"Буряад арадай дэгэл"

Сценари:

1 вед.: -Амар сайн, хундэтэ айлшад!

2 вед.- Сагаан hараар! Сагаалганаар!

3 вед- «Лаадуухай» гэhэн фольклорно булгэмэй hурагшадай зугhөө халуун амар мэндэ!

1 уч.- Сагаан хадагаар хундэтэ айлшадаа амаршалнабди!Эхын hунэй унгэтэй, буянтай, харгы hайн, арюун байха гэhэн хусэтэй.(белый хадак)

2 уч. –Хухэ хадагаар амаршалнабди! Мунхэ тэнгэриин унгэтэй,энхэ тайбанай хусэтэй. (синий хадак)

3 уч.- Улаан хадагаар амаршалнабди! Гал гуламта бадарааха хусэтэй.

4уч.- Шара хадагаар амаршалнабди! Бурхан шажанаа ургэхэ хусэтэй.

5 уч. –Ногоон хадагаар амаршалнабди! Баян дэлгэр, буянтай ябаха хусэтэй.

1 вед.-Сэлмэг энэ удэртэ,

Санзайн хангал унэртэ

Согтой хухюун басагад, хубууд,

Сагаан hарынгаа наада эхилэе! Эхилэе!

2 вед.-Ямар сэсэг гоеб даа

Ягаан сэсэг гоел даа.

Ямар наадан гоеб даа?

Ёохор наадан гоёл даа.

Ухибууд! Ёохороо хатарая! (Ёохор хатарна)

1-Цыдып,ши,буряад дэгэл оюулхаяа унинhоо хойшо эжыгээ гуйдаг hэнгэбши?

2_Унэхоороошье,тиимэ даа, буряад тэрлиг умдэхэдоо, ямар гоё hайхан, томоотой янзатай болоно гээшэбиб.Наада захань гансал hайндэрнуудтэ умдэхэдэ яахаб.

3-Зуб даа,тэрэ хадаа оорын бухэли туухэтэй.Туруулэн тэрлиг тухай ехэ юумэ мэдэхэ хэрэгтэй.

-Ямар тэрлигууд байдаг гээшэб?

- Тэрлигууд эхэнэр, басаганай,эрэ хунэй гэжэ байдаг юм.

-эхэнэр тэрлиг татааhатай, булуубшатай байдаг.Энэнь заабол улаан унгэтэй, Балжан хатанайнгаа Манжа монголнуудhаа хосорhон дурасхаал болгоhон тэмдэг юм.

- Буhэтэй тэрлиг ногоон гу,али хурин унгоор оёгдодог,гэбэшье хухэ унгэ юунhээшье hайн гэжэ тоологдодог.Тэрлиг хадаа хунэй бэеые hалхинhаа хамгаалдаг,хэрбээ ши мори унаад, хурдан тургэноор гуйлгэхые хусэбэ гэлэйш,тиигээ hааш, сээжэ бэеышни hалхинда улеэлгэхэгуйл.Тэрлигэйнгээ энгэрые гоеохо гээшэ онсо удха шанартай.

- Би,би мэдэхэб! Дээдэ захань ногоон унгэтэй,энэнь hалбаран сэсэглэhэн газар гээшэ

-Дундахи талань хара унгэтэй. Энэнь- эхэ дэлхэйе харуулна.

- Доодо талань-улаан унгэтэй байдаг. Энэ-хунэй зурхэ сэдьхэлэй могойлиг,тахяалиг, гахайлиг гурбан хорото hанаае hуга доогуураа ябуулhан удхатай.

-Ямар hонин гээшэб!

- Энэ шагтануудым харыт, алталмал!

- Угы, энэшни шагта бэшэ, тобшо гээшэ.

- тобшо гээшэ юун бэ?

Тэрлигэй тобшо гунзэгы удхатай байдаг юм.

-Дээдэ- хэшэг буянтай

-Дунда –унэр баянай

-Доодо-адууhа мал, баялигай hулдэ.

Энэ заншал ута наhатай, буян хэшэгтэй болохын дэмбэрэлтэй. Тобшоёо дээрэhээнь тайладаг,дороhоонь эхилжэ тобшолдог.

-Зай, басагад, хубууд! Бэhэлиг нюулга наадая! Баригдаhан хун дуу дуулаха,шулэг, таабари хэлэхэ. (Бэhэлиг нюулга наадаха).

Б. Мунхэ дуу дулана

- Буряад малгай юундэ шобогор оройтойб?

- Урданhаа буряад зон ундэр уулануудай хормойдо ажаhуудаг байгаа. Тиимэhээ буряад малгайн орой шобогор юм даа.

- Малгайн орой хухэ, энэнь хухэ номин тэнгэриин унгэ.

- Оройдонь дэнзэ байдаг. Залуу хун мунгэн дэнзэ, наhатай болоходоо, буд дэнзэ хэдэг.

- Дэнзэ дээрэнь эрдэниин зуйл болохо улаан шурэ hуулгадаг.Дэнзэ дэлхэйе гэрэлтуулhэн нара тэмдэглэнэ.

-улаан залаань наранай элшэ туяа болоно.Иимэ hайхан заяатай малгайгаа умдэжэ ябахада буянтай.

-Малгайтай холбоотой заншалнууд олон ааб даа, hанаял.

-Малгайгаа умдэжэ, газаагаа гаража, орон нютагай эзэдтэ, огторгойн бурханда дээжэ ургэдэг.

-Айлда ороходоо, малгайгаа абажа мэндэшэлдэг.

-Малгай доро газарта хаядаггуй, малгай дээрэ hуудаггуй, хунэй хэрэг буруутаха.

-Малгай бэлэг угэдэггуй.Угоо хадаа амhарынь оодэнь харуулаад бэлэглэдэг.

- Иимэ hайхан ёhо заншалаа ходо сахижа ябагты, тиигээ хадаа hур hулдэ, хии моринтной оодоо ябажа, хэрэг зоригтнай урагшатай байхал даа.

- Юун гэжэ hананат? Буряад малгай манда таарадаг гу, али угы гу?

-Буряад зон хубсаhанай шэнжэ зохидоор оортоо тааруулдаг гэжэ hананаб. Юундэб гэхэдэ, томо хасарыемнай буряад малгай гоёожо,ундэр хузуутэй, ундэр бэетэй болгоходол гэнэ, томо хасарыемнай бага болгоно.

Оньһон үгэ онсотой. Малгай тухай оньhон угэнуудые hаная: Тиигэе,тиигэе!

-Малгай табибал манайхи

-Муу тулюурай шэнжэ-

Мухар малгай гэлсэдэг.

-Жабараар гараhан наран улаан,

Жалгада хэбтэhэн унэгэн улаан,

Жаргалтай hамганай хасар улаан,

Малгай толгойгоо бу алдагты!

- Шэнэ жэлэйнгээ нааданда

Шангаар гараа барисалдан,

Шууяса еохороо хатараял!

Уреэл