"Доссыз ?мір бос" сыныптан тыс іс-шара

«Доссыз ?мір бос»

 Ма?саты : Досты? туралы жа?сы пікір ?алыптастыру; О?ушыларды? досты? туралы ой-пікірлерін дамыту; Досты?ты ?адірлей білуге т?рбиелеу; адал дос таба білуге баулу Саба?ты? ?дісі: тренинг  

Саба?ты? к?рнекілігі: Досты? туралы на?ыл с?здер. Саба?ты? мазм?ны:

Ж?ргізуші: Досты? — адамдарды? бір-бірін жаны ?алап, шын жа?ын к?ріп, ?алт?ысыз сеніп, тілектес, м?раттас болуы. Досты? туралы ?лы философтар мен а?ын-жазушылар?а ?оса, ?стаздар мен педогог-психолог ?алымдарды? ой тол?ама?аны, оны? м?нін, сырын білуге талпынба?ан адам кемде-кем. М?ны? ?зі досты?ты? адам ?мірінде алатын келелі орнына, зло ма?ызына байланысты екені даусыз. Біз б?гін жас ?рпа? арасында «Дос. Жолдас. ??рбы-??рдас» деген та?ырыпта пікірлесу кешін ?йымдастырып отырмыз. Ма?сатымыз досты? туралы ой пікірлерін білу, досты?ты ?адірлей білуге ша?ыру, адал дос таба білуге баулу, я?ни М?са Ж?лел айт?андай: «Шын дос ?шін ?алайда Тік ?атерге басы?ды. Айыра біл алайда Досы? менен ?асы?ды». Сіздерді біз «досты?» туралы та?ырыпта сырласу?а ша?ырамыз. Ойларымызды жина?тап ал?анша «Достар» ?нін ты?дайы?. Ж?ргізуші: Е? ?уелі «Досты? туралы» ?лы ??лама, ойшылдарды? айт?ан с?здерінен ?зінділер келтірейік. Аружан: Ерте заманны? ойшылы ж?не ас?ан шешен, ежелгі рим мемлекет ?айраткері Марк Туллий Цицерон «Досты? ?з бойына ?аншама сан алуан пайдалы н?рселерді біріктірген десе?ізші! ?айда барса?ыз да, ол сізге ?ызмет етеді, ол барлы? жерде бар, ол еш?ашан да мезі ?ылмайды, еш?ашан да орынсыз килігетін жері болмайды, ол с?ттілікке жа?а с?улет береді, ол орта?тас?ан с?тсіздіктер де к?п м?лшерде ?зіні? уытын жо?алтады,»-дейді. Досты? адамны? ?мірді? ?зіндей сан бояулы, к?п ?ырлы ?аситетті, сонды?тан бірер с?збен оны? толы? аны?тамасын беру м?мкін емес. ?йтсе де, ?лы шешенні? жо?арыда келтірілген с?здерінде ??ымны? басты м?ндері к?регендікпен ашып к?рсетілген. Жансая:Ал, ежелгі грек философы, ?алым, ойшыл Аристотель былай деген екен: «Досты? — ?мір ?шін е? ?ажетті н?рсе, ?йткені ешкім еш?ашан да игілікке т?гел ие бола т?рса да, дос – жарансыз ?мірді ?алама? емес». Ж?ргізуші: Жа?сы, енді досты? туралы ойлары?ызды білейік. О ? у ш ы л а р д а н «д о с т ы ?» т у р а л ы о й л а р ы н с ? р а у. Ж?ргізуші: ?андай адамдар дос?а лайы?? Ж?лдыз: Адамдар арасында?ы досты? сезімі ?мірде оларды? бірін-бірі ?ажетсінуінен, ??рмет т?тынуынан, шынайы тілектестік пен ?зіндей к?ріп сенуінен, бір-біріне тірек, медет болуынан, ?ам-?ай?ысыз кезде ?ана емес, ?сіресе, ?иын-?ыстау к?ндерінде іркілместен ?асынан табылудан, риясыз, есепсіз жомартты?тан к?рінеді. Абай арманда?андай, сын са?атта «М?нан мені? ?ай жаным аяулы»,-деп, ?асы?да бірге т?рып ?ана алатын адам ?ана дос?а лайы?. Ж?ргізуші: Д?рыс айтасы?. Енді, мына бір к?рініске назар аударалы?шы. 1 – к?рініс Марал етігі жыртылып ?ал?анды?тан саба?тан бірнеше к?н ?атырынан ?алды. Оны сыныптасы ?арлы?аш іздеп ?йіне келді. - Марал, к?птен саба?та жо?сы? ?ой. Ауырып ?ал?ан жо?сы? ба? - Жо?, ауыр?ан жо?пын. Етігім жыртылып ?алды. Жа?асын алатын ?йде а?ша болмай т?р. - Мен етігімді ж?ндетіп алып келе жатыр едім. Мені? ?зірше киетін етігім бар ?ой. Сен кие т?р - Мама? ?рыспай ма? - Мамама т?сіндіріп айтамын ?ой. - Рахмет! (Марал етікті киіп алады да бірге шы?ып кетеді)

Ж?ргізуші: Парсы жазушысы Кабусты? ?йгілі !?абуснама» кітабында былай делінген екен: «Ей, перзентім! Мынаны білгейсі?: адам?а тірісінде доссыз болмайды. Адамны? доссыз бол?анынан а?айынсыз бол?аны жа?сы. Бір данышпаннан: «Дос пен а?айынны? ?айсысы жа?сы?» — деп с?рапты. Данышпан «Дос жа?сы»,- депті. Сол ?шін достары?ны? ісі жайында ойла, олар?а с?лем-сау?ат жіберіп т?р ж?не ?ам?ор бол. Себебі ?ркім ?з досын жадында т?тпаса, достары да оны есінде са?тамайды, а?ырында ол доссыз ?алатын болады». Ж?не халы?та «Алтын берген дос емес, а?ыл берген дос» деген ма?ал бар. Сонда?ы жа?а?ы ?арлы?ашты? ?ылы?ы досты? па? Т а л д а у Ж?ргізуші: Б?рын?ылар айт?андай, адамны? адамсыз к?ні жо?. Сонды?тан ол ж?рген жерінде, ж?мыста, елде, сапарта, б?тен жерде болсын, ??ынысып, т?сінісетін, жарасып, жа?ын ж?ретін, ?зара б?кпесіз, сырлас жан іздейді. Б?л — ?те ?ажет те таби?и тілек. ?йтпесе халы? саналы?ы «К?п а?ша? бол?анша, к?п досы? болсын», — демес еді. Енді келесі к?рініске назар аударалы?. 2-к?рініс Бір топ о?ушы ?зара ??гімелесуде. О?шау бір о?ушы т?р. Топ о?ушыны? арасынан біреуі жеке т?р?ан о?ушыны к?рстіп еді, топ о?ушылар ?олдарын сілтеп, жа?тырма?ан ы??ай білдірді Ж?ргізуші: «Д?ниеде адамны? жал?ыз ?ал?аны — ?лгені, ?ай?ыны? б?рі соны? басында»,- депті Абай атамыз. Бір топ о?ушыны? ?ылы?тары д?рыс па? ?зара досты??а лайы?ты жандар ма? Осындай достары? бол?анын ?алайсы? ба? Т а л д а у

Ж?ргізуші: Итальян жазушысы, драматург, а?ын Александр Мандзони: «Досты? ?мірді? е? зор ?уаныштырыны? бірі, онан да зор ?уаныш – сыры?ды айтатын адамны? болуы» — деген екен. Енді та?ы бір к?рініске назар аударалы?. 3-к?рініс 2-ші к?ріністегі ?айталанады. Жеке т?р?ан о?ушыны? ?асына біреуі барады. Екеуі м?з болып шы?ып кетеді. ДАУЫС: ?ш к?ннен со?… Жеке о?ушы топты? ?асына келіп: «Білесі?дер ме, А?зира ма?ан ?зіні? кіммен ж?ретінін айтты…» Б?рі шы?ып кетеді. Ж?ргізуші: ?ай кезде де, ?ай жаста болса да, адам ?міріндегі досты?ты? орны б?лек. Сонды?тан о?ан ?те жауапкершілікпен, байсалды ?арау керек. Американ саяси ?айраткері физик Бендами Франклин айт?андай, досты асы?пай та?да?ан ж?н. Ол да к?тіп, аялауды, ба?ып – ?а?уды ?ажет етеді. Ал, ?лы Абай: «Досы к?ппен сыйлас, досы жо?пен сырлас», — деген екен. Жа?а?ы к?ріністегі кімдікі досты?? Т а л д а у

Аружан: Досты? — ?ншейін дос тап?ысы, дос бол?ысы келгендікті? н?тижесі емес. Бір-біріне пейілі – ы?ыласы т?скен, жан ж?регі ?ала?ан, к?з?арасы мен ой-ниеті ?йлескен, мінездері сиымды адамдар ?ана дос бола алады. «Сені? досы? кім екенін айт, мен сені? кім екені?ді айтып беремін» — деген екен ?ой бір дана кісі жа?а таныс?ан адамына. Б?л а?ылды с?зді? ма?ынасы: достар жан д?ниесі, ой ?рісі, тал?амы мен ?леуметтік к?з?арасы жа?ынан жа?ын болады дегенге ме?зейді. Мейірг?л: Махамбет ?теміс?лы айтпа?шы: Жа?сыменен дос болса?, Алды?нан шы?ар елпектеп. Жаманменен дос болса?, Сырты?нан ж?рер ?сектеп. Жансая: Ал мені?ше ?л-Фараби айт?андай: « ?рге ж?зген ?негелі ісімен адал дос тап те? ??рбы?ны? ішінен»,- деген на?ылды білмеген ?лкен ?ателік. Р?стем: Досты?ты? ?мірше?дігі екі жа?ты? еш?ашан ?ділдіктен аттамауында. «Жа?ылмайтын жа?, с?рінбейтін т?я? жо?»,- дейді халы? даналы?ында. К??ілі?нен шы??ан, сына?тан ?ткен адам дос болатыны белгілі. Тегі кез-келген екі ая?ты, ж?мыр басты пендені? б?рі бірдей болмаса керек. Ниеті таза, ж?ні т?зу, жан д?ниесі сау адамдар ?ана дос болу?а жарайтыны – шынды?. Алимжан: Халы?та: «Досы?нан тап!» — деген ?ар?ыс?а жа?ын с?з бар. Б?л – досты? б?ріні? бірдей еместігін, адам?а е? ауыры – досы?ны? арамды?ы, екі ж?зді опасызды?ы екенін еске салатын с?з. Шынында да, ішек – ?арнына дейін т?гел білетін адамы?ны? ?асы?а айналуынан, ?арсыласы? жа??а шы?ып кетуінен ?ауіпті, ?атерлі, ?кінішті не бар?! Б?дан дос-д?шпаны?ды айыра білуді? ?аншалы?ты ма?ызды екені к?рінеді. ?йтпесе опы? жеп, барма?ы?ды тістеп ?алуы? о?ай. Сонды?тан досты?ты? белгісі – досты? сырын ?з сыры?дай са?тау. Даналар айт?ан ?ой: «Сыр са?тау тілі?ні? астына шо? салып ал?аннан да ?иын», — деп. Тіліне ие бола алмайтын же?ілтек п?туасыз жандар?а досым ?ой деп, сыр ашу жаманды??а апарып со?тыруы м?мкін. Ж?ргізуші: Француз философы, жазушы Жан-Жак Руссо, грузин а?ыны Шота Русташвели, а?ылшын жазушысы Генри Фильдинг, т.б. сия?ты даналар бейне бір келісіп ал?андай: «Т?ра?сыз достан да дос болма?аны жа?сы, тіпті д?шпаны?ны? ?зі арты?», — дейді. Жан-Жак руссо айт?андай «Екі ж?зді адамны? жау бол?анынан да дос бол?аны ?ауіпті», — дейді. М?ны ?алай т?сінесіздер? Т а л д а у Ж?ргізуші: а?ылшын философы, Фрэнсис Бэкон: «Досты? ?уанышты екі еселеп, ?ай?ыны? жартысын азайтады», — деген екен. Та?ы да к?рініске назар аударалы?. 4-к?рініс: ?л мен ?ыз дос еді. Бір к?ні екеуі келіспей ?алды. ?л ?зіні? досына к??ілін айтып келді. Ілияс:Та?ат, досым бол?ан со? келдім. Мен ж?ріп ж?рген ?ызыммен келіспей ?алдым. А?ыл айтшы, енді мен не істеймін? ?ділхан:?иналма, кеткен ?ыз ?зі келеді. На?ыз болмаса ?ыз к?п емес пе? Ілияс:Мен оны жа?сы к?ремін ?ой. Одан бас?а ?ызды? ?ажеті жо?. ?ділхан:А?ыл айтайын ба? Анаше шек. Мен де шегіп ж?рмін. Кайф. Б?рін де ?мытасы?. М?! Екеуі шегеді. Ыржала?тап шы?ып кетеді. Бір аптадан со? Ілияс «А?ша! А?ша керек!» деп ?рлы? жасап ж?р. Ж?ргізуші: Ілиясты? досыны? ісі досты? па? Оны? орнында сен болса? не істер еді?? ?андай а?ыл айтар еді?? Т а л д а у

Ж?ргізуші: «А?ылсыз достан, а?ылды д?шпан арты?» халы? ма?алы немесе «Дос дос?а айна», «Досы жа?сыны? ?зі жа?сы». Ал енді бір к?рініске назар аударалы?. 5-к?рініс: Екі досты? мектеп бітіргендеріне де бір жыл болыпты. К?птен кездескен жо? еді. Екеуі кездескенін ара?пен жуып, арты екеуіні? т?белесіне айналды. Ж?ргізуші: Т?ркі ?алымы Махмуд ?аш?ари «Дос к?зден кетсе де, к??ілден кетпейді» Достарымызды ?мытпайы? достар.

?орытындылау. Бас ауырып, балтыры? с?л сыздаса, ?иыны сол, ауыры сол бізге аса. ?айран достар, к?н шуа? ?ой ?ыздырар, ?лде кімге к??ілі? бір м?здаса.

Жаманды??а бастырмайды ?а??ылап, Жолдас ?шін басы?ды бер,жат ??лап. Жа?ын ?лсен та?ы солар ж?ргені, Ж?мыспенен ?рлі – берлі шап?ылап.

Дос ?йінде сайрандайды еркін ?л, Жолдасы ?ой жігітті? бір т?ркіні. Та?ы солар жал?ыз тастап кетпейді, Т??ыры?нан т?сіп ?алса? бір к?ні.

Жолдаспенен же?іл ?мір азабы, Же?ілірек к?тересі? ?азаны. Содан шы?ар, Адам бірге ?мірге Жолдасыменен туады екен ?ажабы.