Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Доргелинская СОШ № 2»
Доклад
«Использование новых образовательных технологий на уроках
родного языка и литературы»
Подготовила: учитель родного языка и литературы
МБОУ «Доргелинская СОШ № 2»
Насухова Марипат Шарабутдиновна
с. Доргели, 2021 г.
«Использование образовательных технологий на уроках
родного языка и литературы»
Къумукъ тил ва адабият дарсларда янгы къайдаланы къоллав.
Буссагьат школаларда юрюлеген ана тил ва адабият дарслар нечик даражада салынгъанлыкъ охувда аслу ерни тута.
Муаллимлеге дарсларда гьар охувчуда оьз элин сююв( патриот), эдеп, къылыкъ, гёзеллик(эстетика), табиатны якълав(экология) инче саниат ойланы уятма тюше; яшларда наслудан наслугъа бериле гелеген асил хасиятланы уьлгюлерин сакъламакъ муратда гьар предметден, айрокъда, адабият, тарих, музыка, эстетика ва башгъа тюрлю дарслардан болгъан чакъы кюйде пайдаланма герек бола.
Охувчуларда дюньягъа бакъгъан тюз къаравну тувдурма герек, оланы таза къылыкълагъа, оьр инсан хасиятлагъа, жамият ишлени яхшылашдырмагъа чалышма, тюзлюкню , гертиликни къайратлы кюйде якъламакъны уьйретме тарыкъ.
Муаллимлени аслу борчу - дарсларда охувчуларда ана тилине ва адабиятына бакъгъан сюювню тувдурмакъ.
Гьалиги яшавда кёп тюрлю янгылыкълар, янгыртывлар болуп тура: школалар компьютерлеге къайтгъан, интерактивный доскалар, проекторлар къоллана. Муаллимлеге шолай интерактивный кабинетлерде тюрлю-тюрлю видео-дарслар булангъы дисклер салып, презентация дарсланы къолап, къужурлу дарслар юрютмеге кёп имканлыкълар бар.
Гьалиги заманны талапларына жавап бермек учун, билим беривде техниканы имканлыкълары булан дарс беривню янгы - инновационный деп айтылагъан къайдаларын къоллама тюше.
Биз, муаллимлер, алдыбызгъа салагъан аслу борчлар шулардыр:
Яшны
ойлашдырмакъ, тарбияламакъ, билим алдырмакъ.
Муаллимни борчу – яшны башына гючден билимни гийирмек тюгюл, башлап яхшы адам болур йимик охувчугъа кёмек этмек, ону тюз ёлгъа салмакъ, сонг билимли болсун деп, яшны гьайын этмек, гьар яшгъа айрыча ёп табып бажармакъ.
Яшлагъа гьюрметлев ёл булан янашагъан, оьзюню предметин теренден билеген, яратывчулукъ къайдада ойлашып болагъан ва кёпден берли белгили затлагъа да янгылыкъны ренклерин къошуп бажарагъан учителни дарслары оьр даражада къурула. Касбусуна гьакъ юрекден берилген, оьсюп гелеген яш наслугъа тындырыкълы кюйде билим-тарбия беривню даим гьайында къалагъан муаллим болма герек.
Гьар методиканы асувлу болмакълыгъы учителни оьзюнден, ону оьз ишинден, борчларына янашагъан кююнден, дарсгъа гьазирленивюню даражасындан гьасил болагъаны белгили.
Мен Къаягент районну Оьтемиш орта школасыда ишлей туруп, замангъа гёре къыйышагъан, яшлагъа бек тарыкълы болагъан янгы къайдаланы( инновация технологияланы) къоллайман. Оьзюм презентация дарслар ойлашып этемен, класдан тышда этилме герек вечерлер, конкурслар, шаирлер булангъы ёлугъувлар ва башгъаларын оьтгерме къарайман. Шолай заманда проектор, компьютер асувлу кюйде къоллана, темагъа гёре тюрлю-тюрлю суратлар излеймен.
Булай дарсланы оьгеривде яшлар ялкъмай, оланы ана тилге бакъгъан сюювю арта. Олар оьзлени пагьмусун гёрсете, чебер сёзге усталыгъы сёйлевюнден, шиъру охувундан белгили бола, йыргъа усталыгъы сарынлардан, такъмакълардан, адат-къылыкъ йырлардан билине, артистлиги ( актер пагьмусу) гиччи сценарийлерден таба ачыкъ бола, бийивден де артда къалмай, яш паьмуларын гёрсетме бажара…
Презентация дарсланы булай тюрлюлери оьтгериле: «Ярышгъа чыгъайыкъ!», «Сапар дарс», «Ёмакъ дарс», «Конференция дарс», «Викторина дарс» ва башгъалары. ( Булай дарсланы сайтдан алып, къарама да бола, сюйген адам къоллап да бола; мен тайыйгъан муаллимлеге дарсланы конспектлерин, презентацияларын бергенмен.)
Адабият асарланы гечегенде яшланы пагьмусун муаллимлер тюрлю-тюрлю кюйде тергеме бола: суратлар этдирме, игитни келпетин чечивде айры доклад этдирме, мини-сценка гьазирлемеге, ребуслар ва башгъа тюрлю оюнлар оьтгермеге бола.
Галиги заманда дарсларда тестлени къоллав – лап да кёп къолланагъан къайдаланы бириси.Язывчуланы ва шаирлени яшав ва яратывчулукъ ёлун гечивде, уллу асарланы охуйгъанда биз тестовый тапшурувланы къоллайбыз. Шолайлыкъ булан заманны аяйбыз, кёп яшлагъа къыйматлар салма да болабыз, сонг да яшланы ою, пикири тез оьсе, билимлери беклеше.
Охулгъан чебер асарлагъа гёре проблемасын, темасын чечивде булай схемалагъа гёре ишлеме де болабыз.
И.Керимовну хабарларын гечегенде булай ишни кёп юрютебиз.
И.Керимов «Алихан тогъай» деген хабарына гёре:
| Билемен Хабарны аслу темасын англайман. Герей йимик жагьил председателлер халкъны гьайын этмей. Амма халкъны гьайын этеген сабанчыны - Алихан агъавну- келпети огъар къаршы салына. Къылыкъ, намус якъдан бу къарт Герейден артыкъ экенни билемен. | Билме сюемен Проблемный соравлар чечиле. Халкъ булан гьакълашмай ишлейген Герейни инкар келпетин ачыкъ кюйде билме сюемен. Адамланы гьайында къалагъан тамаза не учун эртенден берли ахшам болгъунча ишлейгенни англама сюемен. | Билдим Натижа чыгъарыла. Гьайсыз председатель этген ишине гьёкюнгендей болгъанны англадым. Шунча терин тёгюп ишлеп турагъан Алихан агъав алгъан гелимин – гьабижайын халкъгъа гьалал кюйде бергенин англадым. Яшавда шолай яхшы адамлар тарыкъ экенни ачыкъ кюйде билдим. |
| Гьалиги заманда да Алихан йимик ишлеме сюеген, ишден къоркъмайгъан адамлар кёп болгъанны сюебиз. |
|
|
|
|
|
|
Диалектлени ахтарагъанда к итапдагъы материал азмы экен деп ойлашаман. Кружок дарсларда диалект сёзлеге кёп тергев беребиз, ахтарыв ишлер этебиз: диалект сёзлени жыябыз, оланы ахтарып, башгъалыкъларын гёрсетебиз, сёзлюклеге айры-айры сёзлени язабыз, адабият тил булан тенглешдирип, тюз язылышын эсде сакълайбыз.
Бизин школада эки интерактвный кабинет бар, янгы къайдаланы муаллимлер дарсларда къоллай. шолай компьютер ва проектор гьар кабинетде болса, муаллимлеге дагъы да яхшы болур эди деп ойлашаман. Биз , муаллимлер,дарсланы къужурлу этмеге, яшланы барысын да ишге къуршама имканлыкълар тувулунар эди, неге тюгюл де, бизге, гьайдакъ къумукълагъа, адабият тилде сёйлеме , яшланы да тюз сёйлев къайдаларына ва тюз язывуна уьйретме къыйын , кёп четимликлер ёлугъа.
668
81 803 
