Функционалдык сабаттуулук

«Функционалдык сапаттуулук» термини качан пайда болгон?

Функционалдык сапаттуулук термини 1957-жылы ЮНЕСКО тарабынан «сабаттуулук» түшүнүгү менен бирге негизделген.

«Сабаттуулук-бул жок дегенде бир тилде окуй, санай жана жаза билүү.

«Функционалдуу сабаттуулук-адамдын азыркы өзгөрмөлүү жашоодо кез келген кандай кыйынчылык болсо да жеӊе билүүсү, мамлекеттик саясий жана экономикалык иштерге белсенип аралашуусу, жаӊы замандын агымы менен жашай билүүсү, өзүнүн кесибин жакшы билүүсү жана аны дайым үзгүлтүксүз байытып туруусу.

Функционалдык сабаттуулук эмне үчүн керек?

Көптөргө бул компетенттүүлүк PISAнын глобалдык мониторингинен кийин билим берүү программасында “баналдык” түрдө пайда болгон сыяктуу сезилиши мүмкүн.

Чындыгында процесстер алда канча глобалдуу жана бүткүл дүйнөдө болуп жаткан өзгөрүүлөр менен түшүндүрүлөт. Ал эми бул татаал жана тез реалдуулукта жашоо үчүн азыркы мектеп окуучуларына жаңы көндүмдөр, билимдер жана заман талабына ылайык өзгөрүүлөр керек болот.

Келгиле, керектүү өзгөрүүлөрдүн себептерин кененирээк талдап чыгалы.

VUCA - өзгөрүп жаткан дүйнө-

• ТУРУКСУЗДУК
• БЕЛГИСИЗДИК
• ТАТААЛДЫК
• ОРГИНАЛДУУЛУК

1. Экологиялык

2. Экономикалык

3. Финансылык же каржылык

4. Социалдык чөйрө өзгөрүүлөрү кирет.

Келечекте кандай кесиптер керек болорун азыркы мектеп окуучулары өздөрүнүн өнүгүү траекториясын ийгиликтүү куруу үчүн кандай кесиптик жана прикладдык көндүмдөрү талап кыларын алдын ала айта албайбыз. Бирок алардын келечектеги туруксуздук дүйнөсүндө өз көз карашын бекемдөө үчүн биз аларды функионалдык сабаттуулукка үйрөтө алабыз жана үйрөтүшүбүз зарыл.

Функционалдык

сабаттуулук

деген эмне?

Функционалдык сабаттуулук деген эмне?

• Окуу жана жазуу көндүмдөрүн калыптандыруу үчүн базалык деңгээл боло алат;
• Көйгөйлөрдү чечүүгө, анын ичинде турмуш-тиричиликтин көйгөйлөрүн чечүүгө багытталган;
• Конкреттүү жагдайларда билинет жана белгилүү бир кырдаалдагы адамды мүнөздөйт;
• Стандарттуу, стереотиптүү тапшырмаларды чечүү менен байланышкан;;
• Баалоо катары колдонулат, баарынан да, улуу адамдарды баалоо сапатында колдонулат.

• Текст менен иштөөнү уюштурса болот?
• Окуучуну китеп (текст) окуу процессине кызыктырса болот?
• Маалымат тандап иштей алуу көндүмүн өнүктүрсө болот?
• Окуучуну басма жана аудио жазма тексттерди түшүнүүгө үйрөтсө болот?
• Окуучуга экрандагы маалыматты окуп иштеп чыгууга жардам берсе болот?

Текст менен иштей билүү-бул

• Текстти туура баалоо көндүмү;
• Тексттин түзүмүн тез түшүнүү көндүмү;
• Баалуу жана керектүү болгон нерселерди ыңгайлуу формада белгилеп алуу көндүмү.

Окуу сабаттуулугу:

1. Текстти жалпы түшүнүү

Текстти түшүнүү деңгээлдери

2.  Маалыматты издөө жана аныктоо

3. Жалпылоо жана интерпретациялоо

4-5. Рефлексия жана баалоо

Тексттин мазмунун жана формасын баалоо

Текстти түшүнүү деңгээлдери:

• Маалымат табуу жана аныктоо
• Жалпылоо жана интерпретациялоо
• Текстти жалпы түшүнүү

Маалыматтарды табуу жана аныктоо:

• Текстте белгилүү бир тыянактарды ырастаган маалыматтарды табуу.
• Алаксыткан маалыматтар бар учурда терминдердин, негизги түшүнүктөрдүн түзмө-түз шайкештигин табуу.
• Көз карашты ырастоо үчүн тексттеги маалыматты пайдалануу.
• Айкын көрсөтүлгөн маалыматты табуу
• Тексттин айрым бөлүктөрүнүн анын жалпы идеясы менен дал келиши.
• Айкын эмес берилген маалыматты табуу.
• Тексти талдоонун негизинде корутундуларды түзүү.
• Каармандардын жүрүм-турум ниеттерин аныктоо
• Тексттин темасын жана негизги ойду белгилөө.
• Негизги жана кошумча маалыматты айырмалоо.
• Эки жана андан көп тексттердин айырмаларын табуу/ тексттердин мазмунун салыштыруу.

Текстти түшүнүү деңгээлдери

• Текстеги маалыматты өз тажрыйбасы менен байланыштыруу.
• Каармандарга баа берүү.
• Алган билимин тексттеги маалымат менен айкалыштырып, пикирин негиздөө.
• Каармандардын сюжеттен сырткары жүрүм-турумуна ой жүгүртүү, тексттеги окуяларга таянуу.
• Өз билимине жана баалуулуктарга таянып, текстте келтирилген ырастоочу маалыматтарды баалоо.
• Текстте каралган маселе боюнча өз пикирин негиздөө
• Аралаш форматтагы баяндоочу тексттен алынган маалыматтын негизинде жоопту мотивациялоо
• Маалыматты салыштыруу жана баалоо негизинде тандоону аргументациялоо
• Божомол: тексттеги маалыматка жооп катары кандай аракеттер болушу мүмкүн.
• Каармандардын ойлорун өз тажрыйбасы жана билими менен салыштыруу .

Функционалдык

окуу деген эмне?

Функционалдык окуу деген эмне?

Функционалдык окуу – бул конкреттүү маселелерди же тапшырмаларды аткарууда маалымат издөө максатында окуу. Функционалдык окууда көрүп окуу жана аналитикалык окуу ыкмалары колдонулат (маанилүү сөздөрдү бөлүп чыгуу, цитаталарды тандоо, схемаларды, графиктерди, таблицаларды түзүү).

АКТУАЛДУУ

КЕЧЭЭ

БҮГҮН

«МААНИСИН БИЛБЕЙ, КУРУ ЖАТТОО»

I фаза- репродуктивдик окуу:

Мазмунун, маанисин түшүнбөй эле, жаттап айтып берүү, курулай фактыларды айтып келтирүү, мазмунду гана айтып берүү.

«ЧЫГАРМАЧЫЛЫК МАМИЛЕ»

II, III фаза – чыгармачылык окуу:

Алган маалыматты түшүнүү талап кылант, аны интерпретациялоо, баалоо, жаңы маани түзүү.

Окуунун фазалары

ТЕКСТТИ БИЛҮҮ:

• Текстти чечмелөө;
• Маанисин, мазмунун ачуу.

Көрүү, сөздөрдүн маанисин чечмелөө, окшоштуктарын табуу, фактыларын билүү, сюжетти жана мазмунун талдоо жана айтып берүү

ӨЗДӨТҮРҮП АЛУУ:

• Алган билимди өздөштүрүү

(контекст боюнча ой жүгртүү, байланыштарын түзүү, сынчыл ой пикирин айтуу).

Гипотеза сунуштоо, сунушун айтуу, сунуш түзүү, моделдөө жана жалпылоо, турмушта, кесибинде пайдалануу

ОКУУНУН

3 ФАЗАСЫ:

ИНТЕРПРЕТАЦИЯЛОО:

• Маанисин түшүнүү;
• Текстти интерпретациялоо (табылган фактыларды түшүндүрүү).

Иреттөө жана класификациялоо, түшүндүрүү, айырмалоо, салыштыруу, топтоо, контекст жана бүтүмдөрү боюнча талдоо

ТЕЗ ЖАНА АКЫРЫН ОКУУ (ылдамдыгы боюнча)

ИШКЕРДИК ЖАНА КӨҢҮЛ АЧУУ ОКУУСУ: (мотиви боюнча)

РАЦИОНАЛДЫК ЖАНА ЭМОЦИОНАЛДЫК ОКУУ (психикалык процесстердин катышуусунда- ойлоо, эс тутум, элестетүү, эрк, сезим)

ОКУУНУН

ТҮЛӨРҮ:

РЕПРОДУКТИВДИК ЖАНА ЧЫГАРМАЧЫЛЫК

( маалыматты түшүнгөн деңгээли боюнча)

ФУНКЦИОНАЛДЫК ЖАНА ЭСТЕТИКАЛЫК

(максаттар боюнча)

РАЦИОНАЛДУУ ОКУУНУН ТҮРЛӨРҮ:

• Таанышып окуу
• Карап чыгуу (изденүү) / сканерлөө
• Аналитикалык окуу

ЭМОЦИОНАЛДУУ ОКУУ:

Окурмандын чыгармачылык ишмердүүлүгү, эң алгачкы ролду элестетүү жана сезимдүүлүк ойнойт.

Эмоционалдык окууда окурман жазуучунун авторлошу катары чыгат, ал окуган текстин болжолдойт жана толуктайт.

Функционалдуу окуу – бул конкреттүү маселелерди же тапшырмаларды аткарууда маалымат издөө максатында окуу.

Функционалдуу окууда карап чыгып окуу жана аналитикалык окуу ыкмалары колдонулат.

ФУНКЦИОНАЛДУУ

ОКУУ

ТЕЗ ЖАНА ЖАЙ ОКУУ

Окуу ылдамдыгы бир тексттин ичинде өзгөрөт. Окуунун максатына жана мазмунуна көз каранды болот.

Жай окуу- аналитикалык окуу: анын максаты – изилдөө жана эстеп калуу.

Шар окуу- чоң көлөмдөгү маалыматты өздөштүрүүдө керек.

Кадимки окуу- орточо темп: гезит-журналдар, адабий чыгармалар менен таанышууда керек.

Тез окуу- карап чыгуу, изденип окуу.

ЭКРАНДАН ОКУУ

• Окурман өзү интернет чаттарда, блогдордо,форумдарда текст түзүүгө активдүү катышат
• Электрондук текстти окуу программа боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн.
• Электрондук тексттин түзүлүшү  гипертекст  түрүндө берилет . Бул уламалуулук окууну тандоого жол берет ( үн, анимация )
• Электрондук тексттер көбүнчө жаңы символдорду камтыйт: компьютердик графика, видеоклиптер, текст менен иштөөнүн колдонмосу

ТУТАШ ТЕКСТТЕР:

ТУТУАШ ЭМЕС ТЕКСТТЕР (түрдүү графикалык сүрөттөрү бар)

(эч кандай сүрөтү жок).

• Графикалар, диаграммалар, схема-кластерлер
• Таблицалар
• Географиялык жана жердин картасы
• Билеттер
• План (чийме)
• Сайттардын картасы
• Унаалардын жүрүү жүгүртмөсү

• БАЯНДОО (аңгемеден үзүндү, ыр саптары, адмады ж.б. Сүрөттөп берүү)
• АЙТЫП БЕРҮҮ (кат, гезит-журналдагы макалалар, сайттан алынган маалыматтар, китеп макаласы, жарнама ж.б.)
• Ой жүгүртүү (комментарийлер, эссе, аргумент-фактылар, пикири)

ТЕКСТТИН ТҮРЛӨРҮ:

МААЛЫМАТТЫН ТҮРЛӨРҮ

ФАКТУАЛДЫК МААЛЫМАТ

КОНЦЕПТУАЛДЫК МААЛЫМАТ

ТЕКСТТИН АЛДЫНДАГЫ МААЛЫМАТ

(Сөздөр менен белгиленбейт (көркөм сөз каражаттары))

(НЕГИЗГИ ОЙ)

(ТЕМА)

АР ТҮРДҮҮ ТЕКСТ

КӨРКӨМ ТЕКСТ

Креативдүү ой жүгүртүү

Сынчыл ой жүгүртүү

Коммуникативдүүлүк

Кооперативдүүлүк

Идеяларды ойлоп табуу

Креативдүүлүк же чыгармачыл ой жүгүртүү

Идеяларды ишке ашыруу

Кызыгуу жана байкоо жүргүзүү

Көңүл

бурганыңыздарга

чоң рахмат!