Алай вахтунин эсерар.

тема:

«Алай вахтунин эссерар»

Муаллим:Набиев Максим Набиевич

2018

Тарсунин тема: «Алай вахтунин эссерар»

Тарсунин метлебар: аяларалайаямдиншииратдинвекилринуьмуьрдинваяратмишунринрекьихъгалазтанишарун;

абурукВатан, хайи ч1ал к1ан хьунингьиссеркутун; аялринрахунин ч1ал гегьеншарун.

Тадаракар:хрестоматия, ктабрин выставка, шаирринсуьретар, презентация «Алайвахтунинэссерар», «Шаирдинэдебиятдин карта» презентация, аудиозаписар, проектор, ноутбук.

Тарстухудайкъайда: муаллимдин сугьбет(лекция).

Тарсунин финиф.

1. Тарс тешкилун.

-Квез нисинин хийирар, балаяр. Къе лезги эдебиятдин тарс квез за гуда. ЗунМегьарамдхуьруьнрайондинЦ!ийихуьруьнюкьванмектебдиндидед ч1алан муаллимШекер Фикретовная. Зазванхьайивал, куьнлезгиэдебиятдалгзаф рик1 алай аялар я. Гьавиляйзуншад я ихьтинватанпересаяларавайклассдатарсгунал.

1. Аялрин вилик месэла эцигун.

-Хьанакьван,хьаначкьвансавилаят. И вилаятдасапачагьхьана,адахъни пуд хва авай. Бубадивичинрухвайризихьтин веси туна: гьамишадуствилелдияшамишхьухь, сада саданхатурхамир,гьуьрметлухьухь, вирикъуватхалкьдинрекьехаржая, адазкуьн гьамиша герек я. Квезилимарчира, абурункъадирхьухь. Гадайричпинбубадин веси кьилизакъудна: абургьамишасаналхьана, халкьдинтерефхвена,аданкъайгъудахьана. Абурун т1варарни тир Лезги халкь, Ватан, Дидед ч1ал. Къечунтарсунарахада ч1ехи стхадикай, Дидед ч1алакай. Дидед ч1алалди чун неинки рахазва, гьак1ни аданкуьмекдалдичи ч1алан устадричпингуьзелжавагьирархьтинэсераряратмишзава.

Гьикъайдадакьилефидачитарс? Куьфикиржелбийиз к1анзава зазстендал «Лезгишииратдинкимел». (Стенд «Лезгишииратдинкимел»)Балаяр, дикъетдивдикилиг.

-Ибур вужар я? (лезгихалкьдиншаирар)

- Квезчиз, балаяр, абургьидевирдиншаираря?(алайаямдиншаирар)

- Куьне гьик1 фикирзава,балаяр, чун гила квекай рахада?( алайаямдиншаирриняратмишунрикай)

1. Ц1ийи тарсунин винел к1валах.

Дуьз я, балаяр. Къенин ц1ийи тарсунин тема я «Алайаямдинэдебият».Къезазкуьфикирдизалайаямдиншаирричпинэсеррагьихьтинважиблумесэлаяр къарагъарзават1а, дуьньядакьилефизвайвакъиайризгьихьтинкъимет гузват1а, гъиз к1анзава.Гьелбетда, и карда зазкуькуьмекгерекжеда, куьнекуьфикирарлагьана к1анда.

ЛезгиэдебиятдизатайюкьванважегьилнесилдинчIаланустадричIехинесилдинлитераторринрехъ, тежрибатарихдинцIийишартIараагалкьунралдидавамарзава, чиэдебиятдевлетлуийизваваамвиликтухузва. И жергедикАбд. Исмаилов, Абдул Фетягь, ПакизатФатуллаева, ФейрузБеделов, М.Меликмамедов, С.Керимова, Н.Ибрагьимов, М.Садикь, Ф.Нагъиев, М.Бабаханов, А.Мирзебегов, З. Къафланов, Ш.Шагьбалаев, А.Къардаш, Ж.Гьасанова, М.Базаева, Х.Эльдароввамасабур акатзава. Абуруняратмишунриалайаямдинлезгиэдебиятдуьзрекьелалайди, адахъгележегавайди къалурзава. И ктабдиквинидихътIвараркьунвайавторрикайанжахкьудкасдиняратмишунринсуьретаракатнава. Чебчпизухшартушир, илгьамдикайкьетIен пай ганвай и зарийрикайгьарсадакайкьилдирахунизлайихлу я, вучизлагьайтIагьардахъвичинкьетIенхатI, кьетIенчIал, рикIалайтемаяр, эдебиятдавичинрехъ, кьадар- кьисметава… Абурукайсадбуру (Абд.Исмаилов, Абдул Фетягь, С.Керимова, Ф.Нагъиев, А.Къардаш, М.Бабахановвамсб.) шииратда, гьикаятдаватамашиятдакIвалахзава, муькуьбуру (П.Фатуллаева, З.Къафланов, Ш.Шагьбалаев, Х.Эльдароввамсб.) анжахшииратдазегьметчIугвазва. И зарийринарада тек сапрозадалмашгъулбурМ.Садикь, Ж.ГьасановаваМ.Базаева я. Уьмуьрвичхьиз, адангуьзгуь – эдебиятнигьерекатдаава. Амни, общество хьиз, виликфизва, ананидегишвилержезва. Хъсандиз и кардингъавурдаавайчизариярэдебиятдизцIийивилергъиз, амдевлетлуийизалахъзава. Абуруэвелни-эвелчпиняратмишунралезгичIаланмихьивалхуьзва, рикIелайракъурайва «куьгьне» хьанвайгафар лазим чкадалкъулайдаказишлемишзава. Куьрелди, лезгичIаланвирикъатар кар чизтупIалайийизва. Кьведлагьайди, чпикайрахазвайзарийрихайихалкьдинруьгьдинхазинадалбинеламишхьана, ЕвропадинваШаркь патан эдебиятдинтежрибадикайустадвилелдименфяткъачуна, миллирангар, къайдаярквадартавуна, цIийиеридинэсераряратмишзава. Им ХХ лагьайасирдинкьведлагьайпаюнинлезгиэдебиятдинзурбаагалкьун я. И гафаринкъуватдизшииратдайсачешнегъин. АрбенКъардашанэсерарчиреспубликадилайкъеце – Москвада, масауьлквейра – чапдизакъатзава. Ада и рекьяйДагъустанвиридуьньядизмашгьуравурС.СулеймананваР.Гьамзатовантежрибадавамарзава. Пуд лагьайди, чичIаланустадринарада садни авачлезгихалкьдиккъалабулухкутазвай, адантIал-квалалаймесэлайрикайкхьинтавур, къереххьайи. И кардиничизарийринмилликъанажагъхкажхьанвайдикъалурзава. Девирдиншегьререкьелуьтквемкамаркъачузвайлезгиэдебиятди, сапатахъниян тагана, мадничIехиагалкьунаркъазанмишдайдакчнаумудкутазва.Аммаабурукайвиридакайсатарсунарахазагакьдач. Гьавиляйчункъекьудшаирдиняратмишунрикайрахада. (Презентация «Алайвахтунинэссерар»)

V.ЦIийи тарс мягькемарун.

- Балаяр, къе тарсуна чун квекай рахана? (алайвахтуниншаирриняратмишунрикай)

- Гьихьтин ц1ийи малуматар чир хьана квез къенин тарсуна?(Чебчпизухшартушир, илгьамдикайкьетIен пай ганвай и зарийрикайгьарсадакайкьилдирахунизлайихлу я, вучизлагьайтIагьардахъвичинкьетIенхатI, кьетIенчIал, рикIалайтемаяр, эдебиятдавичин рехъ, кьадар-кьисмет ава…

Халисруьгьдинхазинадик пай кутазвайшаирарчазгзаф ава.

Чиалайаямдинзариярхалкьбахтлуийидайрекьерихъ-хуьлерихъкъекъвезва.

Литературадинэсеррихъватанпересвилинваинсанпересвилин тербия гудайеке къуват ава)

-Гьишаирриняратмишунрикайкъечунрахана?(З.Къафланован, С.Керимовадин.Ф.Нагъиеван)

VI.КIвалин кIвалах.

«Алайвахтуниншаирриняратмишунрикайзификирар»темадай сочинение кхьин.

VII. Тарсунин нетижаяр кьун ва къиметар эцигун.

-Зунквелайкъегзаф рази хьана. Квез аферин, балаяр, еке агалкьунар хьурай квехъ генани. Тарсуна иштиракай вири аялриз за хъсан къиметар яда.

VIII. Тарсунин рефлексия.

Предложенияр давамара…

Заз тарс бегенмиш хьана,…

(вучиз лагьайт1а къетарсуначазалайаямдиншаиррикайгзафмалуматарчирхьана)

Заз чир хьана…

(алайвахтуниншаирричпинэсеррадуьньядакьилефизвайгьарсавакъиаачухарзавайди)РикIел хвена кIанда…

(хайи ч1алан эдебиятдинэсерар к1елна к1анзавайди, абурухътербиядинекекъуватавайди, жуванхайихалкь,Ватан к1ан хьана к1анзавайди)

IX. Тарс акьалт1арун.

- Тарс куьтягь хьана, балаяр. Тарсунаиштиракайдайквезчухсагъул. Сагърай.