Даследчая дзейнасць вучняў у працэсе вывучэння прыродазнаўчых прадметаў

Даследчая дзейнасць вучняў у працэсе вывучэння

прыродазнаўчых прадметаў

У цяперашні час вучэбна-даследчая дзейнасць вучняў становіцца папулярнай формай вучэбнай працы і неабходным сродкам развіцця самастойнага творчага падыходу школьнікаў да сучаснага жыцця. Адной з найважнейшых задач настаўніка з’яўляецца падрыхтоўка школьніка-даследчыка, які валодае сучаснымі метадамі пошуку, здольнага творча падыходзіць да вырашэння праблем, папаўняць свае веды шляхам самаадукацыі. Даследчая дзейнасць накіравана на атрыманне новых ведаў, на ўзбагачэнне грамадскага і асабістага вопыту, дапамагае развіць у вучняў ключавыя кампетэнцыі: быць здольным да самаразвіцця, самавызначэння, умець уступаць у зносіны, працаваць з усімі відамі інфармацыі, быць здольным ствараць уласны прадукт.

Прыцягненне школьнікаў да навучальных даследаванняў павінна ісці ў двух напрамках – змястоўным і арганізацыйным. Змястоўная самастойнасць праяўляецца і тым, каб вучань мог без дапамогі з боку паставіць перад сабой вучэбную задачу і прадставіць ход яе рашэння. Арганізацыйная самастойнасць выяўляецца ва ўменні вучня арганізаваць сваю працу па рашэнні пастаноўленай задачы.

Вучэбна-даследчая дзейнасць па прыродазнаўчых дысцыплінах спалучае ў сабе выкарыстанне тэарэтычных ведаў і эксперыменту, патрабуе ўменні мадэляваць, будаваць план даследавання, ажыццяўляць эксперымент, мець навыкі пабудовы схем, дыяграм. Вучань павінен навучыцца сам фармуляваць тое, што вывучае праблему, вылучаць і абгрунтоўваць прычыны яе ўзнікнення, распрацоўваць і праводзіць эксперымент, рабіць высновы і прапановы. Вучэбна-даследчая дзейнасць па прыродазнаўчых прадметах вызначае наступныя задачы:

1. фарміраванне цікавасці да пазнавальнай, творчай, эксперыментальна-

даследчай дзейнасці;

2. удасканаленне даследчых уменняў школьнікаў;

3. развіццё творчых здольнасцяў і асобасных якасцяў навучэнцаў [3, с. 145].

У педагагічнай практыцы складваецца мэтанакіраваная праца па арганізацыі сістэмы розных формаў і відаў дзейнасці па далучэнню вучняў да прыроды і яе даследавання. З усей разнастайнасці відаў вучэбна-даследчай дзейнасці вучняў па прыродазнаўчых навуках можна вылучыць тры асноўных: тэарэтычныя даследаванні; прыкладныя, доследна-праблемныя даследаванні; сістэмныя, комплексныя даследаванні.

Агульныя прынцыпы: прывіццё цікавасці да вывучаемага аб’екту; узбраенне вучняў неабходнымі прыёмамі пазнавальна-пошукавай дзейнасці; распрацоўка творчых заданняў, якія патрабуюць нестандартных рашэнняў і самастойнага пошуку крыніц інфармацыі [1, с. 24].

Навукова-прыродазнаўчыя прадметы – біялогія, хімія маюць рэальныя магчымасці далучыць вучняў да вучэбна-даследчай працы, развіць іх творчыя здольнасці. Працяглыя назірання, эксперымент, самастойныя навучальныя даследаванні могуць і павінны стаць неад’емнай часткай выкладання гэтых прадметаў.

Вучэбна-даследчая дзейнасць ажыццяўляецца як у вучэбны час, так і ў пазакласнай рабоце. Аднак, паўнавартаснае навучальнае даследаванне практычна немагчыма змясціць у рамкі традыцыйнага ўрока, толькі асобныя элементы даследчага метаду можна адпрацоўваць на ўроку.

Падчас выканання вучэбна-даследчай працы на ўроках біялогіі, хіміі, значна змяняецца роля настаўніка, які з «крыніцы» інфармацыі ператвараецца ў «правадыра» па інфармацыйнай прасторы. Настаўнік выступае не столькі ў ролі інтэрпрэтатара навукі і носьбіта новай інфармацыі, колькі ўмелым арганізатарам сістэматычнай самастойнай пошуковай дзейнасці вучняў па атрыманні ведаў, набыцці ўменняў і навыкаў засваення спосабаў разумовай дзейнасці.

Тэматыка даследаванняў па прыродазнаўчых прадметах надзвычай разнастайная. Галоўнае, каб праца адпавядала інтарэсам вучня, яго ўзроставым, індывідуальным і інтэлектуальным магчымасцям. Для назіранняў і даследаванняў адбіраюць такія аб'екты і з’явы, якія найбольш тыпова і ярка адлюстроўваюць істотныя бакі мясцовых прыродных умоў, даступныя для сістэматычных і рэгулярных назіранняў; могуць быць выкарыстаны ў навучальным працэсе для фарміравання і развіцця ў вучняў прыродазнаўчых паняццяў, лагічнага мыслення, пазнавальных інтарэсаў, удасканалення практычных уменняў і навыкаў. Найбольш глыбокія і змястоўныя вучэбна-даследчыя работы выконваюцца ў ходзе пазакласнай дзейнасці.

У сваёй працы выкарыстоўваю актыўныя формы навучання, якія спрыяюць развіццю даследчых навыкаў у вучняў: - выкарыстанне праблемнага падыходу, метаду праектаў на ўроках; - удзел у раённых, абласных конкурсах, на якіх вучні паказваюць вынікі сваёй даследчай дзейнасці [2].

Педагагічная практыка паказвае, што арганізацыя вучэбна-даследчай дзейнасці па прыродазнаўчых навуках падчас пазакласнай работы захапляе школьнікаў, служыць добрым стымулам для паглыбленага вывучэння прадмета і падахвочвае да актыўнай практычнай дзейнасці па вывучэнні і ахове прыроды.

Вучэбна-даследчая дзейнасць навучэнцаў – гэта жыццё для самасцвярджэння, на якім індывідуальнасць асобы не абмяжоўваецца адукацыйнымі праграмамі і традыцыйнымі тэхналогіямі, гэта шлях, на якім навуковы пошук становіцца патрэбай.

Спіс літаратуры

1. Алексеев Н.Г., Леонтович А.В., Обухов С.А., Фомина П.Ф. Концепция развития исследовательской деятельности учащихся// Исследовательские работы школьников. 2001. – №1. – С. 24 – 34.

2. Леонтович А.В. Исследовательская деятельность как способ формирования мировоззрения. //Народное образование, № 10, 1999.

3. Чистякова С.Н., Лернер П.С., Титов Е.В. и др. Исследовательская практика школьников в профильном обучении: книга для учителя. – М.: 2006. –145 С.