Кыргыз элинин калыптанып бүтүшү. 10-класс. Слайд.

§§18-19. Кыргыз элинин калыптанып бүтүшү

КЫРГЫЗСТАН ТАРЫХЫ. 10-класс .

ЭТНОС

Улут

Урук

Эл

Уруу

Этнос- тарыхый жактан белгилүү бир территорияда калыптанган адамдардын биргелешкен, жалпы өзгөчөлүккө ээ, о.э. тили, кулк-мүнөзү, аң-сезими боюнча башка элдин тобунан айырмаланган элдин туруктуу тобун айтабыз

• Эл- территориясы бар, экономикалык, тилдик, маданий жалпылыгы бар уруулардын калыптанган адамдардын тарыхый жалпылыгын айтабыз

1-көз караш. « кыргыз эли Теңир-Тоого Енисейдин жогорку тарабынан (Миң-Өзөн ойдуңунан) көчүп (миңрация) келген. Орус академиги ГЕРХАРД ФРИДРИХ МИЛЛЕР

2-көз караш. »Кыргыздар эч жактан көчүп келбестен, байыртадан эле Теңир-Тоодо жашаган уруулардын негизинде калыптанган». В. В. РАДЛОВ, А. Н. БЕРНШТАМ, Н. Я. БИЧУРИН, Н. А. АРИСТОВ

Кыргыздардын тарыхын жазган илимпоздор

Иакинф (Никита Яковлевич Бичурин)

Николай Александрович Аристов

Чокан Чингисович Валиханов (1835-1865жж)

Л. Н. Гумилев

«Бир ата-бабадан чыккан этнос жок, болгон эмес жана болууга да мүмкүн эмес. Бардык адамдардын атасы менен апасы болгондой эле бардык этностун эки же андан көп ата-бабасы болот»

3-көз караш. «Кыргыз эли, анын маданияты...кеминде эки этностук Борбордук Азия жана Орто Азиялык элементтеринин байланышынын аркасында келип чыккан...». 1956-ж. (Бүткүл союздук илимий-конференция)

Юлий Сергеевич Худяков

Анвар Мокеев

Юлий Сергеевич Худяков

Анвар Мокеев

Өмүркул Караев

Мидил Жамгырчи-нов

Сергей Григорьевич

Кляшторный

«Өмүр бизден өтүп кетсе, эл эмгектен эскерет»

Өмуркул Караев

Эскерүү

Сергей Григорьевич Кляшторный (1928-2004жж )

Орто Азия

Борбордук Азия

1.Чыгыш Түркстан

(Манас суусу)

1.Сак уруусу

2. Усун эли

2. Миң-Өзөн ойдуңу, Эне-Сай дарыясы

3. Батыш-Түрк кагандыгы

3.Улуу Кыргыз Дөөлөтү

4. Төргөш кагандыгы

Басып алган жерлерде кыргыздар отурукташкан

5. Карлук кагандыгы

6. Карахандар

Мамлекети

7. Кара-кытайлар

8. Наймандар

9. Моңголдор

10. Моголистан

12. Калмак, казактарга каршы күрөш

Кыргыз элинин тегин мындан 5-мин жыл мамлекет түзгөн, арийлердин тукуму деп эсептеген шумерлер менен байланыштырган пикирлер да бар.

Шумер эли

Шумер цивилизациясы

ШУМЕР, КЫРГЫЗ ЭЛИНИН СӨЗДӨРҮНДӨГҮ ОКШОШТУКТАРЫ

Шумер сөздөрү

Кыргыз сөздөрү

АЗ

Шумер сөздөрү

АЗ

АВА

МЕ

Кыргыз сөздөру

ЖАЗ

АБА

НЕ

МЕН

ЖЮН

ЖАЗ

ЖҮН

ЖОЛ

НЕ(ЭМНЕ)

ЕР

ЖОЛ

ЖЫР

ЭР

ТУ

ЖАРЫМ

ЫР

ТУУ

ҮШ

ЖАРЫМ

УД

ЧОЛПАН

ҮЧ

ЕШИК

ОТ

ЧИБИН

ЧОЛПОН

ЧЫМЫН

КУР

ЖЕР

ЭШИК

КУР

ЖЕР

КАН

САн

КАН

САН

Белгилүү кыргыз тилчилери Б. М. Юнусалиев, И. А. Батманов, Б. Ө. Орузбаева, Э. Р. Тенишев алтай тили азыркы кыргыз тилине окшош экендигин далилдешкен

Б. М. Юнусалиев

Б. Ө.Орузбаева

Академик, филология илимдеринин доктору, профессор И. А. Батманов

Кыргыз тилдин грамматикасы

И. А. Батманов (1906-1969-жж )

Түрк

Кыргыз

Алтай

Мундуз

Дөөлөс

Бөрү

Саруу

Кушчу

С. М. Абрамзон. «Кыргыздар жана алардын этногенетикалык, тарыхый-маданий байланышы».

1. Кыргыз элинин калыптануу мезгили Чыгыш, ИчкиТеңир- Тоо, Памир-Алтай

2. ΧΙV-ΧVΙΙ кк. кыргыз элинин негизин:

А) Түрк тилдүү жергиликтүү уруулар

Б) Түштүк сибир-к, Борбор-к азиялык көчүп келген

В) Моңгол жана казак –ногой элдер

Көңүл бурганыңыздар үчүн рахмат!

Түзгөн: Ажыбаева Нурила