Doklad “Testlemäk nicä zamandaş kantarlamak metodu gagauz dili hem literatura uroklarında”.

MOLDOVA RESPUBLİKANIN ÜÜRENMÄK, AARAŞTIRMAK BAKANNII

PK TL GAVRİL GAYDARCI ADINA, m. KOMRAT

“Testlemäk nicä zamandaş kantarlamak metodu gagauz dili hem literatura uroklarında”

Dokladı hazırladı 

gagauz dili  hem 

literatura  üüredicisi: 

Sukman A.D.,

I didaktika uuru, magistr

KOMRAT, 2024

Plan:

1. Testin annaması.

2. Testlerä klasifikaţiya.

3. Türlü soyda test sınışları. Örneklӓr.

4. Kantarlamak sheması.

5. Baremin oluşturması.

6. Testleri kullanmak faydalıı.

Üüredici lääzım bilsin neyä üüretti,

Üürenici lääzım bilsin neyä üürendi.

(E.N.İlyin)

I. Testin annaması.

Üüretmäk proţesindä önemni olacek, açan üüredici sistemalı hem obyektiv informaţiyayı üürenicilerin başarıları için kableder. Bu informaţiyayı üüredici kableder, açan kontrol yapêr üürenicilerin işbirliinä üüretmäk proţesindä.

Kontrol etmäk ya kantarlamak o var belli etmää, kararlamaa hem kantarlamaa üürenicilerin bilgilerini: başka türlü dediynän, nekadar hem angı uurda bilgilerin kalitesi, belli etmäk üürenmektä üürenicilerin başarılarını, bilgilerdä yufka erleri, becermeklerdä, sınaşmaklarda, nicä ayırı üürenicilerdä, ölä da bütün klasta. Bunnar lääzım üürediciyä, ki ötää dooru korekţiya yapmaa üüretmäk proţesinä, taa üüsek uura kaldırmaa içindekilii, metodları, formaları.

Kantarlamak metodu - bilgi hem becermäk uurunu ölçmäk instrumenti, kolaylıı.

Zamandaş didaktika sıralêr bizä türlü kantarlamak metodlarını: aazdan kantarlamak metodları, yazılı formada kantarlamak metodları, praktika kantarlamak metodları, didaktika testleri, gözletmäk h.b.

Büün üüretim proţesin sonu rezultatların kantarlaması (nicä taa ileri sölendi) herbir etapta baalı testlemäklän. Bakarak dünnedä kullanılan kantarlamak metodlarına, testlemäk sayılêr kantarlamak sistemanın elementi, angısı en doludan gösterer üüretmäk sistemin kalitesini.

• Ne o test?

"Test" termini bilgi uuruna girdirdi amerikalı psiholog Dj. Kettel 1890-cı yılda psihologiyalı denemekleri adlamaa deyni, angıların yardımınnan savaşardılar ölçmää farkları individların yada bir individumunun reakţiyaların arasında türlü şartlarda.

Lafın "test" ingliz dilindän buydur maanası "denemäk", "eksperiment", "kontrol".

Test – o ölä bir kantarlamak metodu, angısı verer kolaylık ölçmää (belli etmää ne uurda bulunêr) üürenicilerin bilgilerini, becermeklerini, sınaşmaklarını – kompetenţiyalarını. Test düzülü sınışlardan, angıları veriler uşaklara çözmää. Bu sınışlar (itemnär) kurulu soruşlardan: obyektiv, yarıobyektiv hem subyektiv. Üürenicilär dooru cuvap ederäk itemnerä, kazanêrlar kendilerinä bal. Ballara görä da koyulêr nota. Nekadar taa çok bal toplanêr, okadar da taa üüsek nota o kableder. Bu dooru verili cuvaplardan üüredici kableder informaţiya üürenicilerin bilgileri için.

II. Testlerä  klasifikaţiya.

Baş neetlerinӓ görӓ testlӓr var türlü-türlü. Testlerin klasifikatiyasını bizä verer Vikipediya hem  anılmış  test uzmannarı: P.Podlasıy, A. Stoyka hem S. Mustäţê,  V.S.Avanesov,  A.N.Mayorov h.b.

Adetçä pedagogikada diagnostikayı yapmaa deyni üüretmäk proţesinä te bu türlü pedagogika testlerin klasifikaţiyası veriler:

Ayırı isteerim durgunmaa testlerin klasifikaţiyasında, angısını verer A. Stoyka hem S. Mustäţê. Onnar testlerin tiplerini vererlär karşımaanalı, kısadan açıklayarak onnarın neetlerini dä.

Bilgileri kantarlamak  testleri – Becermekleri kantarlamak testleri.

İlk testlär kantarlêêrlar geçmiş materialın bir bölümünü (içindekiliini), informaţiya hem bilgi tarafında. İkinci türlü testlär üürenicilerin genel hem speţifika becermeklerini, bakmayarak ona geçildi mi osa geçilmedi mi verili material.

Kriteriyalı testlär – Normativ teslär

Kriteriyalı testlär kantarlêêrlar üürenicilerin  başarılarını, yaraştırıp o üürenicinin başarıların kriteriyalarınnan. Normativ testlerdä bir üürenicinin başarıları yaraştırılêr bir filan grupaylan.

Formativ testleri – Sumativ testleri

Formativ testlerin neeti: kabletmää lääzımnı üürediciyӓ feed-backı, belli etmää deyni üüretmäk proţesinin yannışlıklarını, zorluklarını, ki onnarı doorutmaa.

Sumativ testleri gerçeklener ya trimestranın sonunda, üürenmäk yılın sonundaya büük üürenmäk bölümün sonunda, ki notalamaa üüreniciyi.

Punktual(fragmen) testleri – İntegrativ testleri.

Punktual testleri kantarlêêr içindeliin ayırı bir payını.

İntegrativ testlerdä herbir itemi kaplêêr geniş informaţiya, kantarlêêr hem bilgileri, hem becermekleri, hem sınaşmakları.

Obyektiv testleri – Subyektiv testleri.

Farklıı bu testlerin notanın koyulmasınnan. Obyektiv nota koyulu osa var subyektivlik.

Başlankı testlär – Final testlär.

İlk testlär bir üürenmäk programasının başlatısında yapılêr, prognoz funkţiyası var.

İkinci türlü testlär bir üürenmäk programasının sonunda yapılêr.

«Testin kullanması taa efektiv olabilir, eer o uygun badaşacek başka tipttän testlärlän, ozaman sade var nicä islää, güvenli çıkışlar yapmaa», - sayêr Podlasıy İ.P.

Onun demesi, ani testlär herkerä kombinir kullanılsın lääzım. Yok nicä diagnostika yapmaa sade üürenmäk proţesin başarılarına, belli etmedään onun genel uurunda becermeklerini yada kişilik kalitelerini. Onuştan bir test var nicä olsun birkaç harakteristikaylan. Örnek: Sumativ testleri – Obyektiv testleri – Final testlär.

III. Testlerin soyları. Örneklӓr.

Test uzmannarı sayêrlar, ani test düzmesindä öz komponentleri olacek tekstin içindekilii hem forması. Nekadar efektli test nicӓ zamandaş metodu kullanılacek, sıkı baalı itemnӓn – test sınışınnan.

Sınış (item) = soruş + beklenän cuvap

Ardılarak cuvapların tiplerinä hem kantarlamanın obyektivliinä A. Stoyka hem  S. Mustäţê test itemnerini bölerlär:

Obyektiv sınışlar	1.1. Alternativ seçimni sınış 1.2. Çiftli sınış. 1.3. Birkaç cuvaplı sınış
Yarıobyektiv sınışlar	2.1. Kısa cuvaplı sınışlar 2.2. Strukturalı soruşlar
Subyektiv sınışlar (açık cuvaplı)	3.1. Dava esaplamaa sınışlar. 3.2. Strukturalı ese. 3.3. Strukturasız ese.

1. Obyektiv sınışlar.

Bölä sınışların adlaması çekiler ondan, ani cuvaplar lääzım olsunnar   halizlik   hem «obyektiv». Herbir soruşa sade bir dooru  cuvap veriler, angısını üürenicilär lääzım bulsunnar beklenän cuvapların sırasından.

1.1. Alternativ seçimni sınış

Bölä sınışlar vererlär kolaylık üürenicilerä alternativ cuvaplardan ayırmaa dooru cuvabı: gerçek – yalan, fakt – bakış (fikir), dooru – yannış (diil dooru). Bölä sınışları var nicä kullanmaa, ki (Garey L.M., 1998, s. 134)

• kimi bilgileri kantarlamaa;

• belli etmää üürenicilerin becerikliini kullanmaa terminneri klasifikaţiya düzmesindä;

• belli etmää becererlär mi üürenicilär faktların gerçekliini kantarlamaa;

• kullanmaa halizlik baalantısının prinţipini: sebep – efekt.

Örneklär: 

a) Kuralların, terminnerin bilmesi

Neet: üürenici lääzım bilsin 10 klasta yazılı formada vermää kuralı: ne o lafbirleşmesi.

İtem. Okuyun kuralı. Kural doorusaydı G bukvayı yuvarlaa alın, diilsä dooru Y bukvayı yuvarlaa alın.

G/Y (Gerçek/Yalan) Lafbirleşmesi deniler iki yada taa zeedä laflara, angıları baalı biri-birinnän gramatikayca hem maanayca.

Bu türlü sınışlarda 50% var, ani üürenici uurlayacek dooru cuvaba.

Ama var nicä biraz zorlatmaa bu türlü sınışı, deyecez: yalan fikiri doorutmaa, ki olsun o gerçek.

İtem. Okuyun kuralı. Kural doorusaydı G bukvayı yuvarlaa alın, diilsä dooruY bukvayı yuvarlaa alın da diiştirin çizili lafı, ani kural olsun gerçek (dooru). 

G/Y (Gerçek/Yalan) Lafbirleşmesi- dil bilginin bölümü, angısı üürener lafbirleşmeleri, cümlelerin soylarını, cümledä lafların baalaşmasını. 

b) becermää ayırmaa faktları bakışlardan.

İtem. Cümleyi oku. Eer bu fikir bir fakt gibi verilirsä F bukvayı yuvarlaa alın. Eer diilsä dooru, B bukvayı yuvarlaa alın.

F/B (Fakt – bakış (fikir)) St.Kuroglu duudu Ukrainada Aleksandrovka küüyündä.

 c) Becermää bulmaa sebep-çıkış baalantılarını.

İtem. Bu  cümledä iki payı da olaceklar dooru, lääzım belli etmää  ikinci payı  inandırêr mı ilk payın fikirini. İnandırabilirsä dooruluu D bukvayı yuvarlaa alın. Eer diilsä dooru, Dd bukvayı yuvarlaa alın.

D/Dd (Dooru – yannış (diil dooru)) Kandil Dimu istedi evermää Nidayı Anastasa, zeedeletmää deyni kendi varlıını.

Tekliflär:

a) Sınışta sıravardak açıklamaa üürenicilerin işini. Deyecez: dikkat oku, al yuvarlaa dooru cuvabı.

b) Verili olsun halizlik hem annaşılı fikirlär, angısına görä üürenici cuvabını ayıracek:   gerçek – yalan, dooru – yannış (diil dooru), fakt – bakış (fikir).

c) Demeklerin bir payı tekrarlanmasın cuvaplarda.

d) Olmaz kullanmaa işlikleri inkär formasında yada ikili inkäretmäk.

1.2. Çiftli sınış.

Çiftli sınışlar göstererlär üürenicilerin becerikliini verili direciklerdä informaţiyaya yapmaa baalantı. İlk direciktä laflar olacek «sebeplär»,  ikinci direciktä – cuvaplar. Butürlü sınışlar verili informaţiyayı uygun erleştirmää teklif eder.

Örneklär:

İtem.A direciktän  cümleleri B direciktän cümlä soylarınnan uydurun. Okçaazlarlan birleştirin.

İtem. Cümledä kullanılan baalayıcıyı bıkvaylan gösterin, nışannı erdӓ yazarak.

Tekliflär:

a) Direciklerdä lafların sayısı diil lääzım olsun birtürlü. Ölä var umut, ani taa az uurlayaceklar cuvaba.

b) İkinci direciktä bir laf taa zeedä lääzım olsun.

c) Direciktä laflar dizili sıravardak alfavitä görä.

d) Sıralık lääzım olsun birsoydan.  

1.3. Birkaç cuvaplı sınış.

Bu türlü sınışlar taa sık kullanılêr praktikada üüredicilärlän  herbir klasta hem heribir disţiplinada hem mutlaka standartlı testlerdä. Birkaç cuvaplı sınışlar düzülü bir soruştan hem birkaç cuvaptan (alternativ), angılarından üürenici lääzım dooru cuvabı ayırsın. Diil dooru cuvaplara deniler aldadıcı alternativ.

Örneklär:

İtem.   Bulun cümlä paylarınnan diil baalı lafları, alın onu yuvarlaa:

Alternativ verili cümlelerdä.

İtem. Verili cümledä bulun işhallıı. Bukvayı, bulunan işhallıın altında, çıkarın verili boş erä.

_____   Birdän geler bir maşına.

                    A      B      C       D  

Çok sıra kritika veriler butürlü obyektiv sınışlara, çünkü üürenicilär, bilmeyeräk cuvabı, var nicä ona uurlasınnar. Avtorlar vererlär rekomendaţiya, nesoy taa dooru orta balı saymaa butürlü soyda sınışlarda.

Test balı = Dooru cuvapların sayısı - 

Avtorlar urgulêêrlar, ani diil standartlı testlerin düzennerindä var kolayı kendi bakışına görä çıkarmaa orta balı test için [15;s.33].

Tekliflär: 

a) Sebeplär lääzım olsunnar annaşılı, kısa, interpretaţiyasız.

b) İtemdä diil lääzım olsun laflar, angıları var nicä yardım etsinnär dooru cuvabı bulmaa.

c) Sebeplerdä savaşmaa kullanmamaa inkärlik. 

d) Alternativ cuvaplar yakın doorulaa.

e) Sade bir cuvap dooru olabilir.

f) Alternativ cuvapların sayısı lääzım olsun 3, 4 yada 5.

2. Yarıobyektiv sınışların düzülmesi   

Yarıobyektiv test sınışları. En önemni yarıobyektiv sınışların özellii, ani üürenicinin önündä koyulêr dava düzmää kendi cuvabını, diil alternativ cuvaplardan ayırmaa dooru cuvabı, nicä bizä verer obyektiv sınışlar. Bu türlü sınışlar üüredici-ekzamenatora vererlär kolaylık bulmaa yada görmää yannışlıkları, angılarını üürenici var nicä yapsın. Onuştan busoy sınışları var nicä kullanmaa diagnostika yapmaa deyni. Butürlü sınışlar testlemektä kontrol ederlär üürenicilerin intelektual becermeklerini geniştän hertürlü uurda. Nicä taa ileri sölendi test sınışı – o soruş hem beklenän cuvap.   Obyektiv sınışlar dooru cuvap verilirdi testtä alternativ variantlarınnan bilä. Ama yarıobyektiv sınışlarda cuvap veriler ayırı. Bu türlü testlerin özellikleri kısadan:

- üürenici kendisi lääzım düzsün cuvabını;

- kullanmaa onnarı var nicä diagnostika yapmaa deyni;

- kontrol eder türlü uurlarda intelekt becermeklerini;

- beklenän cuvap veriler ayırı.

Yarıobyektli test var iki türlü:

    2.1. test sınışları kısa cuvaplan (kısa cuvaplı sınışlar[GİD]);

    2.2. strukturalı soruşlar.

2.1.  Kısa cuvaplı sınışlar (Carey L.M., 1988, s.128-129)

Taa aşaada veriler sınışlar, ama bu sırayı var nicä ilerletmää:

• Veriler üürenicilerä termin da lääzım onu açıklamaa (yazmaa onun kuralını);

• Veriler bir konţepţiya da lääzım onun harakteristikasını vermää;

• Veriler sınış, neredä lääzım eklemää yada koymaa etişmeyän lafları; 

• Veriler tekst, angısında lääzım bulmaa lääzımnı informaţiyayı yada lääzımnı durguçluk nışannarını koymaa;

• Veriler tekstin bir payı, angısının ya önsözünü yada çıkışını yazmaa lääzım:

• Veriler görümnü material – diagrama, karta, grafika h.b. – da lääzım onnarı doldurmaa.

Örneklär:

... Bän artık yazdım ani bizim küüdä büük bolniţa okul neredä pek çok karı zanaatlaşardı. Elbetki  hepsindä vardı ölä rubaları angıları başka erdän kasabalardan alınma. Elbetki o rubalarlan çıkardılar sokaa yortularda pazarlarda işä giiyärdilär... 

Mamu birisini da fasonnu rubalarlan geçärkän  brakmazdı, çıkıp önünä, bakmayınca hertarafça. Mamu sade bir kerä bakardı  da, sansın, gözlerinnän patredä çıkarardı. Tutardı aklısında herbir buruşucaa, herbir dikişi. 

İtem. Nışannı payda durguçluk nışannarı koyun......................................6 bal 

Tekliflär bu türlü testlerin kurmasında (Carey L.M., 1988, s.132):

a)  Boş er brakılêr herbir cuvaba(laf sırasına) görä;

b)  Üürenmäk kiyadından kullanmamaa testleri, neçinki   kimi üürenicilerin  islää  görgüsü tutmaa aklında;

c) Sınışlar lääzım olsunnar kısa hem dooru.

2.2. Strukturalı soruşlar.

Strukturalı soruşlar birkaç biri-birinä maanayca baalı soruşlardan kurulu, obyektiv yada yarıobyektiv tiplerindän, angıları baalı biri-birinä birtürlü elementlärlän. Test uzmannarı izin vererlär hesaba almaa kimi istemekleri:

• soruşlara cuvaplar lääzım olsun dizili kolaydan zora;

• herbir soruş kendibaşına olsun;

• soruş olsun tekstin içindekiliinä görä;

• herbir soruşun var birkaç neeti;

• boş er brakılêr okadar, nekadar lääzım cuvaba.

Örneklär:

Neetlär: Üürenici lääzım becersin verili teksttä bulmaa yabancı lafları, belli etmää lafların morfema strukturasını.

İtem. Teksttän çıkarın 3 yabancı laf da onnarın morfema strukturasını belli edin.

___________________________________________________________________

İtem.  Yukarkı tekst parçalarından çıkarın:

a) 2 uzun vokallan laf –  _______, ________2b.

b) 2 ikili konsonnan laf – ______, _______2 b.  

c) 2 laf vokal dönmesinnän –  ______, ________2b.

3. Subyektiv sınışlar (açık cuvaplı)   

Obyektiv hem yarıobyektiv sınışlar, angıları taa ileri açıklandılar, taa sık kullanılêrlar yazılı işlerdä hem ekzamennerdä. Ama onnarın var kusurlukları (kuraldan dışarı strukturalı soruşlar), ani onnar kantarlêêrlar üürenicilerin başarılarını sade bilgi uurunda, annamak uurunda hem reproduktiv becermeklerini. Bu türlü sınışlarda üürenicilär sade indefikaţiya yapêrlar annamaklara, konţepţiyalara, argumentlerä h.b., ama oluşturmêêrlar yada yazdırmêêrlar, annatmêêrlar kendi bakışlarını.  Subyektiv test sınışlarında bu kusurluklar yok, neçinki burada veriler sınışlar açık (baamsız/serbest) cuvaplan. Nicä Stoyka A. hem  Mustaţê S. sayêrlar, ani busoy test sınışları yardım eder taa ii kontrol etmää üürenicilerin yaradıcılıını, kendiliini cuvaplarda.  

3.1. Daava hesaplamaa sınışlar. Onnar kullanılêr taa çok o predmetlerdä, neredä lääzım saymaa birbişey. Ama gagauz dili hem literatura uroklarında da var nicä bu türlü sınışlarlan işlemää.

Bu soy daavalarda problemaları  çözdürmäk için neetlär:

• Problemayı annamak;

• Problemayı çözdürmaa deyni önemni informaţiyanın kazanılması;

• Gipotezaların (bakışların, fikirlerin) kurulması hem analizi;

• Problemayı çözdürmää deyni metodların açıklanması;

• Kısa raportun kurulması kazanılmış rezultatlar için;

• Genelleştirmäk (çıkışlar).

Genel istediklär busoy sınışlara:

• problema uydurulu üürenicilerin yaş hem bilgi uurlarına;

• işbirlii baalı olsun predmetin neetlerinä hem kurikulumun istediklerinä;

• nota sıkı baalı olsun kantarlamak bareminnän.

Model: Bakışlarını açıklayıp, üüredici üürenicilerä cümleyi-problemayı çözdürsünnär teklif eder. 

 Örnek. 

İtem.“İnsana deyni dostluk, nicä taazä soluk” temasına görä 15 cümläylän kendi fikirlerinizi açıklayın, kendi yada şairlerin laflarını epigraf gibi alarak. Literatura dilinin normalarını hem zenginniini koruyun.                                                                                  

İtem. «Hatırlık yapan – saygı görän». Açıklayın kayıllıınızı ya kayıl olmadıınızı bu sözlän, kullanarak artistik kolaylıklarını hem 2-3 yaratma gagauz literaturasından.

Test sınışları – ese. Bu türlü soyda test sınışlarınnan var nicä kantarlamaa:

• üürenicilerin becermeklerini tanımaa, annamaa hem açıklamaa baş ideyaları;

• yazılı formada açıklamaa kendi bakışını;

• sözündä kullanmaa türlü dataları, başka informaţiyayı.

Üüreniciyä serbest cuvabını (strukturasız ese) ya da birkaç koyulu davaya görä  cuvabını (strukturalı ese)  kursun teklif ediler. Bu soy sınışları kurmaa kolay, ama cuvabı zor kontrol etmää (elbetki, kantarlamak baremin düzmesi). Notanın obyektivlii yufkalanêr, onuştan bu türlü test sınışları taa ii kullanmaa aradakı (hergünkü) kantarlamak testlerindä, siirektä ekzamennerdä.  Yok farklıı, nesoy kantarlamak notasını kullanacez:  analitika (davaya görä nota koyulêr, sora toplam notası koyulêr) hem holistika (nota koyulêr bütündän işä) – hep okadar bu soyda sınışlar çok vakıt alêrlar kontrol etmää.

3.2. Strukturalı ese.

Örneklär:  

Neet: Üürenici lääzım becersin sıravardak (ardısora) açıklamaa verili temayı, kendi fikirini, bakışını argumentlemää, literatura dilinin normalarını korumaa, ardılarak gagauz avtorların yaratmalarına, kişiliini göstermää, temaya görä bir uygun çıkış yapmaa. 

İtem.  “Yaşamak – o bir käämil üüredici” temasına görä kısadan (10 cümledän zeedä) kendi fikirlerinizi açıklayın, kendi yada şairlerin laflarını epigraf gibi alarak. Fikirlerinizi açıklamaa deyni, aşaadakı planı esaba alın:

- Temanın (konunun) açıklaması için. Cuvabın içindekilii hem temanın (konunun) baalantısı için: 12b.

-  Fikirini argumentläyin, dil zebilliini hem dilin komunikativ kalitesini koruyun (logikayca, annamaklı, demekli, fikirli): 10b.

-  Dooru literatura dilinin (orfografiya kuralların) normalarını koruyun. 10b.

 - Derindän kendi bakışını, poziţiyanı, kişiliini gösterin,  ardılarak gagauz avtorların yaratmalarından epizodlara yada ţitatalara. Bir uygun, temaya görä, çıkış yapın.   8b.

3.3. Strukturasız ese. Esaba alarak, ani bu türlü sınışlarda az koşullar veriler üürenicilerä, da var nicä bir davayı herbiri annasın kendiycasına, onuştan lääzım davalar birmaanalı verilsin. Üürediciyä taa kolay kontrol etmää olacek işleri. 

Gronlund (1981, s. 231) getirer bizä birkaç örnek strukturasız ese:

Yaraştırmak:

• Yazdırın ne birleştirer hem ne ayırêr__________________________________

• Yaraştırın iki metodu, angıları kullanılêr______________________________

Baalantı: sebep-efekt

• Kimdä var taa çok kolaylık ensemää________________________________

• Nekadar taa çok var kolaylık ensemää______________________________

İnandırmak:

• Argumentläyin kayıllıınızı ya  kayıl olmadıınızı bu sözlän_______________

• Angı alternativa taa dooru, inandırın neçin___________________________

Bütünneştirmäk:

• Verili örnekleri bütünneştir_________________________________________

Çıkış:

• Nicä götürecek kendini X, eer olarsaydı_______________________________

•  Bakarak bu olaylara, sanki ne olacek_______________________________

Açıklamak:

• Ne birleştirer bu olayları________________________________________

Yaradıcılık:

• Düzün bir annatma, neredä olayların sıralıını göstereceniz.._____________

Kullanmak:

• Kullanarak yaşamak prinţipini __________ yazdır, nicä çözmää verili problemayı.

• Yazdır o situaţiyayı, angısı gösterer yaşamak prinţipini.

Analiz:

• Verili abzaţta yazdırın yannışlıkları fikirlemektä______________________

• Sırala hem yazdır   genel harakteristikasını___________________________

Sintez:

• Yazdırın metodu, neyin yardımınnan var nicä inandırmaa ______________

Notalamak:

• Yazdırın kaavi hem yufka taraflarını_______________________________

h.b.

İtem. «Sevda, saygı analara-bobalara uşakların ömürünü uzaldêr». Açıklayın kayıllıınızı ya kayıl olmadıınızı bu sözlän.........................................

İtemnerin kalitesinnän baalı testlemenin çıkışları. Açan üürenicilär islää annayaceklar koyulan soruşları, açan onnar görecek notaların kriteriyalarını, ozaman da üüsek ballar kazanaceklar, kendi bilgilerini göstereceklär, kendi-kendini kantarlayabileceklär.

IV. Kantarlamak sheması.

Bilgilerin notası - o bir önemni görüm, angısı gösterer kabledilmiş üürenicilerin bilgilerin uurunu, fikir işlemesini, kendibaşına işbirliini.

Notanın önemni funkţiyası üürenicilerin üürenmäk işbirliindä test uzmannarın taa çoyun bakışına görä olacek kontrol, angısının yardımınnan  oluşturulêr bilgilär hem becermeklär.

Kontrol büük eri kaplêêr üürenicilerin dikatlıını oluşturmak becermeklerindä hem psihologiya proţesların ilerlemesindä.

Kontrol yoksa, Feedbackın gerçeklenmesi yoksa, nesoy hem neçin kabledilmiş bölä çıkışlar yoksa, üüretmäk proţesindä korekţiya yannışlıklara üüretmäk-üürenmäk-terbietmäk proţesi olacek «kör» gibi, angısını zor olacek kullanmaa [12; c.153].

Onuştan sayêrız, ani notanın kontrol funkţiasınınnan bizä veriler kolaylık taa efektiv kullanmaa üüretmäk hem üürenicilerin terbietmäk proţesini.

Psihologo-pedagogika literaturasında veriler (belli ediler) notanın taa birkaç funkţıyası. Onnarı da sıralayalım: üüretmäk, terbietmäk, informaţiya, motivaţiya, bilgi kavramak h.b.

Nota – testin önemni bir kriteriyası. Başarmaa deyni test düzmesindä proţesi, mutlaka, lääzım belli etmää kantarlamak shemasını hem kantarlamak baremi, angıları da yardım edeceklär bizä kantarlamaa üürenicilerin işlerini. Bu iki sistema sıkı baalı biri-birinä.

İlkin durgunacez kantarlamak shemasında.

Dooru kantarlamak shemasının düzülmesi, nicä nışannêêr A.Stoyka hem S. Mustaţê, testin güvenliin bir aspekti [15;s.22].

Kantarlamak sheması – test sınışların kantarlamak kriteriyaları hem notayı belli etmäk için balların payedilmäk sisteması.

Bu diil kolay bir iş, onu dooru düzmää deyni lääzım bilgi hem zengin görgü. Adetçä geneldän baktıynan testlerdä bir dooru cuvaba veriler bir (1) bal, diil dooru – sıfır (0). Toplam balları verer bizä üürenicilerin (denekçilerin) dooru cuvapların sayısını. Ballarlan baalı asoţiaţiya üürenicilerin (denekçilerin) bilgi uurunnan hem bölä bir annamaklan nicä «denekçilerin test balı». Praktikada var başka nota shemaları da.  Onnar  baalı test sınışların tiplerinä. 

Obyektiv hem subyektiv test sınışlarına notayı belli etmää diil zor, büük zorluklarlan karşı geleriz, açan  işleeriz subyektiv test sınışlarınnan. 

A.Stoyka hem S.Mustäţê urgulêrlar, ani var sade iki türlü kolaylık  kantarlamak  shemasını düzmesindä. Yok farklıı, angı  formada geçecek test hem kim düzdü o testi: üüredici osa maasuz uzmannar [15; s.60].

O iki kolaylık: analitika hem holistika notası.

Analitika notası kullanılêr formativ testlerindä, angıların baş neeti belli etmää hem analiz yapmaa üürenicilerin yannışlıklarına, ki üüretmäk  programasını  doorutmaa deyni. Bölä proţestä belli ediler  üürenicilerin başalarıları, angılarını o lääzım göstersin kendi cuvabında test sınışını(itemi) yaparkan.

Herbir cuvap birciinä ayırı veriler bal, sora da toplam bal (notası) veriler.

Örnek gibi:

İtem: Verili teksttän çıkarın iki lafbirleşmesi. Aradakı maanalarına görä ceşitlerini belli edin .

1-är bal veriler herbir lafbirleşmelerin bulması için. 

1-är bal veriler çeşitleri  bellietmäk için. Toplam bal olacek 2x1+2x1=4 bal

 Ama analitika notasının var birkaç kusuru, nicä nışannêêr avtorlar: 

İlk - nekadar  da  o dooru belliedili olmasa, hep okadar var nicä  bulunsun ölä üürenici, angısının cuvabı uymayacek bu parametralara. Bölä faktlar var nicä zorlatsın milli ekzamenin  ekzamenatorlarına,  angıları  kullanêr  bu kantarlamak shemasını.

İkinci, üüredicilär-ekzamenatorlar lääzım olsunnar dikat hem çok vakıt alêr  kontrol etmää üürenicilerin işlerini. 

Üçüncü dä, ani kantarlamak shemasını kullanarkan yannışlıklar olmasın deyni, lääzım iki  ekzamenator  baksın işleri.  

Holistika  notası(global) kullanılêr ozaman, açan feedback'ın gerçeklenmesi  diil okadar önemni, yannışlıkları da diil lääzım belli etmää yada onnara analiz yapmaa. Bu türlü nota verer kolaylık üürediciyä-ekzamenatora yapmaa genel çıkışları bütündän da yaraştırmaa o çıkışları kimi notalarlan. 

Kendi işimizdä biz kullanacez analitika notasını, çünkü bizä önemni üürenicilerin başarıları bilgi uurunda, becermäk uurunda hem sınaşmak uurunda.

Görgü gösterer, ani analitika notası taa obyektiv olacek. Onu türlü  testlerdä kullanmaa var nicä. Bu türlü kantarlamak shemasının var birkaç kıymetlii (ii tarafı).

1. Belli olêr, kaç bal kazandı üürenici itemi yaparkan.

2. Kolayladêr üüredicinin ekzamenatorun işini kantarlamakta.

3. Yok subyektivlik.

4. Bitkidä kolay toplam notasını çıkarmaa.

Not. Standartlı (sumativ) testlerä deyni kantarlamak sheması önemniydir. Diil standartlı (formativ) testlerä kantarlamak sheması var nicä olsun, var nicä olmasın da. Hepsi baalı testin neetlerinä hem üüredicinin görgüsünä hem vakıda. Eer üüredici koyursa formativ testin neetini kontrol etmää üürenicilerin bilgilerini semestranın sonunda, o lääzım mutlaka düzsün testin kantarlamak shemasını. 

Ama eer testin neeti koyulduysa kontrol etmää üürenicilerin bilgilerini geçmiş materiala uroon süresindä, kantarlamak sheması var nicä olmasın. Okadarki itemneri düzärkän, üüredici nışannêêr herbir sınışın balını. 

V. Baremin oluşturması.

Testlerin düzülmesindä karşı geleriz taa bir zorluklan, açan sıra geler baremi  düzmää, angısı gösterer, nicä hem nekadar dooru üürenicilär yaptılar sınışları.

Nota lääzım havezlendirsin üürenicileri, onuştan baremin kurulmasında lääzım olsun büük halizlik.

Barem:

Bu shemaya ardılarak, şindi deneyecez belli etmää, nekadar bal lääzım kazansın denekçi, ani kabletsin kendi notasını.

Bakêrız, nekadar bal bizdä herbir notaya görä.

Testin toplam balı – 62.

1) 62 - 100%

X - 96% 62*96:100 =59 bal Nota «10» kableder, kim kazandı 62-59 bal

2) 62-100%

X- 90% 62*90:100 =69 bal Nota: «9» kableder, kim kazandı 58-56 bal.

......

Bölä sayêrız taa geçirincä ballara hepsi notaları.

Kantarlamak baremi lääzım herbir itemin sonunda verilsin. Üüredici kantarlamak baremini lääzım açıklasın ya da yazılı formada versin üürenicilerä, ki taa annaşılı olsun ne isteniler onnardan.

VI. Testleri kullanmak faydalıı.

Genelleştirip bilgiç adamnarın aaraştırmaklarını hem hesaba alıp kimi üüredicilerin pedagogika görgüsünü testlemenin kullanmasında faydalıını liţey klaslarında, bölä önemni iş belli ediler hem bölä çıkışlar var nasıl yapılsın:

1. Bilgilerin notası taa obyektiv olêr.

2. Üürenicilerin dikatlıını hem aktivliini urokta özendirer, üürenmäk işlerin kararlamasında onnarın cuvaplıını üüsekleştirer.

3. Diişildi üüredicinin rolu, kaybeldi onun «takazalıyıcı» funkţiyası, angısı baalıydı üürenicilerin bilgilerin hem becermeklerin kontol etmesinnän.

4. Üürenicilerin bölüklerindä psihologiya atmosferası diişildi. Kaavi baalantı oldu üüredici-üürenici-üüredici. Kaybeler o negativ emoţiyalar, angıları baalıydı üürediciylän.

5. Testlerin yardımınnan üüredici kantarlêêr, diagnostika yapêr, notalêêr üürenicilerin bilgi uurunu. Kullanarak kantarlamanın sonuçlarını, üüredici operativ belli eder üürenmenin yufka erlerini, üürenicilerin başarılarını: ne islää annadılar, ne prost annadılar, - vakıdında yapêr korekţiya üürenmäk proţesinä.

6. Zeedelener kontrol işlerin sayısı, angısı yardım eder vakıdında kantarlamaa üürenicilerin bilgilerini, becermeklerini, sınaşmaklarını bütün klasın herbir üüretim birciin sonunda.

7. Test işleri sistemni kullanması verer kolaylık hazırlamaa üürenicileri sonuç kontrol etmesinä, Bakalavra ekzameninä.

Yukarda sıralanma testin kıymetli tarafları vererlär bizä kolaylık saymaa, ani gagauz dili hem literatura derslerindä dä üürenicilerin kantarlamasında lääzımnı türlü tip testlerin kullanmasını. Neçinki testin yardımınnan taa kaliteli hem obyektiv kantarlamak olêr. Bakarak dünnedä kullanılan kantarlamak metodlarına, testlemäk sayılêr kantarlamak sistemanın elementi, angısı en doludan gösterer üüretmäk sistemin kalitesini.

Test işleri sistemni kullanması verer kolaylık hazırlamaa üürenicileri sonuç kontrol etmesinä, angısı test formasında geçiriler yılın sonunda hem bakalavra ekzamenindä.

Ama pedagogika görgüsü gösterer, ani testlerin kullanması lääzım başka kantarlamak metodlarınnan barabar gerçeklensin. Sade ozaman testlemäk çok faydalı hem efektiv kantarlamak avadannıı olacek, angısı stimul verecek üürenicilerä hazır olmaa herbir uroo hem kaldıracek predmettä üürenmeyä motivaţiya.

İlyin E.N. lafları, ani üüredici lääzım bilsin neyä üüretti, üürenici lääzım bilsin neyä üürendi, inandırılêr (argumentlener) testin yardımınnan, çünkü görümnük prinţipi, angısı gösterer üürenmäk proţesindä istedikleri üürenicilerä hem üüredicinin obyektivlii gerçeklener.

BİBLİOGRAFİYA

1. “Gagauz dili hem literatura” GİD (X-Xıı klaslara) enilenmiş kurikuluma görä İ. Bankova, A. Stoletneaia, İ. Rişilean, N. Çeban, Cartier, 2010.

2. «Gagauz dili hem literaturası». Bilim-metodika jurnalı, №1, 2014.

3. .«Gagauz dili hem literaturası». Bilim-metodika jurnalı, №3, 2014.

4. Germek A.A., Bankova İ.D., GermekS.İ.«Gagauz dilindä kontrol işleri 10-uncu – 12-nci klaslara». -Komrat – 2008

5. Kurikulum X-XII klaslarına deyni “Gagauz dili hem literaturası” A. Stoletneyä, M. Mavrodi, O. Uzun, L. Pavlioglu, E. Kılçık, G. Sirkeli, Kişinău, 2010.

6. Rişilean İ.D. «Kantarlamak teoriyası hem metodologiyası». Konspekt KDU. Gagauz filologiya kafedrası. –Komrat, 2011.

7. Аванесов В.С. Композиция тестовых заданий [Текст]/В.С. Аванесов. - М.: Ассоциация инженеров-педагогов, 1996. – 330 с

8. Аванесов В.С. Методологические и теоретические основы тестового педагогического контроля: Автореф. д-ра пед. Наук [Текст]/В.С. Аванесов. - / Санкт-Петербургский гос. Ун-т. - СПб.:Питер, 2001. – С.369.

9. Аванесов В. Определение педагогического теста.// Управление школой. – 1999. № 29.

10. Аванесов В.С. Основы педагогической теории измерений // Педагогические Измерения, 1, 2004г. С. 17.

11. Майоров А.Н. Теория и практика создания тестов для системы образования: Как выбирать, создавать и использовать тесты для целей образования. М: Интеллект-Центр, 2002.

12. Кузьмина Н.В. Профессионализм личности преподавателя и мастера производственного обучения [Текст] /Н.В. Кузьмина.– М.:Высшая школа, 1990. – 119с.

13. Подласый И.П. Новый курс: Учебник для студентов педагогических вузов: В 2 кн./И.П. Подласый.- Москва: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 1999.

14. Правила орфографии и пунктуации гагаузского языка. Кишинев, 2014

15. Стойка А., Mустяцэ С. «Оценка результатов обучения». Лумина, Киш., 2001.

16. Чернявская А.П., Гречин Б.С. «Cовременные средства оценивания результатов обучения»М., 2001.

18