Просмотр содержимого документа
«9 сыныпқа қазақ тілінен тест»
ЌАЗАЌ ТІЛІ
| Нўсќау: «Сізге берілген бес жауап нўсќасындаєы бір дўрыс жауапты таѕдауєа арналєан тапсырмалар беріледі. Таѕдаєан жауапты жауап параєындаєы берілген пјнге сјйкес орынєа, дґѕгелекшені толыќ бояу арќылы белгілеу ќажет». 1. Кірме сґзді табыѕыз. A) Кїрделі. B) Телеграф. C) Жал-ќўйрыќ. D) Домбыра. E) Жазушы. |
| 2. Їлгіге сјйкес тўраќты тіркес маєыналарын ажыратыѕыз Аузына ќаќпаќ болу = аузын аштыртпау = аузына ќўм ќўю A) Кґзді ашып-жўмєанша = кґзін ала бере = кґз байлана. B) Аяєына бас ўру = аяєына жыєылу = аяєы аспаннан келу. C) Аузына ќарату = аузын алу = аузын майлау. D) Бјйек болу = ќўраќ ўшу = ќўрдай жорєалау. E) Кґзге ілмеу = кґзінен таса ќылмау = кґзін алмау. |
| 3. Бірыѕєай жіѕішке дауысты дыбысы бар сґздерді табыѕыз. A) Бјтеѕке, мјжбїр. B) Шјкірт, јжуалау. C) Лјззат, кїмјн. D) Јбігер, тјкаппар. E) Рјсуа, бјйбіше. |
| 4. Тўйыќ буынды сґздер ќатарын кґрсетіѕіз. A) Јдеп, јлек, јлсіз. B) Ол, ел, ез. C) Жану, баєу, ќаќты. D) Ґлеѕ, сґз, кїй. E) Тґбе, тау, шатќал. |
| 5. Буын їндестігіне баєынбай жалєанатын -нікі ќосымшасы жалєануы тиіс сґзді кґрсетіѕіз. A) Сауыќ-сайран. B) Ата-ана. C) Клуб. D) Ґнерпаз. E) Ќонаќжай. |
| 6. Туынды сґзді аныќтаѕыз. A) Екті. B) Егін. C) Егіп. D) Екпек. E) Еккен. |
| 7. Ќайталанып жасалєан бейнелеуіш сґзді табыѕыз. A) Кілт тоќтады. B) Арс-арс етті. C) Тарс-тўрс етті. D) Ќайќаѕ етті. E) Бїгжеѕ-бїгжеѕ жїрді. |
| 8. Толыќтауыш болатын сґздердіѕ негізгі белгісі A) Бастауыштыѕ іс-јрекетін, жай-кїйін білдіреді. B) Атау септігінде тўрып, іс-оќиєаныѕ иесін білдіреді. C) Атау мен іліктен басќа септіктерде тўрып затты нўсќайды. D) Етістіктен болєан баяндауышты мекен жаєынан айќындайды. E) Заттыќ ўєымда жўмсалєан мїшелерді сапалыќ жаєынан сипаттайды. |
| 9. Зат есімді синонимдік ќатарды табыѕыз. A) Шаћар, ауыл. B) Келу, кету, оралу. C) Ќазір, ертеѕ. D) Ќайєыру, ызалану. E) Ќалжыѕ, јзіл. |
| 10. Айтылуы бойынша жазылєан сґзді кґрсетіѕіз. A) Жаз. B) Дјурен. C) Аспаз. D) Кґрікпай. E) Келе кґр. |
| Б ? ? ? ? 11. ерілген сґздерге ортаќ атау. | ? | ? | | ќайта-ќайта дїркін-дїркін кґзбе-кґз ќолды-ќолына | жалт-жўлт ќысы-жазы оќта-текте ыєы-жыєы | A) ќосарлама, біріккен B) ќос сґз, біріккен сґз C) ќосарлама, кіріккен D) біріккен, ќайталама E) ќайталама, ќосарлама |
| 12. Жаќпен де, шаќпен де байланысты болмайтын етістіктіѕ тїрі A) кґсемше B) салт етістік C) есімше D) тўйыќ етістік E) сабаќты етістік |
| 13. Матаса байланысќан бастауыш A) Маќал дегеніміз – ґмір тјжірибесі. B) Тіл ўлттыќ сана, психологиямен тамырлас. C) Мен ґзім жершілмін бе? D) Ел кґркі – мал, ґзен кґркі – тал. E) Сары ала орманєа дейін іліп тїспесе, ќасќыр ќўтылып кететін болды. |
| 14. Толыќтауыш ќызметіндегі сын есімді кґрсетіѕіз. A) Кеѕ болсаѕ, кем болмайсыѕ. B) Їйіѕе келгенде, їйдей ґкпеѕді айтпа. C) Аєайын – ащы, мал – тўщы. D) Жарлыныѕ жалєыз ќозысын ќасќыр жейді. E) Жаќсыны ойлап, жаќсымен достасу керек. |
| 15. Баяндауышы тўраќты тіркеспен келген жалаѕ сґйлемді табыѕыз. A) Жалындаєан жастар. B) Абай асыєыс жїріп кетті. C) Дјркембай кґзге ілмеді. D) Жастар кешке јн салды. E) Кґктемгі јн. |
|
|
Нўсќау: «Мјтінді мўќият оќып, мјтінге берілген тапсырмаларєа дўрыс жауап беріѕіз».
Ќарќаралы туралы
I. Ќарќаралыныѕ тарихы ќазаќтыѕ ауыз јдебиетімен тыєыз байланысты. Оныѕ Ќарќаралы аталуын "Ќозы Кґрпеш — Баян сўлу" жырымен байланыстырады. Жанаќ аќын жырлаєандай: "Ќыз берген ќарќарасы тїсіп ќалып, Тау атын Ќарќаралы ќоя сапты", - деген аѕыз бар. Табиєат мўражайы – Ќарќаралыныѕ Тасбўлаќ шатќалындаєы јдемі кґріністі жерге орналасќан. Екі ќабаттан тўратын аєаш їйде јр тїрлі емдік шґптер фаунасы жинаќталєан кґрме залы, тїрлі сыйлыќтар ќойылєан зал жјне демалыс бґлмесі бар. 80 гектарлыќ ќоршалєан алаѕєа: бўєы, пони, ќодас, кербўєы, бизон жјне таєы басќа жабайы аѕдардыѕ тїрлері жіберілген.
II. Орманшы їйі – Комиссаровканыѕ таулы ќойнауында орналасќан. Бўл їй 1913 жылы салынєан. Мўнда еѕ алєаш орманшы Л.Садовничий деген адам еѕбек еткен. Ол тўѕєыш Ќарќаралы топыраєында Сібір шыршасы мен балќараєай аєаштарын ґсірген. Іргесі кґтерілгеніне тоќсан жылєа таяу уаќыт болєан орманшы їйініѕ сыртќы кґркі архитектуралыќ тартымдылыєымен кґз тартады. Бґренелерден ќиып салынєан екі ќабатты єимараттыѕ терезесі, кјрніздер ґрнектермен јшекейленген. Бўл аєаш їйді сјулетті етіп салєан, оны ою-ґрнекпен кґркемдеген И.Я.Сметанкин деген шебер.
III. Їлкен кґл – Ќарќаралыєа жаќын орналасќан жјне халыќтыѕ жиі барып демалатын орны. Ол Ќарќаралыдан 2,5 шаќырым, ал Турбазадан 1,5 шаќырым ќашыќтыќты алып жатыр. Кґлдіѕ аумаєы – 2,5 шаршы шаќырым, тереѕдігі шамамен 4,6 метр, суы тўщы сарєыш-жасыл тїстес болып келеді. Ґзенніѕ жаєалауына ќарай тїбі ќатты, кей жері ќўмды, ал орта тўсында – тїбі лайлы-ќорысты болса, шыєыс жаќ жаєалауы ќалыѕ ќамысты болып келеді. Суєа тїсіп, дем алу їшін ґзенніѕ солтїстік жјне батыс жаєалауын таѕдаєан дўрыс.
IV. Їлкен Шатыр – Ќарќаралы ќаласыныѕ солтїстігіне жобамен бір шаќырымдай жерде ќаланы орап жататын жыѕєылда їлкен жаппа-тас бар. Осыны "Їлкен Палатка" немесе "Їлкен Шатыр" дейді. Бўл 8-10 метрлік тереѕдіктен тўратын ќўз жартас, ені 15-20 метр, биіктігі 8 метрге жетеді. Жаппа тастыѕ астында ірі-ірі ќойтастар бар. Осы їѕгір – "Їлкен шатырєа" Ќарќаралыныѕ орталыєынан барєан дўрыс, јрі жаќын, јрі ќауіпсіз. Ќаланыѕ сыртында бірден жартастар мен ќўздар жјне ормандар жїруге ќиындыќ тудырады. Бўл їѕгірде – "Їлкен шатырда" жаѕбырлы кїндері немесе кїнніѕ ыстыєында 50-ге дейінгі экскурсанттардыѕ паналауына болады. Осы жерден ќараєанда ќаланыѕ кґрінісі, оныѕ кґшелеріне дейін жаќсы кґрінеді. Ал, орманды таулар фонында айнадай жарќырап, їлкен кґлдіѕ ерекше јсер ќалдырары сґзсіз.
"Їлкен Шатырдыѕ" еѕ кґѕіл аударарлыќ бір кґрінісі – ондаєы ќалдырылєан жазулар. Олардыѕ кґпшілігі тіпті ХХ єасырдыѕ алєашќы жылдарында-аќ жазылєан тјрізді. "Їлкен Шатырды" Ќарќаралы тауларыныѕ "Їй кітабы" деп тегін айтпаєан.
|
|
| 16. Мјтінніѕ екінші азатжолына тјн таќырып A) отансыз адам – ормансыз бўлбўл B) ґз ісініѕ шебері C) ќазаќтыѕ ою-ґрнектері D) табиєатты аялау E) ўжданы аќтыѕ жїзі аќ |
| 17. Тау атыныѕ «Ќарќаралы» аталу себебі A) Жанаќ аќын жырлаєандыќтан B) їлкен кґлдіѕ бойында орналасќандыќтан C) тїсі ќап-ќара болєандыќтан D) жырмен байланысты болєандыќтан E) ќыз берген ќарќара тїсіп ќалєандыќтан |
| 18. Аѕыздыѕ ел аузында осы кїнге дейін саќталу себебі: A) хатта жазып ќалдырылєан B) мўражайда саќталєан C) аѕыз болєандыќтан D) жырды халыќ ќастерлеген E) жыршылар жеткізгендіктен |
| 19. Їлкен шатырдыѕ ерекшелігі A) бґренеден ќиып салынєан B) кјрніздер ґрнектермен јшекейленген C) тїбі ќатты, кей жері ќўмды D) кґрме залы бар E) ќабырєасына жазулар жазылєан |
| 20. Орманшыныѕ Ќарќаралы топыраєында ќалдырєан ізі A) екі ќабатты табиєат мўражайы B) емдік шґптер фаунасы C) ою-ґрнекпен кґркемделген зал D) тїрлі сыйлыќтар мен гїлдер E) Сібір шыршасы мен балќараєай аєашы
|
ЌАЗАЌ ТІЛІ
ПЈНІНЕН СЫНАЌ АЯЌТАЛДЫ
6 227
8 333 
