги экосистемаларын айырмалайт

Кыргызстандын негизги экосистемаларын тизмелейт

Чөлдөрдүн, ийне жалбырактуу токойлордун, бийик чөптүү шалбаалардын, жаңгак токойлорунун тургундарын жана алардын байланышын атайт

Кыргызстандагы экосистемалардын азык чынжырларынын пиптерин аныктайт.

Экосистеманын эң жөнөкөй түзүлүшүн түшүндүрөт.

Информационные ресурсы:

1. Экосистема горного хвойного леса (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=JS4z9NjUae0 

2. Тоолуу арчалуу токойдун экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=WG0iA9CeKKo 

3. Высокогорная экосистема (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=2xzR-bBb_3Y 

4. Бийик тоолуу жайыт чөптүү экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=FZV2qoYwnfw

5. Пустынная экосистема (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=yi5T7b-7a6I 

6. Чөл экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=DtqFsvwY_4g 

7. Экосистема орехоплодового леса (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=sxNt_i9kXtc 

8. Тоолуу арчалуу токойдун экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=WG0iA9CeKKo 

9. Естественные экосистемы - основа устойчивого развития (русск.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/sd.jpg

10. Табигый экосистемалар - туруктуу өнугүүнүн негизи (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/sd_kg.jpg 

11. Леса. Экомедаль (русск.) https://biom.s3.eu-central-1.amazonaws.com/work/pub/yunga_forests.pdf 

12. Большая маленькая планета. Экосистемы и как все взаимосвязано (русск.) https://drive.google.com/file/d/1s09FG2Ir6isJ7Fg8QQtv0-RvrGW_FIVo/view?usp=drive_link 

13.  

Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү

Жер-аба, суу, топурак тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү. Организм чөйрөсү

1

Тирүү организмдердин негизги жашоо чөйрөлөрүн атайт

Тирүү организмдин белгилүү бир жашоо чөйрөсүнө тиешелүүлүгүн баалайт

Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсүн, алардын экологиялык уяларын аныктайт

1. Среды обитания живых организмов (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=8cynC_gKts4 

2. Среда обитания организмов. Приспособленность к среде обитания (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=TReolWtYe8E 

3. Среды обитания и приспособления организмов. Водная среда обитания (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=ZupbXIqX6_o 

4. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 118-122. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf 

Практикалык иш. Тирүү организмдер эмнеден түзүлгөн жана алар кандай иштешет?

Тирүү организмдерде кездешүүчү заттар. Тирүү организмдер менен айлана-чөйрөнүн ортосундагы зат жана энергия алмашуу.

1

Тирүү организмдердин курамындагы негизги заттарды атайт.

Микроскоптун жардамы менен өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын клеткаларынын түзүлүшүн аныктайт.

Тирүү организмдердин айлана-чөйрө менен алмашуусунун негизги түрлөрүн атайт.

Тирүү организмдердин курамындагы заттардын ролун түшүнөт

Тирүү организмдер менен айлана-чөйрөнүн ортосундагы зат жана энергия алмашуу процесстерин түшүндүрөт,

Түзүлүшү боюнча организмдин татаалдык категориясын аныктайт

Тирүү организмдер менен айлана-чөйрөнүн ортосундагы зат жана энергия алмашуу процесстерин түшүндүрөт

Жер планетасында болуп жаткан процесстерди жана анда жашаган тирүү организмдерди сүрөттөйт, алынган фактылардын жана түшүнүктөрдүн негизинде бул процесстердин байланыштарын белгилейт.

1. Строение клетки (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=683LM5yMTP0 

2. Клеточное строение листа (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=7rty9pWk2lY 

3. Растительные клетки под микроскопом https://www.youtube.com/watch?v=12lddZbApBU 

4. Практическая работа «Изготовление и рассматривание микропрепарата кожицы лука» (русс.) https://biouroki.ru/material/lab/1.html 

5. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 107-112. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf 

Тирүү организмдердин көп түрдүүлүгү

Жаратылыштын падышалыктары: бактериялар, козу карындар, өсүмдүктөр, жаныбарлар. Чакан клеткалардын чоң дүйнөсү. Жаныбарлардын жана өсүмдүктөрдүн көп түрдүүлүгү.

1

Жаныбарларга, өсүмдүктөргө, козу карындарга, бактерияларга мисал келтирет

Бир клеткалуу жана көп клеткалуу организмдерди айырмалоо

Жаныбарлардын, өсүмдүктөрдүн, козу карындардын, бактериялардын белгилерин атайт.

Аймакта кеңири тараган уулуу өсүмдүктөрдү, козу карындарды жана коркунучтуу жаныбарларды аныктайт

Атлас-детерминанттын жардамы менен өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын аттарын аныктайт

Аймакта кеңири таралган өсүмдүктөр менен жаныбарларды, анын ичинде сейрек кездешүүчү жана корголуучу түрлөрдү тааныйт.

Өсүмдүктөрдүн, жаныбарлардын жана козу карындардын көп түрдүүлүгү, алардын касиеттери жөнүндө билимдерин колдонот. дарылык, уулуу, тиричилик ж.б.

1. ГИГАНТСКИЙ СЛИЗНЯК! (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=mx1Zmn0bcyE 

2. ПОЙМАЛИ ОСЬМИНОГА (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=orc_H1Y1i-A&list=PLxP13XTH_BGnX0Iqm_kHUgnRtBhkxGEjE&index=11

3. ДИКАЯ КОШКА ТРЕБУЕТ МЯСО! (СЕРВАЛ - кустарниковая кошка) (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=at6gL-zAIc4&list=PLxP13XTH_BGnX0Iqm_kHUgnRtBhkxGEjE&index=20 

4. ЖИВОЙ ДИНОЗАВР! (КАЗУАР - самая опасная птица на планете (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=ghd5loiP804 

5. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 113-117. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf 

Тоолордун жана түздүктөрдүн тургундары. Топурак жашоочулары.

Тоо экосистемаларынын жашоочулары. Чөлдүн тургундары. Ийне жалбырактуу токойлордун жашоочулары. Жаңгак токоюнун тургуну.Топуракта жашоочу микроорганизмдер, козу карындар, жаныбарлар. Топурак түзүүдө тирүү организмдердин ролу.

1

Жердин тоолорунун жана түздүктөрүнүн негизги тургундарын атайт

Тирүү организмдерге – топурактын жашоочуларына мисалдарды келтирет

Саванналардын, талаалардын, чөлдөрдүн, ийне жалбырактуу, жаңгак-мөмөлүү жана аралаш токойлордун тургундарын аныктайт.

Топурак түзүүдө микроорганизмдердин, козу карындардын, кыртышта жашаган жаныбарлардын ролун аныктайт

Тоолуктардын катаал тоо шарттарында жашоого ыңгайлашуусун аныктайт

Экосистеманы сактоодо тоолордун жана түздүктөрдүн жашоочуларынын ролуна баа берет.

Топурактагы органикалык жана минералдык заттардын айлануусун түшүндүрөт. Жерге жана анын тургундарына болгон сый-урматты көрсөтөт.

1. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 122-134. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf 

2. Экосистема горного хвойного леса (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=JS4z9NjUae0 

3. Тоолуу арчалуу токойдун экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=WG0iA9CeKKo 

4. Высокогорная экосистема https://www.youtube.com/watch?v=2xzR-bBb_3Y (русск.)

5. Бийик тоолуу жайыт чөптүү экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=FZV2qoYwnfw 

6. Пустынная экосистема (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=yi5T7b-7a6I 

7. Чөл экосистемасы (кырг.) https://www.youtube.com/watch?v=DtqFsvwY_4g 

8. Экосистема орехоплодового леса (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=sxNt_i9kXtc 

9. Тоолуу арчалуу токойдун экосистемасы (кырг.)  https://www.youtube.com/watch?v=WG0iA9CeKKo 

10. Дождевые черви. Познавательное видео про дождевых червей. Удивительный мир беспозвоночных (русск./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=gS7TnPnZliA 

11. Плешаков. Природоведение 5-класс (русск.) стр. 121. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf 

12.  

Практикалык иш. Суу тургундары.

Организмдер - Кыргызстандын суу объектилеринин тургундары.

1

Кыргызстандын суу объектилеринин жашоочулары – организмдерди атайт

Кыргызстандагы дарыялардын жана көлдөрдүн суу организмдерин аныктайт

Табигый суу объектилеринин тазалыгын аларда жашаган гидробионттордун болушу менен аныктайт

1. Живые индикаторы водоемов Кыргызстана (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/booklet/living_indicators_reservoirs.pdf

2. Живые индикаторы водоемов Кыргызстана (кырг.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/booklet/living_indicators_reservoirs_kg.pdf

3. Плешаков. Природоведение 5-класс (русс) стр. 135-138. https://drive.google.com/drive/folders/1LmJZMFocP9SShkKxIeZpHV4Xn3bZWTOf

4. Что можно увидеть в капле воды с болота под микроскопом - метод темного поля (русск./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=1wgGWb-Uh4s

Кыргызстандын фаунасы жана флорасы

Кыргызстандын есумдук коомдорунун екулдеру. Кыргызстандын жаныбарлар дүйнөсүнүн өкүлдөрү. Ак илбирс тоолордун кожоюну. Айгүл гүл. Кызгалдактарга кам көр

1

Кыргызстанда жашаган жаныбарлардын, өсүмдүктөрдүн, козу карындардын мисалдарын келтирет

Өз аймагына жакын жерде жашаган жаныбарларды, өсүмдүктөрдү жана козу карындарды атайт

Жабык, дары-дармек өсүмдүктөрүнө кароо жүргүзөт; республикада культивацияланган есумдуктер. Өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын ар түрдүүлүгүнүн маанилүүлүгү жөнүндө билимин көрсөтөт.

1. Облепиховые заросли - живой щит Иссык-Куля!/Чычырканак - Ысыккөлдүн жансакчысы! (русс./кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/i-kull_vert.jpg 

2. Биоразнообразие Иссык-Куля (русс) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/biodiversity_of_ikul.jpg 

3. Растения Красной книги Кыргызстана. (русс) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/rb.jpg

4. Кыргызстандын кызыл китебиндеги өсумдүктөр https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/rb_kg.jpg 

5. Редкие и исчезающие виды Кыргызстана: Иссык-Куль (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/i-kull.jpg

6. Ыссык-Көлдүн биотүрдүүлүгү: жоголуп бара жаткан жана сейрек кездешүүчу түрлөр (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/i-kull_kg.jpg 

7. Биоразнообразие Кыргызстана / Biodiversity of Kyrgyzstan (русс./кырг. субтитры)

Өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын ар кандай экологиялык шарттарда жашоого ыңгайлашуусунун мисалдары.

Өсүмдүктөрдүн сууда, нымдуу жерде, кургак жерлерде жашоого ыңгайлашуусуна мисалдар. Жаныбарлардын суудагы, жер астындагы, дарактардагы жашоого ыңгайлашуусу. Канаттуулардын жана жаныбарлардын учууга ыңгайлашуусу. Тез чуркоо үчүн жаныбарлардын ыңгайлашуусу. Коргоочу жана эскертүүчү түс. Дене формасынын ыңгайлашуусу.

1

Экологиялык факторлордун тирүү организмге тийгизген таасирин түшүндүрөт.

Өсүмдүктөрдүн ар кандай көбөйүү ыкмаларына ыңгайлашуусуна мисалдарды келтирет; жаныбарлардын айлана-чөйрөнүн шарттарына көнүү.

Космостун тирүү организмдерге жана адамга тийгизген таасирин жана адамдын курчап турган дүйнөдөгү жана жаратылыштагы ордун түшүнөт.

Тирүү организмдердин жүрүм-турумунун айлана-чөйрөнүн шарттарына көз карандылыгын белгилейт.

Организмдердин тиричилик активдүүлүгүнүн жарыктын узактыгына көз карандылыгын аныктайт

күн

Жабык жана башка маданий өсүмдүктөрдү, үй жаныбарларын багуу жана багуу боюнча эң жөнөкөй сунуштарды берет

Температуранын, жарыктын жана нымдуулуктун үрөндүн өнүүсүнө таасирин талдайт

1. Приспособления организмов к жизни в природе (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=RbHRUY51e1A 

2. Почвенная среда обитания и её особенности. Приспособления организмов к почвенной среде обитания (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=NKPFred1gIw 

3. Чудеса адаптации / Маленькие монстры: Спрятаться и обмануть (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=Jz5LsEDsnsw 

4. Возникновение приспособлений у организмов (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=RzOPV5t0HWs 

Тирүү организмдердин абадагы муктаждыктары, дем алуу. Тирүү организмдер жана адамдар үчүн кычкылтектин мааниси. Адам жаратылыштын бир бөлүгү

Абадагы тирүү организмдердин муктаждыктары. Дем алуу процесси. Тирүү организмдер жана адамдар үчүн кычкылтектин мааниси.

1

Планетадагы тирүү организмдер үчүн абанын маанисин түшүнөт

Абадагы тирүү организмдердин муктаждыктарын түшүндүрөт.

Көлдөрдүн жана дарыялардын жашоочуларынын эриген кычкылтектин көлөмүнө көз карандылыгын талдайт

Өсүмдүктөрдүн дем алуусунун маанисин түшүндүрөт

1. Путешествие кислорода по организму (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=kfPwZ8Hu5CU 

2. Роль кислорода в организме человека (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=BlF85iwybdw 

Биологиялык ар түрдүүлүктүн азайышынын себептери.

Өсүмдүктөрдүн жана фаунанын адам жашоосундагы мааниси. Жердин экосистемалары коркунучта. Чөлгө айлануу. Океан коркунучта. Табигый экосистемаларды сактоонун мааниси.

1

Адамдар менен башка тирүү организмдердин ортосундагы мамилелердин түрлөрүн атайт.

Адамдын таасири менен айлана-чөйрөнүн өзгөрүшүнө мисалдарды келтирет.

Чөлгө айлануунун негизги факторлорун атайт

Өсүмдүктөрдүн, жаныбарлардын жана козу карындардын жок болушунун табигый жана антропогендик себептерин түшүндүрөт.

Табигый экосистемаларды сактоонун маанилүүлүгүн талашат.

Жер планетасындагы бардык процесстер үчүн жашоонун маанилүүлүгүн түшүнөт жана далилдей алат

1. ЭКОЛОГИЧНО: Сохранение биоразнообразия (русс) https://www.youtube.com/watch?v=ELsGLsO7xZo   

2. ЭКОЛОГИЧНО: Сохранение биоразнообразия (кыр.) https://www.youtube.com/watch?v=VCoiHJvDd_g 

3. Биоразнообразие: экомедаль (русс.) http://www.biom.kg/informatory/publications/5e8eeaba7c213e0338d2306e 

4. Памятка по оценке состояния лесов Кыргызстана (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/pub/forest_memo.pdf 

Адамдардын жана башка тирүү организмдердин ортосундагы байланыш.

Жаныбарлардын, өсүмдүктөрдүн, козу карындардын жана бактериялардын адам жашоосундагы мааниси кандай.

1

Адамга пайдалуу жаныбарларды, өсүмдүктөрдү атайт.

Азыркы заманда адамдын ордун түшүнөт.

Адамдарга зыяндуу жаныбарларды, өсүмдүктөрдү, козу карындарды жана бактерияларды аныктайт

Жаныбарлардын, өсүмдүктөрдүн, козу карындардын жана бактериялардын азыркы адамдын жашоосундагы орду жөнүндө жыйынтык чыгарат

1. Дикая природа и хозяйственная деятельность человека (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=JVYQp2kLrWk 

Тирүү организмдердин ортосундагы байланыштар

Организмдердин ортосундагы мамилелердин түрлөрү. Симбиоз. Козу карындар менен өсүмдүктөрдүн симбиозу

1

Организмдердин ортосундагы байланыштын түрлөрүн атайт.

Симбиотикалык байланыштарга мисалдарды келтирет

Тирүү организмдердин ортосундагы мителик мамилелерди аныктайт

Дарактар ​​менен козу карындардын ортосундагы симбиоздун маанисин түшүндүрөт.

1. Большая маленькая планета. Экосистемы и как все взаимосвязано (русс.) https://drive.google.com/file/d/1s09FG2Ir6isJ7Fg8QQtv0-RvrGW_FIVo/view?usp=drive_link 

2. Парадокс планктона (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=O69PJ6oZKRM 

3. Взаимоотношения организмов (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=gY5BKZMVM40 

4. СИМБИОЗ (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=Y6YhqknAesw 

5. Микориза. Сотрудничество или захват?  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=_ZFTqKWUtVw 

6. Лишайники (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=nl0hVrxsSnI 

Тест №5

Жер планетасынын жандуу дүйнөсүнүн көп түрдүүлүгү, экосистемалардын түрлөрү жана аларды сактоонун маанилүүлүгү жөнүндө материалдарды окуучулардын өздөштүрүүлөрү (студенттин кыска же деталдуу жоопторун талап кылган тесттик контролду же контролдук тапшырмаларды колдонсоңуз болот).

1

Жумушта өз алдынчалык төмөн болгон;

Белгилүү талаптарды бузуу менен иш аткарылган

Иш өз алдынча жүргүзүлдү;

Белгиленген критерийлер жарым-жартылай аткарылган жок

Белгиленген талаптарды (критерийлерди) эске алуу менен өз алдынча жана чыгармачылык менен жүзөгө ашырылат

Адамдын жашоосу үчүн ыңгайлуу экологиялык шарттар. Адамдын жашоо образынын ден соолугуна тийгизген таасири.

Адамдардын коопсуз жашоосу үчүн шарттар. бөлмөдө микроклимат. Температура, жарыктандыруу, ызы-чуу. Сергек жашоо образы. Күндүн режиминин таасири.

1

Мектепте жана үйдө температураны жана жарыкты өлчөө

Ыңгайлуу жашоо шарттарынын нормаларын (температура, жарык, нымдуулук, ызы-чуу) билет. Сергек жашоонун факторлорун атайт.

коопсуз жашоону камсыз кылуу үчүн зарыл болгон көндүмдөрдү алат. Ден соолук менен жашоо образынын байланышын түшүндүрөт.

Коопсуз жашоо үчүн зарыл болгон талаптарды баалайт.

Мектептеги жана үйдөгү бөлмөлөрдү желдетүү графигин түзөт. Күн тартибин түзөт.

Сергек жашоонун факторлорун, аймактын экологиялык көйгөйлөрүн жана аларды чечүү жолдорун баяндайт.

1. Безопасная школа (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/pub/bulletin_safe_school.pdf

2. Озеленение школы. Растения - очистители воздуха (русс./кырг) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/09/05/greening_school_last.jpg 

3. Как сделать класс безопасным (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/04/16/classroom.jpg 

4. Классты кантип коопсус кылуу керек (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/06/10/classroom_ky.jpg 

5. Экологическая безопасность образовательной среды (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=Yi-bRxKUeBQ 

6. Физическая безопасность образовательной среды (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=wck4kZO7SAE 

7. Факторы среды и их влияние на экосистемы (русс./кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=G-Ks7vxLDds&t=44s 

8. Здоровый образ жизни. Профилактика переутомления (русск.) https://www.youtube.com/watch?v=Ra-clNEmfak 

9. Классификация освещения (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=irxv4pqXvDw 

10. Температура воздуха  (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=2VgLzVhdspE 

Жаратылыш ресурстары жана айлана-чөйрө. Адамдын жашоосундагы минералдар.

Жаратылыш ресурстарынын түрлөрү. Кен байлыктар. Жаратылыш ресурстарынын адам үчүн мааниси. Нефть жана кемур казып алуунун кесепеттери.

1

Кыргызстандын жаратылыш байлыктары

Жаратылыш ресурстары жана алардын адам жашоосундагы мааниси жөнүндө билет.

Ресурстарды казып алуунун мүмкүн болуучу терс кесепеттери жөнүндө билет.

Техносферанын таасиринин терс кесепеттерин таануу көндүмдөргө ээ болот.

Жаратылыш ресурстарынын түрлөрүн айырмалайт. Жашоонун сапатында жаратылыш ресурстарынын маанисин баалайт.

1. Человек и ресурсы Земли (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=JB1_H_YInqI 

2. Истощение природных ресурсов в 2022 году (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=rtmZnkzb-WM&t=189s 

3. Воздействие человека на природу  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=-FRHixI7hik 

4. Истощение природных ресурсов (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=y-UXbeq0XCw 

5. Бережное отношение к природным ресурсам и окружающей среде  (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=sOtiOEM4NBM 

Коркунучтар жана тобокелдиктер адамдын иш-аракетинен келип чыккан. Заманбап дүйнөлүк жетишкендиктер менен адам өмүрүнүн коопсуздугун камсыз кылуу.

Калктын өсүшү жана ресурстарды пайдалануу, булгануу жана климаттын өзгөрүшү. Байлыктын коомдук өндүрүшү тобокелдиктердин коомдук өндүрүшү менен коштолот.

1

Ал булгануунун, оорулардын адамдарга жана жаныбарлар дүйнөсүнө тийгизген таасиринин кесепеттерин билет. Борбордук Азиядагы климаттын өзгөрүүсүнүн коркунучтары жөнүндө билет.

Булгануунун жапайы жаныбарларга жана адамдардын жашоосуна тийгизген таасирин түшүнөт. Табигый экосистемалардын климатты турукташтыруудагы ролун түшүнөт.

Курчап турган чөйрөдө адамдын ишмердүүлүгүнө баа берет

1. Истощение природных ресурсов (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=y-UXbeq0XCw 

2. Управление экосистемами (русск.) Стр.23. (13) https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7822/-UNEP%20Year%20Book%202010-2010917-russian.pdf?sequence=12&isAllowed=y

3. 10 глобальных экологических проблем (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=IS8xfJuFNXE 

Ресурстарды үнөмдөөчү жана калдыксыз технологиялар.

Илим менен техниканын байланышы. Ресурстарды үнөмдөөчү жана калдыксыз технологиялардын түрлөрү жана мааниси.

Ар кандай тармактарда ресурстарды үнөмдөөчү технологиялар.

1

Кийинчерээк колдонуу үчүн таштандыларды бөлүп алуу

Илимдин жаңы жетишкендиктери, ресурстарды үнөмдөө жолдору жана кайра иштетүү мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө билет.

Жаңы технологияларды жана энергиянын кайра жаралуучу булактарын колдонуу климаттын өзгөрүшүнүн кесепеттерин жумшартаарын түшүнөт

Илимий изилдөөлөрдүн негиздерине ээ.

Климаттын өзгөрүшүн жумшартуу боюнча билими бар

1. Сроки разложения различных веществ (русск.) https://ecology.aonb.ru/assets/files/sroki.jpg 

2. Как Швеция превращает свои отходы в золото (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=oabfk7Q7G4Q 

3. Топ-10 технологий, которые изменят сельское хозяйство (русс./кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=qyGidcG2BEk 

4. Микрогидроэлектростанции (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_micro_GES.jpg 

5. Микрогидроэлект станциялары (кырг.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_micro_GES_kg.jpg 

6. Солнечные электростанции (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_sun_energy_stations.jpg 

7. Күн электр станциялары (кырг.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_sun_energy_stations_kg.jpg 

Туруктуулук, жашыл көндүмдөр, жашыл экономика, экосистеманы калыбына келтирүү

Айлана-чөйрөгө рационалдуу мамиле кылуу. Энергияны үнөмдөө, ресурстарды үнөмдөө. Жаратылышты рационалдуу башкаруу.

1

Илимдин жаңы жетишкендиктери, ресурстарды үнөмдөө жолдору жана кайра иштетүү мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө билет.

Жаңы технологияларды жана энергиянын кайра жаралуучу булактарын колдонуу климаттын өзгөрүшүнүн кесепеттерин жумшартаарын түшүнөт

Илимий изилдөөлөрдүн негиздерине ээ.

Климаттын өзгөрүшүн жумшартуу боюнча билими бар

Ал энергияны үнөмдөөчү технологияларды, “жашыл көндүмдөр”, “жашыл технологиялар” түшүнүктөрүн билет.

Жашоонун экологиялык таза ыкмалары үчүн керектүү көндүмдөрдү колдонот.

Айлана-чөйрөнүн булганышынын адамдын ден соолугуна тийгизген таасирине баа берет

Ал өз аймагынын экологиялык көйгөйлөрүн чечүүнүн жеткиликтүү жолдорун сунуштайт: тиричилик таштандыларын чыгаруу, сууну жана энергияны үнөмдүү пайдалануу.

1. ЭКОЛОГИЧНО: Энергоэффективность (рус.) https://www.youtube.com/watch?v=jFNsnQ1ERLw

2. ЭКОЛОГИЧНО: Энергоэффективность (кыр.) https://www.youtube.com/watch?v=ujs2_TyAD3I

3. Энергоэффективность и энергосбережение (русс) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/pub/bulletin_energy_efficiency.pdf 

4. Солнечная энергия  Кыргызстану! (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_sun_energy.jpg 

5. Кыргызстанга - күн энергиясы! (кырг.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_sun_energy.jpg

6. Озеленение пришкольной территории (русс.)  https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/04/16/greening_school.pdf

7. Мектептин территориясын жашылдандыруу (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/06/11/greening_school_ky.pdf 

8. Устойчивое развитие и биоразнообразие (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/pub/bulletin_susdev_biodiv.pdf

9. Туруктуу өнүгүү жана биокөптүрдүүлүк (кырг.) https://drive.google.com/drive/folders/1Ni1L9HyatvorR776GHMJe1p4YpUdqPUx 

10. Сохраним пойменные леса Кыргызстана (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_floodplain_forests.jpg 

11. Пойменные леса - коридоры жизни! (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=76OMcg_szkc&t=37s

12.    Правила приличия молодежи в отношениях с живой природой   (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=jt4A4GNIO3M&t=1s 

13. Цели Устойчивого развития https://www.gov.kg/ru/p/sustainable_development#:~:text=%D0%A6%D0%B5%D0%BB%D0%B8%20%D1%83%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B9%D1%87%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%8F%20%E2%80%93%20%D1%8D%D1%82%D0%BE%20%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81,%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BA%D0%B0%D0%BC%20%D1%85%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%82%20%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%B2%20%D0%B4%D0%BB%D1%8F%20%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%2C 

Адамдарга коркунуч туудурган жаратылыш кубулуштары жана айлана-чөйрө.

Табигый келип чыккан кооптуу кырдаалдарда (катуу шамалда, күн күркүрөгөндө, мөндүр астында, коркунучтуу жаныбарларга, уулуу өсүмдүктөргө жана башкаларга жолукканда) коопсуз жүрүм-турумдун эрежелери.

1

Табигый келип чыккан коркунучтарды айырмалайт, жапайы жаныбарлардын жана уулуу өсүмдүктөрдүн коркунучун түшүнөт.

Табигый коркунучтардан адамдар үчүн коркунучтарды талдайт

Кооптуу жаныбарларды жана уулуу өсүмдүктөрдү атайт жана алар менен күрөшүүнүн жолдорун айтат

Географиялык түшүнүктөр менен иш алып барат, коркунучтуу жаратылыш кубулуштарынын пайда болушун түшүндүрөт жана талдайт жана

1. Опасные погодные условия (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=VliDlVimBqM&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=56 

2. Обеспечение безопасности при встрече с дикими животными (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=M1j2a5q04h4&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=57 

3. Укусы насекомых и защита от них (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=dnTRr8U9Fh4&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=58 

4. Гигиена и оказание первой мед. помощи в природных условиях  (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=7D61cbJFHsU&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=61 

5. Гигиена и оказание первой мед. помощи в природных условиях (русс./кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=7D61cbJFHsU&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=60 

6. Меры безопасности на открытых водоемах летом (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=m2UwVCaz2fU&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=67 

7. Чрезвычайные ситуации природного характера (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=dSIWNzcv5yI&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=5 

Кыргызстандагы өзгөчө жана кооптуу кырдаалдар

Өзгөчө жана коркунучтуу кырдаалдардын түрлөрү, алардын келип чыгышы. Жер титирөө, сел, жер көчкү, кар көчкү, өрт жана алардын кесепеттери.

1

Кыргызстандагы табигый коркунучтарды атайт Өз аймагындагы экологиялык көйгөйлөрдү атайт

Кыргызстандагы өзгөчө жана кооптуу кырдаалдардын келип чыгышынын мүнөзүн түшүнөт

Кырдаалды талдап, кийинки кадамдарды чечет.

1. Общее понятие опасности и чрезвычайной ситуации (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=BCz4EITmGcA&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV 

2. Чрезвычайная ситуация (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=z7Ytu-IIGf8&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=3 

3. Чрезвычайные ситуации техногенного характера  (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=LuBWntTe4JY&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=4 

4. Наводнение (русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=ojCLyzA6TC4&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=67 

5. Землетрясения. Причины возникновения и их последствия (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=I8pdCu_EH9E&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=74 

6. Оползни. Их последствия. Защита населения  (русс./кырг. субтитры)       https://www.youtube.com/watch?v=Nhha_a4-9ss&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=78 

7. Сели и их характеристика  (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=kq4EjmB50Rs&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=82 

Өзгөчө жана кооптуу кырдаалдарда жүрүм-турум эрежелери.

Өзгөчө жана кооптуу кырдаалдардын түрлөрү жана аларда жүрүм-турум эрежелери. Биринчи жардам көрсөтүүнүн эң жөнөкөй ыкмалары (кан кеткенде, жаракат алганда).

Бул шарттарда өзгөчө кырдаалдар жана аракеттер.

1

Жер титирөө учурунда коопсуз жүрүм-турумдун эрежелери. Биринчи жардам көрсөтүү

Өзгөчө кырдаалдардагы коркунучтар жана өзгөчө кырдаалдарда өзүн алып жүрүү эрежелери жөнүндө билет.

Өзгөчө кырдаалдарда туура жана тез чара көрүүнүн маанилүүлүгүн түшүнөт.

Өзгөчө кырдаалдарда жүрүм-турум тажрыйбасын көрсөтөт.

(кан кеткенде, жеңил жаракат алгандарда) биринчи жардам көрсөтүү көндүмдөрүн колдонот.

1. Защитим себя в чрезвычайных ситуациях. Пособие для учеников (русс/кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/15/posobie_dlya_uchenikov_sm.pdf

2. Защитим себя в чрезвычайных ситуациях. Пособие для учителей (русс/кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/15/posobie_dlya_uchiteley_sm.pdf 

3. Защита населения от последствий землетрясения  (русс./кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=13wT_VNFdjw&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=74 

4. Правила поведения при землетрясении (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=VLl_i2Rd718&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=75 

5. Что делать в случае землетрясения (русс./кырг. субтитры)      https://www.youtube.com/watch?v=9yijOn9gi64 

6. Правила поведения при землетрясении (русс./кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=9kkPAdGnO7s 

7. Общие правила оказания первой медицинской помощи (русс./кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=a6JWsMKv20o&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=27 

Адамдын ишинин жаратылышка тийгизген таасири

Адамдын, өндүрүштүн жана өнөр жайдын эволюциясы.Жаратылыш чейресунун азыркы абалына жана андан ары езгерушуне илим менен техниканын жетишкендиктеринин таасири.техникалык прогресстин кесепеттери.

Материалдык, интеллектуалдык жана маданий чейрелерге техниканын таасири.

1

Адамдын ишинин жаратылышка тийгизген таасирин түшүнөт. Илим менен техниканын адамдын муктаждыктарына тийгизген таасири.

Ал сергек жашоо үчүн жоопкерчиликти, өз аймагынын экологиялык көйгөйлөрүн жана аларды чечүүнүн жолдорун түшүнөт.

Илимдин көз карашы менен болуп жаткан окуялардын түшүндүрмөсүн табат. Илимдин, техниканын жана коомдун жетишкендиктеринин жаратылыштын азыркы абалына тийгизген таасирин баалайт жана аны чечүүнүн варианттарын сунуштайт.

1. Дом (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=7hFivbgIEqk

2. Кто виноват в изменении климата? – Кто должен это исправить [Kurzgesagt (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=1wMFW6U8t9c

3. Воздействие человека на природу (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=-FRHixI7hik

4. Отношение человека к природе (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=JxiUEbY4RK8

5. Как человек уничтожает Землю (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=oIwfzZlZwmw

6. Как человек изменял природу (русс./ кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=JaJmi73WFRg

Топурак эрозиясы жана анын кесепеттери. Жер кыртышынын булганышы, себептери жана кесепеттери.

Топурак эрозиясынын себептери жана анын кесепеттери. Топурак эрозиясы – бул кыйроо жана жакырлануу. Кыртыштын жер семирткичтери, антропогендик кыртыштын бузулушу. Эсепсиз айдоо.

1

Жер кыртышынын сапатынын айлана-чөйрөгө жана адам жашоосуна маанисин билет

Топурак эрозиясынын себептерин жана кыртыштын асылдуулугун сактоочу технологияларды колдонуунун маанилүүлүгүн түшүнөт.

Кыртыштын бузулушуна каршы күрөшүүнүн жана кыртыштын асылдуулугун сактоонун ыкмаларын атайт

1. ЭКОЛОГИЧНО: Мусор (рус.) https://www.youtube.com/watch?v=tGsiFWz0HrQ 

2. ЭКОЛОГИЧНО: Мусор (кыр.) https://www.youtube.com/watch?v=2l2G5wZ38a8&t=1s 

3. Две причины истощения почвы  (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=NFEJZH9XY3U 

4. Эрозия почвы и ее последствия  (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=si943LcfTsg 

5. Остановим эрозию почв, сохраним почвы (русс./ кырг. субтитры)    https://www.youtube.com/watch?v=XhGaxxuJXws 

6. Основные причины эрозии почв (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=kK3DM8rkDoQ

7. Загрязнение почвы (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=mWBckhLRysE 

Абанын булганышы жана аба аркылуу жугуучу оорулар.

Адамдын абанын абалына көз карандылыгы. Аба-тамчы аркылуу жугуучу оорулар. Алдын алуу.

1

Терезеге ак марли коюп, бир ай бою анын абалына көз салыңыз.

Абанын сапаты жана адамдын ден соолугуна тийгизген таасири жөнүндө билет

Аба тамчылары менен жугуучу коркунучтуу ооруларды атайт.

Дем алууну коргоо жөндөмүнө ээ жана сергек жүрүм-турум эрежелерин сактайт

1. Загрязнения воздуха (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=1WtloQvb_l4 

2. Ученые назвали основные источники загрязнения воздуха в Бишкеке (русс./ кырг. субтитры)     https://www.youtube.com/watch?v=DD2UbtCzs-E 

3. Как загрязнение воздуха влияет на здоровье (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=32OP8Zilu7k 

4. Организм человека. Органы дыхания  (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=3Gg_z9cSdlo&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=8 

Суунун булганышы жана булганган суунун адамдын ден соолугуна тийгизген таасири. Өнөр жайда жана күнүмдүк турмушта сууну тазалоо ыкмалары.

Суунун булганышы жана булганган суунун адамдын ден соолугуна тийгизген таасири. Өнөр жайда жана күнүмдүк турмушта сууну тазалоо ыкмалары.

Адамдын чарбалык ишмердүүлүгүнө байланыштуу жаныбарлар дүйнөсүндөгү өзгөрүүлөр.

1

Суунун сапатынын адамдын ден соолугуна тийгизген таасири жөнүндө билет. Сууну тазалоонун технологияларын билет

Табигый ачык булактардан алынган сууну кайнатпай ичүү үчүн колдонуунун зыяндуулугун түшүндүрөт.

Коргоо жана дезинфекциялоо эрежелерин сактайт.

Сууну тазалоонун жана дезинфекциялоонун жөнөкөй ыкмаларын көрсөтөт.

1. ЭКОЛОГИЧНО: Вода (русс.) https://www.youtube.com/watch?v=oKH_b2VDpFs&t=661s

2. ЭКОЛОГИЧНО: Вода (кыр.) https://www.youtube.com/watch?v=Ywl7O1RPPOE&t=7s

3. Вода как ресурс (русс.) http://www.biom.kg/informatory/publications/5812cb34a6016dcc8ae57a4c

4. Суу ресурс катары (кырг.) https://drive.google.com/drive/folders/1OqpFnrNUOaH03oPUUXucDT724kP2yYVl 

5. Чистая вода для нас (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/water.jpg 

6. Таза суу - чың ден соолук https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/clean_water_kg.jpg 

Практикалык иш. Азык-түлүк коопсуздугу.

Коопсуз тамак. Жеке гигиена эрежелери. Вирустар, бактериялар, микробдор.

1

Тамактануунун адам жашоосундагы орду жөнүндө билет.Ден соолукка коркунуч келтирүүчү факторлор жөнүндө билет.

Булгануунун тамак-аш коопсуздугуна тийгизген таасирин түшүнөт.

Тамак-аш пирамидасын курат.

Дени сак жана коопсуз тамактануу адаттарына ээ

Фастфуддун адам ден соолугуна зыяндуулугун түшүндүрөт

1. Пищевая безопасность (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/food_0CFiMFp.jpg

2. Тамак аш коопсуздугу (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/food_kg_GYz2jlt.jpg 

3. Пищевая безопасность (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/food_safety_sm.pdf 

4. Тамак-аш коопсуздугу (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/12/13/food_safety_kg_sm.pdf 

5. Пищевая безопасность (русс.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_food_safety.jpg

6. Азык-Түлүк коопсуздугу (кырг.) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/poster_food_safety_kg.jpg 

7. ВОЗ: Пять ключевых принципов безопасного питания (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=rYIkNG_NqeY 

8. Здоровый образ жизни. Правильное питание (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=-9yyNUVt8W0&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=9 

9.  Распространение болезней. Пищевые отравления  (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=QSEP4yv29yQ&list=PLvtJKssE5Nrg78zTGWbWDO6cNmM_awGrV&index=17 

10. Азбука здоровья - Правильное питание (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=sSDDyJm8D7k 

Жаратылышты коргоо. Өсүмдүктөр жана фаунаны сактоодо өзгөчө корголуучу аймактардын ролу.

Айлана-чөйрөнү коргоо. Кызыл китеп. Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби. Мамлекеттик коруктар, улуттук парктар, коруктар, биосфералык зоналар.

Коргоого алынган аймактарды билет. Биологиялык ар түрдүүлүктү сактоо боюнча билими бар

Айлана-чөйрөнү коргоо чараларынын зарылдыгын түшүнөт.

Кыргызстандын өзгөчө корголуучу жаратылыш аймактарын атайт

Коруктарды санайт, жаратылышты коргоо зоналарына аныктама берет. Табигый чөйрөдө экологиялык жана коопсуз жүрүм-турумдун нормаларын сактайт

1. Особо охраняемые природные территории Кыргызстана (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=J_JNsbFacYo 

2. Стратегия 2017: "Особо охраняемые природные территории КР"  (русс./ кырг. субтитры)  https://www.youtube.com/watch?v=Q3_E9N5zdkk 

3. Биоразнообразие Кыргызстана (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=UC9Bj5EEoGs 

4. Красная Книга Кыргызстана  (русск.)  https://www.youtube.com/watch?v=voLAQEI1ueI 

5. Красная книга животных Кыргызстана (русск.)  https://www.youtube.com/watch?v=aONP1aslql4 

6. Красная Книга Кыргызстана (русс./ кырг. субтитры)   https://www.youtube.com/watch?v=fDMBfCekCUE 

Кызыл китептер. Кыргызстандын биологиялык ар түрдүүлүгү коркунучта

Кызыл китепти түзүү зарылчылыгы. Биологиялык ар түрдүүлүктү сактоо мамлекеттик милдет. Биологиялык ар түрдүүлүккө коркунуч.

Жаратылышты коргоодо мамлекеттин ролу жөнүндө билет (Кызыл китептер).

Кыргыз Республикасынын флорасы жана фаунасына кам көрөт: жаратылышта өзүн алып жүрүү эрежелерин атайт

Аймактагы сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан өсүмдүктөр менен жаныбарлардын түрлөрүн атайт

Жаратылышты коргоо боюнча чараларды сунуш кылат: жаратылыш экосистемаларын сактоо, микрокоруктарды уюштуруу, кыртышты жана сууну коргоо.

1. ЭКОЛОГИЧНО: Сохранение биоразнообразия (русс) https://www.youtube.com/watch?v=ELsGLsO7xZo

2. ЭКОЛОГИЧНО: Сохранение биоразнообразия (кыр.) https://www.youtube.com/watch?v=VCoiHJvDd_g

3. Биоразнообразие Иссык-Куля (русс) https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/biom/work/poster/biodiversity_of_ikul.jpg

4. Растения Красной книги Кыргызстана. (русс) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/rb.jpg

5. Кыргызстандын кызыл китебиндеги өсумдүктөр https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/rb_kg.jpg

6. Редкие и исчезающие виды Кыргызстана: Иссык-Куль (русс.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/i-kull.jpg

7. Ыссык-Көлдүн биотүрдүүлүгү: жоголуп бара жаткан жана сейрек кездешүүчу түрлөр (кырг.) https://eu2web.s3.amazonaws.com/media/attach/2019/05/16/i-kull_kg.jpg

8. 10 самых редких животных Кыргызстана (русс.) https://www.youtube.com/watch?v=zRrv-U0Y5Fo

9. Ценность и значение биоразнообразия(русс./кырг. субтитры) https://www.youtube.com/watch?v=ZPdburL2nNI

Тест 6

Студенттердин илимий билимдердин ыкмаларын өздөштүрүү деңгээлин аныктоо, зарыл болгон приборлорду, жабдууларды жана көндүмдөрдү колдоно билүү. Дүйнөнүн табигый-илимий картинасын түшүнүү (Студенттен кыска же деталдуу жооп талап кылган тесттик контролду же контролдук тапшырмаларды колдонсоңуз болот).

Билимди баалоо

Материалдын түшүнүгүн аныктоо

Алынган көндүмдөрдү ачыңыз