Бит1араб калам (11 класс)

МБОУ «Лологонитлинская средняя общеобразовательная школа»

Открытый

урок

тема:

11 класс

Подготовила учительница

родного языка и литературы

Пахрудинова Айшат Назирбеговна

Лологонитль 2019с.

Дарсил тема: «Чияр калам бицунел къаг1идаби. Бит1араб калам.»

Дарсил мурадал:

1. Лъай кьеялъул:

- Бит1араб каламалъул х1акъалъулъ лъай г1ат1ид гьаби.

2. Лъай цебет1еялъул:

- Хъвавул бажари цебет1езаби.

- БатIи –батIиял даражаялъул тIадкъаял тIуразари

-Хъвавул ва кIалзул калам цебетIезаби

3. Тарбия кьеялъул:

- Авар мац1алде рокьи бижизаби.

-Нилъерго мац1ги ц1арги к1очене бегьунгут1и бич1ч1изаби.

- Кицабаздалъун малъа-хъвай гьаби.

Дарсил алатал: т1ахьал, раг1икъот1, компьютер, кицаби хъвараб плакат, суратал.

Дарсил план.

1. Класс дарсиде х1адури

2. Кици.

3. Раг1икъот1 (дарсил темаялъул ц1ар рагьи, дарсил мурадал рици)

4. Дарсил тема ва мурадал рагьи

5. Рокъобе кьураб х1алт1иялъул хал гьаби

6. Ц1ияб тема

1. Предложениял ц1али

2. Бит1араб каламалъе баян кьей.

1. Дарс щула гьаби.

Х1алт1аби гьари:

1. Гьаб предложениялъулъ лъалхъул ишараби лъе.

2. Предложениял къот1елазде ккезаре.

3. Предложениязе схема бахъе.

4. Гьал раг1абазул автор вихьизаве.

5. Гьал авторазе бит1араб калам ургъе.

6. Предложениял данде ккезаре

7. «Крестикал –ноликал»

1. Дарсил х1асил гьаби (Рефлексия)

2. Рокъобе х1алт1и кье

Дарсил ин.

1. Класс дарсиде х1адури

1. Кици.

Дарс байбихьила «Дуца эмен кваназавураб щурминисан васас мунги кваназавулев» абураб кициялдалъун. Ц1алила гьеб гьит1инабго хабар ва бич1ч1изабила лъималазда нилъеца гьабураб нилъеего батулин, ва эбел-инсул адаб гьабизе кколин абураб жо.

1. Раг1икъот1(дарсил темаялъул ц1ар рагьи, дарсил мурадал рици)

1. Калам лъидехун ялъуни сундехун буссинабун бугебали бихьизабулеб раг1и?

2. Х1амие чури т1е. –абураб предложениялъулъ хъвалсараб дополнение бате.

3. Гьоркьор риччарал членал жиндасанго рич1ч1изе к1олеб предложение?

4. Чан предложениялъул член бугеб?

5. Кинаб? Лъил? Сундул? Чан? Чанабилеб? абурал суалазе жаваблъун бач1унеб предложениялъул член?

6. Определениялъул цо хасаб тайпа?

7. Киб? абураб суалалъе щиб бихьизабулеб х1ал бач1унеб жаваблъун?

8. Мац1алда ругел киналго раг1аби?

9. Жинца иш гьабулеб, ялъуни жиндир х1акъалъулъ бицен гьабулеб каламалъул бут1а?

10. Гьеб бук1уна бит1арабги хъвалсарабги?

11. Предложениялъулъ бицен гьабулеб иш лъугьараб куц, заман, бак1, г1илла-мурад бихьизабулеб предложениялъул член?

12. Подлежащеялъ гьабураб иш бихьизабулеб каламалъул бут1а?

-Жакъасеб дарил тема буго «Чияр калам бицунел къаг1идаби.

Бит1араб калам.»

Дарсил мурадал ккола: 1.Ц1алдохъабазул авар мац1алде рокьи бижизаби.

2. Бит1араб калам г1ат1ид гьабун малъи

3. Хъвавул бажари цебет1езаби.

4. Кицабаздалъун малъа-хъвай гьаби.

5. БатIи –батIиял даражаялъул тIадкъаял тIуразари

6. Хъвавул ва кIалзул калам цебетIезаби

1. Рокъобе кьураб х1алт1иялъул хал гьаби («Дие бищун йокьулей эбел».

Гьит1инабго сочинение хъвазе, жанире обращениялги ккезарун.)

1. Ц1ияб тема

1.Предложениял ц1али

-Почтальонас бицана вацасул кагъат бач1иналъул х1акъалъулъ.

-Почтальонас бицанихъе, вацасул кагъат бач1ун буго.

-Почтальонас бицана: «Вацасул кагъат бач1ун буго.»

-Почтальонас бицана вацасул кагъат бач1ун бугилан.

Суалал

-Релълъен ва бат1алъи сундулъ бугеб гьал предложениязул?

-(Бицунеб буго цого жоялъул, цох1о бицунел къаг1идаби бат1и-бат1иял руго.)

-Лъица бугониги абураб ялъуни хъвараб калам нилъее ккола чияр калам. Гьединаб калам нилъецаги цогидазда бицине бат1и-бат1иял къаг1идаби х1алт1изарула.

-Щибго хисизабич1ого , нилъеда раг1ухъе бицунеб лъилниги каламалда бит1араб калам абула.

«Рек1а, муг1рул г1адан, г1ун бугин дуе, г1емерал г1асрабаз лъелго йилълъарай»,- ян абуна шоферас.

-Бит1араб каламгун бугеб предложениялъулъ бук1уна бит1араб калам ва авторасул раг1аби.

Б А

-Бит1араб каламгун предложениял хъвалаго, бит1араб калам кидаго кавычкабазда жанибе бачуна. Гьениб щибаб предложение к1удияб х1арпалъ хъвала. Ахиралда лъола, маг1наялде ва интонациялде балагьун, лъалхъул ишара: т1анк1, суал ишара, ах1ул ишара.

-Бит1араб калам хъвалел къаг1идаби

• А: «Б». «Б»,- а.

• А: «Б?» «Б?»- а.

• А: «Б!» «Б!»- а.

• «Б,- а,- б». А: «Б»,- а.

• «Б,- а.- Б». А: «Б?»-а.

«Б?- а.- Б». А: «Б!»-а.

• «Б!- а.-Б».

1. Дарс щула гьаби (х1алт1аби)

1. -Гьаб предложениялъулъ лъалхъул ишараби лъе.

Дун росулъе унев вуго ян абуна Г1исаца гьалмагъасда.

Гьит1инав Г1али гъулгъудулаан дуца щай нижер эбел нахъе гъурай?

1. -Предложениял къот1елазде ккезаре.

1. «Жакъа ц1ад бала,- ян абуна к1одоца,- дуниял кьерхунеб бихьула».

2. Далагоца буюрана: «Дуца доб цо ц1ияб х1анги босе,х1аракат гьабун, чайги т1е!»

3. «Нахъе рехе г1адалал пикраби бот1ролъа!»- ян абулеб бук1ана гьес жиндаго.

4. «Г1абдал вуго дун,- ан пикру гьабуна гьас,- дун гьалъие щай?»

1. -Предложениязе схема бахъе.

1. «Хехго хьитал кье, эбел, дун кват1улев вуго»,-ян абуна Чаландарица.

2. Нак1к1аздеги балагьун, Юсупица жиндирго хераб гьвеялда абуна: «Бихьулищ, Аргъут,нак1к1ал ралъдадехун рач1унел руго, жакъа ц1ад базе ккола».

4. -Гьал раг1абазул автор вихьизаве. (Доскаялда рук1ина машгьурал хъвадарухъабазул сураталги ва гьезул асараздаса раг1абиги, ц1алдохъабаз лъугьанарила бат1араб каламгун предложениял, бит1араб каламлъун раг1абиги росун, авторасул раг1абилъун хъвадарухъабазул ц1аралги рехсон.)

1. Метер маг1арул мац1 хвезе батани, хваги дун жакъаго, жаниб рак1 кьвагьун.

2. Яхъа, маг1арул яс, къоноги борхун, хвалдаса бергьараб рокьул бицине!

3. Ражаб, мун вук1анин Москва беццулев, ц1акъ лъик1аб бак1илан,- бук1унго гьеч1о!

4. Дун хвараб мехалда, къо-лъик1 гьабизе къисмат дирго г1адав къваридав вач1а.

5. Дие лъугьараб щиб, дун вугеб куц щиб, кие арай гьудул,гьадин дунги тун?

6. Дур баракат щваяй, щибха гьабилеб, рокьул гьава бугин гьаб балагь дие.

1.«Квешасе ваг1за гьабе,

Калам берцинаб бицун,

Лъик1лъиялда т1овит1е,

Бит1араб нухги малъун»,-ан хъвана Инхоса Г1алих1ажияс.

2.Г1абасил Мах1амадица абуна:

«Ват1ан байбихьула нилъер гъасдаса,

Чанц1ул абуниги, уяб жо буго.

Дунял байбихьула Ват1аналдаса,

Ват1ан дунялалъул бакьулъ бак1 буго».

3.Мух1амад Ах1мадов к1алъана:

«Ват1аналде рокьи гьеб г1умру буго,

Г1умру цо бук1уна- цо буго Ват1ан.

Бат1иялъухъ дица гьеб хисуларо,

Хисани хаселлъун г1умру лъугьуна».

4.«Гиничукь, Гиничукь- дун г1ураб росу,

Дир коч1ол байбихьи, т1оцебесеб мац1,

Дир т1инк1араб маг1у, угьараб х1ухьел,

Дир релъи, дир гьими, гьуинаб макьу

Ва макьу к1очарал халатал сардал»,-ан абуна Фазу Г1алиевалъ.

5.Мух1амад Шамхалов к1алъана:
«Цох1о дун ч1ванилан, халкъ ч1вазе гьеч1о.

Ч1аго хут1араца босила къисас».

6.Инхоса Г1алих1ажияс абуна:

«Берцинай ясалъул гьумер к1игог1ан,

К1удияв чиясул г1акълу бокьила.

Г1умруялъ талих1ав вук1ине ккани,

Воре, хвезе тоге херасул адаб».

1. Предложениял данде ккезаре

1. -«Крестикал –ноликал»(Лъималазухъе кьела таблица. Щибаб къот1елалда жаниб крестик ялъуни нолик лъела. Бит1араб жаваб-крестик лъола, мекъаб бугони, нолик лъола. Ва ахиралда учителас лъуралда данде кквела).

1.Бит1араб калам авторасул раг1абазда цебехун ккун бугони, лъола к1ит1анк1.

2. Щибго хисизабич1ого босараб лъилниги калам ккола хъвалсараб калам.

3. Бит1араб каламгун бугеб предложение г1уц1ун бук1уна бит1араб каламалдасаги авторасул раг1абаздасаги.

4. «Мун щай нижехъе вилълъунарев?»- ан гьикъана Г1ашураца Ах1мадида. Гьаб предложениялъе данде кколищ гьаб схема «Б!» - а.

5. –ан частица хъвала ,бит1араб калам рагьукъаб гьаракьалдалъун лъуг1улеб бугони.

6. Бит1араб калам кидаго кавычкабазда жанибе бачуна.

7. «Т1олго дунялалда рекъел ч1ахъаги!»- ян ах1ана Асиятица. Гьаб предложениялъулъ авторасул раг1аби ккола Т1олго дунялалда рекъел ч1ахъаги!

8. Бит1араб калам авторасул раг1абазда цебехун ккун бугони, лъола запятаягун тире.

9. Ц1адаса Х1амзатица абуна: « Лъаларо, Мух1амад, цогиязул иш, амма дица дирго рахъалъ абила, метер маг1арул мац1 хвезе батани, хваги дун жакъаго , жаниб рак1 кьвагьун».

Крестикал-ноликал

1. Дарсил х1асил гьаби (Рефлексия)

1. Рокъобе х1алт1и кьей