Դասի թեման - Դպրոցականների քաղաքացիական պաշտպանության և արտակարգ
իրավիճակների հիմնահարցերի մասին ընդհանուր տեղեկություններ
Քաղաքացիական բնակչության պաշտպանության նպատակով իրականացվող պաշտպանական, ինժեներատեխնիկական և կազմակերպական միջոցառումների համակարգը անվանում ենք քաղաքացիական պաշտպանություն:
Բանակի հիմնական խնդիրը հակառակորդի հարձակման կասեցումն է, իսկ քաղաքացիական պաշտպանության հիմնական խնդիրը երկրի բնակչության տնտեսության միությունների պաշտպանության ապահովումն է: Այդ խնդրի կատարումը պահանջում է պատրաստել և իրականացնել մի ամբողջ միջոցառումների համալիր, որոնցից առավել կարևորներն են՝
Բնակչության պաշտպանություն՝
ա/ տարհանում
բ/ պաշտպանական կառույցների պատրաստում
գ/ անհատական պաշտպանական միջոցների կատարում
դ/ ազդարարման և կապի կազմակերպում
ե/ բնակչության ուսուցում
Փրկարարական և այլ անհետաձգելի աշխատանքների կազմակերպում:
Տնտեսության և օբյեկտների կայուն աշխատանքների ապահովում:
Քաղաքացիական պաշտպանության խնդիրները փոխկապակցված են և լուծվում են հաշվի առնելով տվյալ դրության պայմանները:
Արտակարգ իրավիճակը որոշակի օբյեկտներում կամ տարածքներում խոշոր վթարների, տեխնածին, բնական, տարերային և այլ աղետների, ինչպես նաև հակառակորդի կողմից հարձակման ժամանակակից միջոցների կիրառման հետևանքով ստեղծված իրավիճակն է, որը կարող է հանգեցնել մարդկային զոհերի, մարդկանց առողջության և շրջական միջավայրի զգալի վնասի:
Արտակարգ իրավիճակը երբեմն ընդգրկում է հսկայական տարածքներ՝ հասնելով նույնիսկ համազգային մասշտաբների .Սպիտակի երկրաշարժը 1988թ. դեկտեմբերի 7-ին/ և միջազգային մասշտաբի /Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարը 1986թ. ապրիլի 26-ին/:
Այսպիսի աղետները էական ազդեցություն են թողնում տվյալ երկրի զարգացման ընթացքի վրա:
Մեր երկրում հնարավոր են գրեթե բոլոր տեսակի արտակարգ իրավիճակները, բացառությամբ ծովային աղետների: Մարդկության հարատևության մի խնդիրն էլ արտակարգ իրավիճակներին դիմակայելն է: Դրա միջոցառումները բազմազան են, բազմափուլ և բազմամասշտաբ: Այդ միջոցառումների իրականացումն ընկած է պետության, հասարակության բոլոր օղակների վրա: Յուրաքանչյուր բնակիչ՝ որպես քաղաքացի, պարտավոր է իմանալ իրեն, իր շրջապատին, տարածքին սպառնացող հիմնական տարերային վտանգները, դրանց պատճառները, հետևանքները և դրանց կանխարգելման հիմնական ուղիները:
Դասի թեման – Արտակարգ իրավիճակների մասին բնակչության իրազեկելն ու
գործելու կարգը
Դասի նպատակը – Դպրոցականներին ծանոթացնել արտակարգ իրավիճակներին և
իրենց գործելակերպին
Դասի ընթացքը – 1. Կազմակերպչական մաս
2. Հին նյութի ամփոփում
Ի՞նչ ենք հասկանում քաղաքացիական պաշտպանություն ասելով:
Որո՞նք են քաղաքացիական պաշտպանության հիմնական խնդիրները:
Ի՞նչ է արտակարգ իրավիճակը:
3.Նոր նյութի հաղորդում
Արտակարգ իրավիճակների դեպքում բնակչությանն անմիջապես տեղեկացնում են, թե կոնկրետ ինչ է տեղի ունեցել, ինչ պետք է արվի: Սկզբում հնչում է «Ուշադրություն բոլորին», ապա նշվում է, թե կոնկրետ ինչ է տեղի ունեցել:
Լսելով տագնապի ազդանշանը՝ չպետք է իրեն կորցնել: Բնակչության իրազեկման հիմնական եղանկաները ռադիոն և հեռուստատեսությունն են: Յուրաքանչյուր արտակարգ իրավիճակի դեպքում ՔՊ տեղական մարմինները պատրաստում են հաղորդագրություն, որն այնուհետև սրբագրվում է:
Օրինակ՝ քլորը և ամոնիակը թունավոր նյութեր են: Դրանք օգտագործվում են արտադրության տարբեր ոլորտներում: Քլորն օգտագործվում է ջրմուղ-կայաններում՝ ջուրը մաքրելու նպատակով: Ամոնիակն օգտագործվում է խոշոր սառնարաններ ունեցող ձեռնարկություններում:
Ենթադրենք հնչել է ՔՊ շտաբի հաղորդագրությունը վթարի մասին: Այդպիսի դեպքերում հաղորդագրությունը կրկնվում է մոտ 5 րոպեի ընթացքում՝ մի քանի անգամ: Լսելով քիմիական վարակվածության մասին հաղորդագրությունը՝ պետք է անհապաղ պինդ փակել դուռ-պատուհանները, ճեղքերը ծածկել հաստ շորով:
Գյուղական վայրերում վարակվածխ գոտուց պետք է դուրս բերել նաև կենդանիներին, ծածկել մթերքներն ու անասնակերը:
Գարնանն ու աշնանը երբեմն ուժեղ անձրևներից վարարում են Արցախի գետերը, սպառնալիք ստեղծում շրջակա բնակչության համար: Չի բացառվում, որ նման դեպքերում կարող են ուժեղ ջրհեղեղներ լինել: Այդպիսի դեպքում հնարավոր է Քաղշտաբի հետևյալ հաղորդագրությունը. «Ուշադրություն: Խոսում է ՔՊ շտաբը: Քաղաքացիներ, Կարկառ գետի ջրերի բարձրացման հետևանքով հնարավոր է տների հեղեղում: Բնակիչները պետք է անհրաժեշտ իրերը բարձրացնեն ձեռնահարկը կամ վերին հարկերը՝ իրենց հետ վերցնելով համապատասխան հագուստ և ուտելիք: Տնից ելնելուց առաջ անջատել հոսանքը, գազը, հանգցնել վառարանների կրակը և տեղափոխվել անվտանգ տեղ»:
Թշնամու ինքնաթիռների հարձակման դեպքում հնչում է «օդային տագնապ» ազդանշանը, իսկ դրանից առաջ, ինչպես բոլոր դեպքերում հնչում է «ուշադրություն բոլորին» ազդանշանը: Եթե օդային տագնապի ժամանակ աշակերտները դասի են, ապա անմիջապես դադարեցվում է պարապմունքը, և աշակերտները ուսուցչի գլխավորությամբ տեղափոխվում են ապաստարան: Յուրաքանչյուր դպրոցական պետք է իմանա, թե որտեղ է գտնվում մոտակա ապաստարանը: Գյուղական վայրերի բնակիչները պետք է թաքնվեն մոտակա ձորակներում կամ նման այլ վայրերում:
Վտանգն անցնելուց հետո հնչում է «օդային տագնապի վերջը» ազդանշանը, որից հետո մարդիկ թողնում են ապաստարանները:
Դասի թեման – Շնչակալի նշանակությունը և նրանից օգտվելու կանոնները: Շնչառական
օրգանների պաշտպանության պարզագույն միջոցներ
Դասի նպատակը - Աշակերտներին ծանոթացնել շնչառական օրգանների պաշտպանության
պարզագույն միջոցներին և դրանից օգտվելու կանոններին
Դասի տիպը – Գործնական պարապմունք՝ պաշտպանական միջոցների օգտագործմամբ
Անհրաժեշտ պարագաներ – Շնչակալ՝ Ռ2, բամբակ, մառլյա, հակափոշային գործվածքե
դիմակ, շնչակալի չափահամարի աղյուսակ
Դասի ընթացքը – 1. Կազմակերպչական մաս
2. Նոր նյութի հաղորդում
Շնչառական օրգանները, աչքերն ու դեմքը թունավոր և ռադիոակտիվ նյութերից պաշտպանելու համր օգտագործում են շնչակալներ կամ շնչադիմակներ /ռեսպիրատորներ/, ինչպես նաև գործվախքե հակափոշային դիմակներ, բամբակամարլյային փաթաթաններ կամ դիմակներ:
Ռ2 շնչակալը ֆիլտրող կիսադիմակ է՝ պարզ կառուցվածքով, որի արտաքին և ներին մասերի միջև տեղադրված է արհեստական նյութից պատրաստված ֆիլտրը, որի միջոցով մաքրվում է աղտոտված օդը:
Շնչակալներն արտադրվում են 4 համարով՝ 0, 1, 2, 3: Դրանք նշված են լինում կիսադիմակի ներքևի մասում:
Շնչակալի համրը որոշվում է դեմքի երկարության չափումով.
| Դեմքի երկարությունը /մմ/ | Կիսադիմակի չափսը |
| 80 - 100 | 0 |
| 100 – 115 | 1 |
| 115 – 125 | 2 |
| 125 և ավելի | 3 |
Շնչակալի փոխարեն կարելի է օգտագործել նաև ավելի պարզագույն միջոց՝ բամբակե- մարլյայի դիմակներ կամ փաթաթաններ, որոնք շատ հեշտ է պատրաստել: Դրա համար անհրաժեշտ է վերցնել 100սմ երկարությամբ և 50սմ լայնությամբ մարլյայի մի կտոր, մեջտեղում դնել 1-2սմ հաստությամբ, 30սմ երկարությամբ և 20 սմ լայնությամբ բամբակի շերտ: մարլյայի երկարությամբ ազատ եզրերը 2 կողմից ծալել բամբակի շերտի վրա իսկ ծայրերը կտրել 30-35սմ:
Փաթաթանից օգտվելիս պետք է դրանով լավ ծածկել բերանը և քիթը:
Ծայրահեղ դեպքում կարելի է օգտագործել ավելի հասրակ միջոց՝ երեսսրբիչ, շարֆ, թաշկինակ և այլ գործվածքներ:
Հակափոշային դիմակները պատրաստում են դարձյալ հաշվի առնելով դեմքի երկարությունը.
| Դեմքի երկարությունը /մմ/ | Դիմակի չափսը |
| Մինչջ 80 | 1 երեխայի համար |
| 81 – 90 | 2 երեխայի համար |
| 91 – 100 | 3 երեխայի համար |
| 101 – 110 | 4 մեծերի համար |
| 111 – 120 | 5 մեծերի համար |
| 121 – 130 | 6 մեծերի համար |
| 130 և ավելի | 7 մեծերի համար |
Ռադիոակտիվ փոշուց պաշտպանվելու համր անհրաժեշտ է օգտագործել սովորական հագուստ: Պետք է այնպես անել, որպեսզի օդ չմտնի հագուստի տակ:
3.Փորձուսուցում
Աշակերտներին հերթով փորձել տալ պաշտպանական միջոցները: Հետևել, որպեսզի նրանք ճշտորեն պահպանեն դրանց օգտագործման կանոնները:
Դասի թեման – Մանկական հակագազի նշանակությունը և դրանից օգտվելու
կանոնները
Դասի նպատակը – Աշակերտներին ծանոթացնել հակագազից օգտվելու կանոններին
Դասի ընթացքը – 1. Կազմակերպչական մաս
2. Նոր նյութի հաղորդում
Հակագազը օգտագորխվում է շնչառական օրգանները, աչքերը և դեմքը թունավոր և ռադիոակտիվ նյութերց պաշտպանվելու համար: Շնչած օդը մաքրվում է հակագազի ֆիլտրի միջոցով:
Հակագազերը լինում են մեծահասակների և երեխաների համար՝ սկսած մեկ տարեկանից և բարձր: Բոլոր կարգի հակագազերը բաղկացած են 4 հիմնական մասից՝ ֆիլտրող – կլանող տուփ, դիմակ, միացման խողովակ և հատուկ պայուսակ:
Յուրաքանչյուր ոք պետք է կարողանա ճիշտ ընտրել հակագազը: Դա արվում է դեմքի չափսերը հաշվի առնելով: Դեմքը չափում են քանոնով՝ ըստ դեմքի երկարության /կզակի ծայրից մինչև քթարմատը/ և ըստ լայնության:
Ավագ տարիքի դպրոցականների և մեծահասակների հակագազերի չափսը որոշելու համար շորե սանտիմետրով չափում են գլուխը: Այնպես պետք է ընտրել հակագազը, որ այն կիպ նստի դեմքին, որպեսզի դիմակի կողքերից օդ չթափանցի ներս:
|
|
| Դիմակի | չափսերը |
|
|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
| Դեմքի երկարությունը | մինչև 77 | 77 – 85 | 85 - 92 | 92 – 99 |
| Դեմքի լայնությունը | մինչև 108 | 108 - 116 | 116 – 119 | 119 - 123 |
| Դեմքի չափսը /սմ/ | Հակագազի դիմակի չափսը |
| մինչև 63 սմ | 0 |
| 63,5 – 65,5 սմ | 1 |
| 66 – 68 սմ | 2 |
| 68,5 – 70,5 սմ | 3 |
| 71 սմ և ավելի | 4 |
Հակագազը կրում են երեք դիրքով՝ «երթային», «պատրաստ», «մարտական»: «Երթային» դիրքում հակագազը երեխաները կրում են աջ կամ ձախ կողքի վրա: Հակագազը «պատրաստ» վիճակի է բերվում «օդային տագնապ» ազդանշանից հետո. Պայուսակը թեքում են առաջ, այն բացում:
«Մարտական» դիրքի անցնելու համար անհրաժեշտ է.
շունչը պահել, փակել աչքերը, հանել գլխարկը /գլխաշորը/,
պայուսակից արագ հանել դիմակը և հագնել,
խոր արտաշնչել, բացել աչքերը և սկսել կանոնավոր շնչել,
դնել գլխարկը:
Հակագազը հանում են «Հանել հակագազը» հրամանով կամ ինքնուրույն, երբ հայտնի է դառնում, որ վտանգն անցել է:
Հակագազը հանելով՝ մաքուր, չոր շորով սրբում են դիմակը և դնում պայուսակի մեջ:
Դասի թեման – Ապաստարաններում դպրոցականների տեղավորման կարգը և
նրանցում գտնվելու ժամանակ վարքի կանոնները: Պարզագույն
թաքստոցներ /2 ժամ/
Դասի նպատակը – Աշակերտներին ծանոթացնել ապաստարաններից օգտվելու և
նրանցում իրենց պահելու կանոնները
Դասի ընթացքը – 1. Կազմակերպչական մաս
2. Նոր նյութի հաղորդում
Ապաստարանները կարող են լինել կառուցված կամ ներկառուցված՝ սարքավորված բնակելի տների, հասարակական, վարչական ու արտադրական շենքերի նկուղներում: Դրանք զանգվածային վնասման զենքից պաշտպանվելու առավել հուսալի միջոց են, քանի որ դրանք խորացված են հողի մեջ:
Ապաստարաններն ունենում են մուտք և վթարային ելք: Լսելով «օդային տագնապ» ազդանշանը՝ պետք է գործել արագ, բայց առանց խուճապի: Եթե այդ ազդանշանի ժամանակ տանն ենք, ապա իսկույն պետք է անջատել գազը, հոսանքը, հանգցնենք վառարանի կիրակը, վերցնենք պաշտպանական անհատական միջոցներ, անձնական փաստաթղթերը և շտապ գնանք դեպի ապաստարան կամ թաքստոց: Պետք է զգուշացնել հարևաններին, հնարավոր է, որ նրանք ազդանշանը լսսած չլինեն:
Ապաստարան մտնելիս ոչ մի դեպքում իրարանցում չպետք է ստեղծել: Այդ պահերին հրմշտոցը ամենավտանգավոր թշնամին է: Ապաստարանների հերթապահները ցույց կտան ձեր տեղը մեկուսախցերում:
Ապաստարաններում գտնվելով՝ պետք է կատարել ՔՊ բոլոր կարգադրությունները: Պետք է պահպանել սահմանված կարգ ու կանոնը:
Ապաստարանից կամ թաքստոցից օգտվելիս չի թույլատրվում քայլել առանց անհրաժեշտության, վառել նավթի լամպեր կամ մոմեր, ապաստարան մտցնել ծանր իրեր, կենդանիներ բերել: Թաքստոցում գտնվելու ժամանակ անպայման պետք է հագնել պաշտպանության անհատական միջոցները, քանի որ թաքստոցի մեջ կարող են ներթափանցել ռադիոակտիվ փոշի և թունավոր նյութեր:
Չի կարելի առնց թույլտվության դուրս գալ ապաստարանից: Մթերքներն ու ջուրը պետք է պահել փակ վիճակում:
Ապաստարանից կարելի է դուրս գալ «Օդային տագնապի ավարտ» ազդանշանից հետո կամ ղեկավարության թույլտվությամբ: Դուրս գալով ապաստարանից՝ անհրաժեշտ է հետևել նախազգուշացնող ցուցակներին, որոնք ցույց կտան, թե որ ուղղությամբ կարելի է գնալ:
Անծանոթ շրջանում գտնվելով՝ լսեցեք ռադիոցանցով հաղորդվող ցուցումները կամ դիմեցեք քաղաքացիական պաշտպանության ներկայացուցիչներին և խստորեն կատարեցեք նրանց ցուցումները:
Եթե «Օդային տագնապ» ազդանշանի դեպքում դուք գտնվում եք ապաստարանից հեռու վայրում, ապա կարող եք պատսպարվել մոտակա շենքում կամ ձորակներում:
Մի թաքնվեք շենքերի պատերի մոտ. դրանք կարող են փլվել և ծածկել ձեզ:
Մարմնի բաց մասերը անպաշտպան մի թողեք, դա կարող է այրվածքներ առաջացնել միջուկային զենքի պայթման ժամանակ:
Անհարժեշտ է հոգ տանել նաև կենդանիների մասին: Արոտավայրերում գտնվող անասունները ավելի լավ է քշել – տանել դեպի ձորակները, լեռնագոգերը կամ դեպի անտառ:
3 296
18 389 
