Кыргыз Республикасынын экономикалык социалдык географиясы

География Кыргыз Республикасынын экономикалык жана социалдык географиясы 9-класс

Жаңы окуу жылыңыздар менен!

Окуу - түндө жаркыраган шам чырак,

Билим алсаң, маңдай ачык жаркырап.

Окуу, билим, көп нерсеге жеткирет,

Бул экөөнөн урмат-сыйды көп көрөт.

Жусуп Баласагын

Сабактын темасы

Кыргыз Республикасынын экономикалык жана социалдык географиясы

Түндүк Теңир-Тоо

Түштүк Теңир-Тоо

Түндүк Памир

Бүгүнкү сабакта

Өткөн сабакта

• Кыргыз Республикасынын экономикалык жана социалдык географиясына киришүү курсу боюнча маалымат алып,
• Ага кошумча түшүнүк алышат

Ортоңку Теңир-Тоо

Геологиялык түзүлүшү, өнүгүүсү ж.б. өзгөчөлүктөрү боюнча;

Географиянын бөлүнүшү

География

Физикалык

Жаратылышты окутат

Экономикалык

Өлкөлөрдү, калкын, алардын чарбалык иш аракетин

Кыргыз Республикасынын экономикалык жана социалдык географиясы курсунда

• КР административдик аймактык бөлүнүшүн
• КР чарбасынын тармактарын
• Тышкы экономикалык жана социалдык байланыштарын
• Республиканын жаратылыш ресурстарын
• Кайра иштетүүчү өнөр жай тармактарын
• Республиканын рекреациялык ресурстары менен

туризм тармагын

• Ар бир облустун табияты, калкы, тарыхы, чарбасы,

маданий турмушу, билим берүүсү, саламаттыкты

сактоосу боюнча маалымат менен таанышышат

Кыргызстан

1993 – жылы 5 -май

эгемендүү

демократиялуу

мамлекет

унитардык

укуктук

Өлкөбүз эгемендүүлүккө жеткенден бери көп өзгөрүүлөр болду

Мамлекет көз каранды эмес деп жарыяланып, демократиялык нуктагы президент шайланды

Конституция, мамлекеттик Туу, Гимн, Герб, улуттук валюта кабыл алынды

Кыргызстан индустриялуу өлкөлөрдүн катарына кошулуп, реформалар жүргүзүлүп, рынок экономикасына багыт алып, ишкердүүлүктүн өнүгүүсүнө шарт түзүлдү

Кыргызстан- Чыгыш жарым шардагы эң чоң материк  Евразиянын  борбордук бөлүгүнөн, Борбордук Азиянын түндүк батышынан орун алып, океандар менен деңиздерден алыс жайгашкан

К ы т а й

Кыргызстан - түндүгүнөн жана түндүк чыгышынан Казакстан, батышынан Өзбекстан, түштүк батышынан жана түштүгүнөн Тажикстан, түштүктөн жана түштүк чыгышынан Кытай менен чектешет

К а з а к с т а н

Ө з б е к с т а н

Т а ж и к с т а н

454 км

Жеңиш чокусу

Кулунду өрөөнү

Аянты - 198,5 миң чарчы км

Чек арасынын жалпы узундугу 4508 км

• Кыргызстан-бийик тоолуу өлкө, деңиз деңгээлинен орточо бийиктиги 2750м ,

эң бийик жери-7439 м , Жеңиш чокусу (Какшаал тоо тизмегиндеги Чоң Ак –Тоодо)

• Деңиз деңгээлинен эң жапыз жери - 401м

(Лейлек районунун аймагындагы Кулунду өрөөнү)

Түндүк Теңир-Тоо

Түштүк Теңир-Тоо

Түндүк Памир

Геологиялык түзүлүшү

• Кыргызстандын жери бүт бойдон, Урал-Монгол геосинклиналдык бүктөлүү аймагынын чегиндеги Теңир Тоо тармагына кирет. Анын геологиялык түзүлүшү палеозойго чейин жана палеозойдо пайда болгон түрдүү тоо тектерден туруп, аларды мезозой менен кайназойдун чөкмөлөрү каптап турат.

Ортоңку Теңир-Тоо

Геологиялык түзүлүшү, өнүгүүсү ж.б. өзгөчөлүктөрү боюнча;

Геологиялык түзүлүшү

Ленин чокусу

Түндүк Теңир-Тоого - Иле, Күңгөй, Кыргыз, Тескей Ала-Тоо, Жумгал, Суусамыр, Соң-Көл кырка тоолору жана Талас Ала-Тоосунун жарымы кирет дагы, аймактын структурасы ( негизинен коледон тектоникалык циклинде түзүлгөн)

Ортоңку Теңир-Тоо –Сары-Жаз, Көөлүү, Жетим, Молдо-Тоо, Ак-Шыйрак, Чаткал ж.б.кырка тоолор (Палеозойдогу Герцин тектоникалык циклинде түзүлгөн)

Түштүк Теңир Тоо- Эңилчек,Борколдой, Ат-Башы, Какшаал, Фергана, Алай, Туркстан (Палеозойдогу Герцин тектоникалык циклинде түзүлгөн)

Түндүк Памирге- Чоң Алай кырка тоосу (Соңку Герцин бүктөлүү аймагынын бир бөлүгү жайгашкан

Кыргызстандын кен байлыктары

Металлдар

Металл эместер

Кыргызстандын кен байлыктары

Күйүүчү кен байлыктар

Минералдуу суулар,

дары баткак кендери

Көмүрдүн таралуусу

• Көмүрдүн запасы боюнча Кыргызстан Орто Азиядгы өлкөлөрдүн ичинен алдыңкы орунду ээлейт.Жалпы запасы 28 317 млн т. Көбү Өзгөн бассейни менен Кабак күрөң көмүр бассейнинде топтолгон. Ири көмүр бассейндерине

• Түндүк Фергана (Таш-Көмүр, Каратыт, Тегене ж.б)
• Кабак Күрөң-Көмүр бассейни (Миң-Куш, Кара-Кече, Көк Мойнок
• Түштүк Ысык-Көл (Жыргалаң, Сөгөттү)
• Өзгөн бассейни – (Көк-Жаңгак, Кумбел, Зиндан, Туюк, Фергана, Көк-Кыя, Кара-Төбө, Беш-Терек,Алдыяр)
• Түштүк Фергана (Кызыл Кыя, Сүлүктү)
• Алай-Бел-Алма,Кашка-Суу
• Алабука-Чатыр көл көмүрлүү аймагы (Ак-Сай, Тунук)

Көмүрдүн таралуусу

2. Кабак

3. Ысык-Көл

4. Өзгөн

5. Түштүк Фергана

Көк-Мойнок

Сүлүктү, Сураб

Көк-Жаңгак

Сөгөттү

Кум-Бел

Кашка-Суу

Жыргалаң

Кызыл-Кыя,

Кара-Кече

Чоң-Таш, Уч-Коргон, Беш-Бурхан , Шураб-3

Каргаша

Миң-Куш

Беш-терек

Көк-Кыя

1. Түндүк Фергана

Таш Көмүр

Кара-Тут

Тегенек

6. Алай району

Кызыл-Булак

7. Ала-Бука

Чатыр-Көл

Турук

Нефть, газдын таралуусу

Нефть, газ Кыргызстандын түштүгүндө таралып, Фергана нефть-газ аймагына кирет.

Нефть - Майлы-Суу, Чыгыш Избаскен, Чаңгыр-Таш, Кара-Жыгач

Газ – Кызыл-Алма, Сузак, Сары Камыш, Сары-Таш

Металл кендеринин таралуусу

• Кыргызстандын аймагында негизинен темир, жез, коргошун, цинк, молибден, боксит, висмут, сымап, сурьма, алтын жана калайдын кендери бар
• Темир- Жетим кырка тоосунун Жетим темир кен таш бассейнинде жайгашкан
• Жез-негизинен көпчүлүк аймактарда кездешет. 1 миңдей майда кендери бар. М: Боз-Эмчек о.э. Чаткал зонасынын Куру-Тегерек, Суулуу-Тегерек ж.б. бөлүгүндө топтолгон.
• Сурьма- кен таштарынын өнөр жайлык маанидеги кендери Түштүк Кыргызстанда тагыраагы Кадамжайда жана Терек-Сайда ж.б.
• Алтын- Кыргызстандагы кен байлыктардын ичинен алдыңкы орунда. ири кендери Кум-Төр(Жети-Өгүз), Макмал(Тогуз-Торо), Жер-Үй (Талас), Солтон-Сары (Нарын), Талды-Булак (Талас, Кемин),

Куран-Жайлоо( Кемин), Куру-Тегерек (Чаткал)ж.б.

Металл кендеринин таралуусу

Кыргызстандын климаты

+43 ° С

100-140мм

-53,6 ° С

1500 -2000 мм

Январдын орточо температурасы

-8 - 20 ° С

Июлдун орточо температурасы

+20 + 27 ° С

Мөңгүлөр

Мөңгүлөр -Республиканын жалпы аянтынын 4,2%ын ээлейт. Алардын жалпы аянты 8100 чарчы км. мөңгүнүн көп бөлүгү Кыргызстандын чыгыш четинде жайгашкан. Алардын ирилери Түштүк Эңилчек (60,5км), Түндүк Эңилчек (32,2 км), Кайыңды (29 км), о.э. Тескей Ала-Тоосу, Кыргыз Ала-Тоосу, Какшаал, Ак-Шыйрак, Чоң Алай кырка тоолорунда да ири мөңгүлөр жайгашкан

Кыргызстан суу ресурстарына бай. Кыргызстанда жалпы 2100 дөн ашык көлдөр жана көлмөлөр, 28 000ге жакын дарыя жана агын суулар бар. Алар республиканын аймагынын 3,4%ын ээлейт. Эң ири көлдөргө Ысык-Көл,Соң-Көл, Чатыр-Көл жана Сары-Челек көлү кирет.

Ири суу сактагычы- Токтогул суу сактагычы болуп саналат

Өсүмдүктөрү

• Кыргызстанда өсүмдүктөрдүн чөл жана жарым чөл, талаа, шалбаа, токойлор, бадалдар, саздар, тоо тундралары ж.б. типтери кездешет. Өсүмдүктөрдүн таралышы башка жаратылыш компоненттериндей эле бийиктик алкактуулукка, зоналдуулукка жана аймагындагы кырка тоонун абалына, топурак кыртышынын курамына баш ийет,

Өсүмдүктөрдүн таралусу- бийиктик алкактуулукка, зоналдуулукка жана аймагындагы кырка тоонун абалына, топурак кыртышынын курамына баш ийет

Жаныбарлары

Аркар, илбирс, тоо эчки, карышкыр, түлкү, суур, бүркүт, улар ж.б. мекендейт

Коргооого алынган аймактар

Ысык-Көл биосфералык резерваты

Ала-Арча

Чон Кемин

Ысык-Көл

Беш-Таш

Сары-Челек

Беш-Арал

Кара-Кол

Сары-Чат-Ээрташ

Нарын

Кыргыз-Ата

Кара-Тал-Жапырык

81 табигый аймактык комплекс коргоого алынган.

Анын ичинен улуттук табият парктары; Ала-Арча, Каракол,Чоң Кемин.

Табият парктары- Беш-Таш, Кыргыз-Ата, Кара-Шоро

Ысык-Көл биосфералык резерваты.

6 корук- Беш-Арал, Сары-Челек, Кара-Тал-Жапырык, Сары-Чат-Эрташ, Ысык-Көл, Нарын.

68 заказник заказник бар

Кызыл китепке өсүмдүк менен жаныбардын 146 түрү катталган

Кара-Шоро

Бүгүнкү сабакта

Кыргыз Республикасынын социалдык экономикалык географиясы курсу менен тааныштык

Өтүлгөн

курстун, жаңы өтүлө турган экономикалык жана социалдык курсу менен байланыш курдук

Ага кошумча географиялык жайгашкан орду, геологиялык түзүлүшү, кен байлыктары, жаныбарлары, ички суулары жана мөнгүлөрү, корголуучу аймактар туралуу физикалык география курсунда алган билимибизди кайталап

Көңүл бурганыңыздарга чоң ыракмат!