«12 оҕону иитии принциптэрэ»

«12 оҕону иитии принциптэрэ»»

Хас биирдии оҕо личность буолар уонна кинини биир ньыгыл иитэр- сайыннарар сатаммат. Онон резоннай боппуруос үөскүүр – оттон "оҕону сөпкө иитии" диэн баар дуо? Онон бүгүн мин 12 сүрүн принциптэри кэпсиим.

1 принцип. Оҕо туспа личность буоларын өйдөөн.

Онон бэйэҕит баҕа санааҕытын, былааннаргытын олоххо киллэриҥ, кыра оҕоҕо сөҥнөөмөн. Төрөппүт сыыһата диэн оҕотугар бэйэтин баҕа саннаатын сөҥнөөһүн буолар. «Мин медик буолбатаҕым, оҕом хайыы- үйэ кини дьылҕата!» эбэтэр «биһиги эмчиттэр династиялара уонна биһиги оҕобут биһиги суолунан барыаҕа!». Биһиги итинник үлэлээн- хамсаан бардахпытына оҕобут көҥүлүн уонна сайдар буолуутун, баҕа санааларын былдьыыбыт. Оҕолор үксүгэр хомойоллор, эбэтэр кэлэйиэхтэрин сеп, уонна дьоло суох тугу да баҕарбат буолаллар. Онон оҕо төрүөҕуттэн киниэхэ көҥүлүн биэрин уонна өйөөн. Иитии ханнык эмэ позициятын эбэтэр сыһыаны соҥнооһун, сайыннарар эйгэни тэрийии уонна оҕону дьиҥ- чахчы наадалаах эрэ балаһыанньаҕа ылсар гына иитиллиэхтээх.

2 принцип. Оҕо барыта тэҥ буолан төрүүр

Оҕолор бары биир тэҥнэр уонна дьоҕура суох оҕо диэн суох, төттөрүтүн улуу дьо5урдаах буолаллар. Оҕо уратыта уонна кини ситиһиилэрэ, бу иитии- үөрэтии, сайыннарыы процеһыгар ылбыт уопут түмүгэ. Дьоҕура, хаһан көстөрүй? Үгэс курдук төрөппүттэр оҕолоро үс сааһын аастаҕына оҕону музыкаҕа эбэтэр конструкциялыырга ыыта сатыыллар, ол эбэтэр үс сааһыгар диэри дьоҕурдара биллэр. Онон оҕону төрүөҕүттэн айымньылаах музыкальнай дьоҕурун сайыннарарга, спортка, конструктирования5а уонна да атын көрүҥнэргэ биэриэххэ сөп.

3 принцип. Эһиги тугу гынаргыт улахан суолталаах.

Эһиги оҕоҕутугар туттуу-хаптыы эталона буолаҕыт. Эһиги «хаьытыа суохтааххын, чиэһинэй буолуохтааххын, бэргэһэҕин кэтэ сылдьыахтааххын», дииргитин бэйэҕит ону тутуспатаххытына оҕоҕо бу тыллар суолтата суох буолаллар. Ити этиллибтин кэнниттэн эһиги оҕоҕут аҕатыгар хаһытыыргытын оҕоҕут көрдөҕүнэ туох дии саныаҕай? Кини өйүгэр дойду хартыыната түөрэккэй уонна тэҥнээҕэ суох буолуоҕа, ити эһиги баҕараргыт буотах. Кыра оҕо кэпсэтэргэ иэйиитин көрдөрөүгэр, уопсустубаҕа тутта-хапта сылдьарын эһигиттэн көрөн үөрэнэр. Ол иһин оҕоҕо холобур буолуохтааххыт.

4 принцип. Төрөппүттэр көрүүлэрэ уонна дьайыылара биир буолуохтаах

Оччоҕуна эрэ оҕо куттал суох буолуутун уонна тулалыыр эйгэ биир кэлим буолуутун билиэҕэ. Оҕолор олус түргэнник тулалыыр эйгэҕэ уһуллаллар, бэйэ- бэйэлэригэр барыһы булаллар. Иитэр- үөрэтэр дьаһаллары барытын эр киһини кытта» сөбүлэһиэхтээххит". Эһиги бииргит ол иьин утарылаһыа суохтааххыт. Оттон иитии уопсай нуорматын иһинэн хас биирдии төрөппүт оҕотун кытта тус бэйэтин майгытыгар сөптөөх бырааптаах.

5 принцип. Эһиги дьайыыларгыт утумнаах буолуохтаахтар

Күн аайы быраабыланы уларытымаҥ, ол оҕо дьиссипилиинэтин ыһыан сөп. Үгүс төрөппүттэргэ утумнуур иэйии тиийбэт, ол түмүгэр оҕо буккуллар бэйэтэ хайдах буолуон билбэт. Эһиги соруккут – оҕоҕо тулалыыр эйгэ кутала суох уонна эрэллээх буоларын оҥоруу, ол аата уопсай быраабылалары күнтэн-күн бары бииргэ тутуһуохтааххыт.

6 принцип. Оҕоҕо бастакы ирдэбилинэн тугу баҕарарын биэримэн

Оҕо оонньуурдара оҕоҕо ооньуурга уонна социальнай эйгэ статуһун тутуһарга наадалар. Билигин оҕо тула олус элбэх өйдөөх, аралдьытыылаах оонньуурдар бааллар. Оҕо дьииннээхтии наадалааҕын уонна кини баҕарара улахан уратылаах. Онон оҕону үлэҕэ- хамнаска, үп- харчы туһунан билиигэ- көрүүгэ тардыһаргытыгар сүбэлээҥ.

7 принцип. Оҕону сөпкө хайҕаан

Сотору- сотору хайгыы- угуйа сатыыбыт: "ханнык дьикти оҕо, туох үчүгэй киһи эбиккин!" Бу тыллар кэннилэриттэн оҕо өссө туох эрэ үчүгэйи оҥорорго дьулуһар. Төрөппүттэр саныылларынан ити олус үчүгэй, ол гынан баран, ити букатын сыыһа. Оҕо кинини үрдүктүк сыаналаатынар диэн үчүгэйи оҥоро сатыыр. Оттон кини табыллыбатах түгэнигэр туох буоларый? "Эн өйдөөххун» диирбит,кинини личность курдук сыаналыырбытын көрдөрөр, ол иһин оҕо итинтэн сылтаан элбэҕи оҥоруон сөп. Чопчу инник хайҕабылынан биһиги оҕоҕо перфекционизымы сайыннарабыт. Бу оҕо ситиһэр ньыматын утарыта, онуоха оҕо үрдүк ситиһиилэрин сыалга анаан ситиһэр. Ситиһээччилэр-лидердэр, оттон перфекционистар – ньуурун толорооччулар. Онон оҕону кини ситиһиилэрин, кини талыытын уонна кини тылларын иһин хайҕаан. Онон «эн өйдөөх киһи эбиккин» диирин оннугар «наһаа үчүгэйдик толордуҥ», «пирамидканы хайдах туппуккун сөбүлээтим» дииргит ордук. Объективнай биричиинэни булуҥ уонна оҕону кини оҥорбутун иһин эрэ хайҕааҥ.

8 принцип. Оҕо көмөтүттэн аккаастаныма, дьиэ улэтигэр сыһыарын

Оҕолор көрө сылдьан ийэлэригэр уонна аҕаларыгар маарынныыр буолуохтарын баҕараллар! Ийэлэрэ миинньик тутарын көрөллөр уонна эмиэ миинньиктии сүүрэллэр. Ийэ остуолга иһит тардарын көрөллөр уонна көмөҕө сүүрэллэр. Эһиги көрөргүтүгэр ити барыта кутталлаах уонна итинник көмөттөн быдан элбэх проблема үөскүүр курдук: быыл хомуллубат, иһит алдьанар, уу тоҕуллар. Итинтэн оҕону туораппыппыт судургу. Ол гынан баран бу кырачааннартан ыстакааннарын былдьаан ылабыт, «мин бэйэм, эн көмөҥ наадата суох» диибит. Кини бу установкалары өйдөөн хаалар, уонна 14 сааһыгар диэри «көмөлөспөт, махтаммат оҕону " оноруоххут. Онон инникигэ инвестициялыырга ыҥырабын: сиппиирдэ атыылаһан биэрин, ыстакааны илтэрин (уута элбэх буоллаҕына аҥарыгар диэри кыччатын), быыл тэрээпкэтин туттарын оччоҕуна дьиннээх көмөлөһөөччү үүнэн тахсыаҕа. Ону кытары ити барыта моториканы уонна эмоцияны сайыннарар.

9 принцип. Аҕа эмиэ иитиигэ кыттыһыахтаах

Аҕа сабыдыалын сотон биһэр уустук-кини оҕону тулалыыр эйгэҕэ сирдээччи, онон аҕабыт оҕону кытта бодоруһуохтаах, хайа баҕарар кэмҥэ хайдах баҕарар табыгастаах буолуохтаах. Оттон оҕо аҕаны кытта бодоруһар кэмигэр – ити бириэмэни бэйэҕитигэр анаан.

10 принцип. Оҕону тутулуга суох гына иитиҥ

Оҕо ийэтиттэн тэйэрэ олус уустук, ол гынан баран, биир сааһыттан үс сааһыгар диэри «мин» диэн өйдөбүл үөскүүр. Үгүс төрөппүттэр оҕо тутулуга суох буолуутун истиэҕэ суох диэн өйдүүллэр. Оҕолор эмиэ атын дьоннор курдук бэйэлэрин хонтуруоллуохтарын баҕараллар ол иһин тутулуга суох буола сатыыллар. Онон 2-3 сааһыттан оҕоҕо көҥүлү биэриэххэ наада. Тутулуга суох буолууну хайҕааһын бэйэтэ туттарын –хаптарын сайыннарар. Ол эрээри хааччахтар оҕо бэйэтин хонтуруоллуур дьоҕурун сайыннарарыгар көмөлөһөр. Тутулуга суох буолуу уонна бэйэни салайыныы- бу икки көруҥ үөруйэх олоххо ситиһиилээх буоларга наада.

11 принцип. Оҕону ыйытар гына иитин, кини толкуйдуур буоларын үөрэтин.

Оҕо үс сааһыттан «тоҕо» диэн ыйытан саҕалыырыттан киһи төбөтө ыалдьар. Ол гынан баран киниэхэ эппиэттиир наадалаах уонна өссө элбэх ыйытыгы ыйытар гына оноруохтаахпыт. «Тоҕо» диэн ыйытык актыыбынай мыслительнай деятельность бэлиэтэ. Ол аата эһиги оҕо5ут толкуйдуур, саныыр, төрүөтүн- силиэстийэлиир сибээһи тутар уонна логическай түмүктэри оҥорор. Оҕо 7,9, 12,18 сааһыгар дылы ыйытара олус үчүгэй. Ол аата кини наар сайдар уонна толкуйдуур дьоҕурданар.

12 принцип.

Төһө даҕаны оҕону иитиигэ сыыһаны таһаардаххытына сыыһа дии санааман, киһи идеальнай буолбатах. Бары алҕастары оҥоробут да, ол аата биһиги куһаҕан диэн буолбатахпыт. Онон сыыспыт буоллаххытына, алҕаһаабыккытын өйдөөн, туттуугутун- хаптыыгытын уларытын уонна салгыы барыҥ иьин!