Д элементтер ,темир

У.Салиева атындагы зээнд\\ балдардын жатак-лицейи

Химия мугалими:Пайзилдаева Айжаркын

Сабактын темасы:

D элменттер жана темир

d -элементтер Катуулугу жана жогорку кайноо t, балкуу t менен айырмаланат.

d-элементер тыгыздыгы чоё болгондугу \ч\н, атомдордун радиусу кичинекей болот.

d-элементтердин ток ъткър\мд\\л\г\ жакшы, айрыкча атомдорунун сыртында бир эле s- электрон болгон элементтер токту жакшы ъткърът.

Хромдон цинкке чейин терс электрд\\л\г\ жогорулайт, демек металлдык касиети тъмъндъйт.



t кай.

t бал.

ТЭ

2672

1857

Cr [Ar] 3d 5 4s 1

1,6

7,19

1962

1244

7,44

1,5

1535

1,8

2750

7,87

Mn [Ar] 3d 5 4s 2

Fe [Ar] 3d 6 4s 2

Co [Ar] 3d 7 4s 2

Ni [Ar] 3d 8 4s 2

2567

1083

1,9

Cu [Ar] 3d 10 4s 1

8,96

1,7

420

7,13

907

962

10,5

1,9

2212

Zn [Ar] 3d 10 4s 2

Ag

Fe- мезгидик системада

Fe Электрондук конфегурациясы

Темирдин негизги минералы-Пирит (табиятта кездеш\\с\)

FeS 2

CO, t

Темирди алуу жолдору

1 Домналык процесс:

Руда

чоюн

болот

CO, t

CO, t

Fe 3 O 4

FeO

Fe 2 O 3

Fe(C)

Чоюн: Fe+ C (1,7-5%)

Физикалык касиеттери

- Жогорку электр ъткър\мд\\

- Жогорку жылуулук ъткър\мд\\

- Жумшак,к\м\ш сымал,ийилгич

Кайноо темп.2800*С

Балкуу темп.1535*С

Магнит темирди тартат

Темирдин химиялык касиети

Fe 2 O 3

- Амфотердик касиетке ээ:

Fe 2 O 3 + HCl = FeCl 3 + H 2 O

t

Fe 2 O 3 + KOH = KFeO 2 + H 2 O

феррит калия

Ферриттер- бул кислотанын туздары HFeO 2

Кандагы темир(метаболизм)

Тамак-аштагы темирлер

Темирдин жетишпестиги-анемияга алып келет.

Медицина

• Fe дары-дармек катары колдонулат

Курулуш материал катары колдонулат