Чыңгыз Айтматов тууралуу сабак ордо

Сабактын аталышы: «Чыъгыз таануу» таймашы.

Сабактын максаты:

Билим берщщчщлщк: Окуучулар Ч.Айтматовдун ёмщрщ, чыгармачылыгы тууралуу кеъири маалымат алышат. Чыгармачылыгындагы даталар, ысымдар, окуялар, каармандарды табуу менен билгичтиктерин калыптандырышат.

Ёнщктщрщщчщлщк: Оозеки сщйлёё кебин, ой жщгщртщщлёрщн, тапкычтыктарын ёстщрщщ.

Тарбия берщщчщлщк: Ч.Айтматовдун 90 жылдыгын куттуктоо менен залкар жазуучунун улуулугун даъазалоо. Ч.Айтматовдун ёмщрщндёгщ окуялар, чыгармалардагы каармандардын мисалында Мекенди сщйщщгё, эмгекчил болууга, билимге умтулууга, жаратылышты коргоого, адамгерчиликтщщ, боорукер болууга тарбиялоою.

Сабактын жщрщшщ:

1. Уюштуруу:(саламдашуу, топтор менен таныштыруу)

2. Мотивация.

3. Таймаштын шарты менен тааныштыруу.

1)Топтордун саламдашуусу

2)Топторго 10 суроо

3)Кщтщлбёгён суроо (ар бир топ мщчёсщнё 1суроо)

4)Чыгармалардагы символдор

5)Кёёнёргён сёздёр

6)Ёз ара суроо (2 суроодон беришет)

7)Щй тапшырма (чыгармадан монолог айтуу)

Чучу кулак тартуу: Калыстар тобу менен тааныштыруу.

Топтордун саламдашуусу: «Чынгыз планетасы», «Ак кеме» топтору.

II. Топторго 10дон суроолор:

1. Ч.Айтматовдун жети атасын атап бергиле.

2. «Ак жаан» повестиндеги кыз.

3. Ч.Айтматовдун «Ысык-Кёлдщ сагынуу» деген ырына ким обон чыгарган?

4. «Дениз бойлой жорткан Ала Дёбёт» деген повестин кимге арнап жазган?

5. Залкар жазуучу Москвада жашап жщргёндё атасы экёё кёргён тасма?

6. «Тоолор жана талаалар» чыгармалар топтомуна кайсы чыгармалары кирген.

7. «Кылым карытар бир тщн» романы качан жарык кёргён?

8. Ч.Айтматовго Алиппе китебин ким белекке берген?

9. «Тщнкщ сугат» ангемесинде кимдердин ортосундагы кагылыш сщрёттёлёт.

10. «Кызыл алма» кино тасмасында бейтаныш сулуунун ролун ким аткарган?

1. Ч.Айтматовдун чон энеси?

2. «Шыкама тщн» деген эмне, ал кайсы чыгармасында айтылат?

3. Ч.Айтматов канча жашында, кайсы айылда мугалим болгон?

4. Ч.Айтматовдун алгачкы эмгек акысы, аны эмне щчщн алган?

5. «Балалыгым» деген чыгармасын магнитафонго жаздырып алган немец жазуучусу?

6. «Саякбай» кино тасмасында Ч.Айтматовдун жаш кезин ким аткарат?

7. «Гщлсарат» повести щчщн мамлекеттик сыйлыкты кайсы жылы алган?

8. «Кайрылып куштар келгиче» аъгемесин ким басууга даядаган?

9. Ч.Айтматовдун таята, таэнесинин ысымдары?

10. «Апа, сен бизди ёстщрщп, адам кылдыъ, сенин узак ёмщр сщрщщъдщ тилеп, апам Нагима Айтматова, сага арнаймын» деп кайсы чыгармасын апасына арнап жазган?

III. Кщтщлбёгён суроо.

1. «Делбирим» повестиндеги Илияс ашкан ашуу?

2. «Эрте келген турналар» повестиндеги мугалим?

3. «Саманчынын жолу» повестинде Толгонай темир жолдо кайсы уулуна жолуга албай калат?

4. Жамийланын кайниси?

5. Маъкурт жёнщндёгщ уламыштагы эне?

1. «Ак кеме» повестинин алгачкы аталышы?

2. «Атадан калган туяк» аъгемесиндеги бала?

3. «Дезертир» каарман?

4. «Фудзиямадагы кадыр тщн» драмасын ким менен биргеликте жазган?

5. «Ак кеме» повестинде канча жомок айтылат?

IV. Чыгармадагы символдор (топторго 3тён берилет)

1. Кош терек – адам турмушунун, жашоосунун, адам тагдырынын символу

2. Кызыл алма – сщйщщнщн, сулуулуктун жана бактылуу болуунун символу

3. Китепкап – билим алуунун символу.

1. Жер – бщт ааламдын энеси, жашоо-тиричиликтин символу

2. Булак – тунук ёмщр, ак кызматтын символу

3. Бешик – тукум улоонун, балалуу болуунун символу.

V. Кёёнёргён сёздёр (топторго экиден сёздёр берилет)

1. Айырмач – балдар щчщн жасалган ээр.

2. Шыкама тщн – ашууга бир тщн калганда кёч бир жерге чогулуп, ёргщщ кылат.

1. Шыралга – Мергенчилер аъдан келе жатканда астынан чыккан кишиге берген аъ.

2. Жаргылчак – дан тартуучу курал же буюм.

VI. Топтордун бири-бирине берген суроолору 5 упай менен бааланат.

VII. Щй тапшырмасы: топтор чыгармадан монолог айтышат:

«Айтматов планетасы» - «Ак кеме» повестинен Орозкулдун монологун Сыдыков Урмат айтат.

«Ак кеме» тобунан – «Чыъгыз хандын ак булуту» чыгармасынан Алтундун монологун Асанбек кызы Перизат айтып берет.

Жыйынтыктоо: Калыстар тобуна сёз берилет.

Куттуктоо аземи:

Мугалим: Ч.Айтматов кылымдын, адам жашоосунун ёзгёчё рухий сыймыгы. Улутубуздун улуу символу, рихий ыйманы катары ааламга жар салып, кыргыздын саябандуу атын, нускалуу затын дщйнёнщн тщгёл бурчуна тщрё салдырып, «кыргыз десе Чыъгыз деп, Чыъгыз десе кыргыз» деген сёз калды.

Таймаш жагымдуу маанайда аяктайт. 10-классынын окуучусу Бекманбетов Чоро обондуу ыр ырдайт.