Падышачылык Орусиянын административдик, агрардык жана алык салык саясаты.

ТЕМА: Падышалык Орусиянын административдик, агрардык жана алык-салык саясаты

Сабактын максаты:

Окуучулар Орус падышачылыгынын Кыргызстандагы аймактык-административдик башкаруу, салык саясаты жана орус дыйкандарынын к=чъп келиши ж=нъд= маалымат алышат.

Туркстан облусу(1865-ж.) Туркстан генерал-губернаторлугу (1867-ж.)

Генерал М.Г.Черняев дайындалып, анын колуна аскердик жана граждандык

башкаруу бийлиги топтоштурулган.

Орус падышачылыгы

Туркстан крайы (1886-ж.)

Сыр Дарыя

Жети Суу областы

Самарканд областы

Фергана областы

Сыр Дарыя

• Олуя Ата,Ходжент,Жызак,Ташкент, Чымкент,Казалы, Перов уезддери
• Олуя Ата,Ходжент,Жызак,Ташкент,
• Чымкент,Казалы, Перов уезддери

Жети Суу

• Ысык-К=л, Верный, Копал, Токмок Сергиопол,Жаркент (1893-ж)
• Ысык-К=л, Верный, Копал, Токмок
• Сергиопол,Жаркент (1893-ж)

Фергана

• Анжиян, Исфара, Кокон Ош, Маргалан, Чуст
• Анжиян, Исфара, Кокон
• Ош, Маргалан, Чуст

Жети Суу областы (1867-ж.)

Самарканд областы(1887-ж.)

Фергана областы (1876-ж.)

Сыр Дарыя областы(1867-ж.)

Аскер губернатор

Генерал губернатор

Болуш

Ак падыша

Уезд башчылары

Административдик башкаруу тъзъмъ:

Старчын

Болуштар жана старчындарды шайлоо жолу менен кызматка бекиткен.

Алар 3 жылдык м==н=тк= шайланган. Шайлоонун жыйынтыгын облус аскер губернатору менен уезд башчылары чыгарып болуш, старчындарды бекитчъ.

Кийинчерээк аскер губернатору кааласа шайлоо =тк=рб=й эле болуш старчындарды дайындоо укугуна ээ болот.

Шайлоо кандай жол менен =тк=н?

Албетте бъгънкъ кънд=гъ шайлоодогудай шарт болгон эмес, ал убакта ар бир талапкердин аты жазылган капка , шайлоочу келип таш же чък= таштаган. Кимдин ташы к=п болсо, ал болуш болуп шайланган .

Уездик жана аскердик соттору карай турган кылмыштардан тышкары доо-талаштарды талкуулап чечим чыгаруучу айыл аксакалдары , казылар жана бийлер болгон

К=чм=н калк арасында адатка таянып, сот ишин жъргъзг=н

• Бийлер
• Бийлер

Отурукташкан калк ичинде шариятка таянып чечим чыгарган.

• Казылар
• Казылар

Орус-украин дыйкандарынын к=чъп келиши

Жылдар

Цифралык маалымат

1867-ж.жана

1891-ж.

Кыргызстандын бъткъл аймагы Орус империясынын жеке менчиги деп жарыяланды.

1868-1883-ж.ж.

Кайсыл аймакта

Кыргызстандын аймагы

36 орус-украин кыштактары тъзълдъ .

1868-ж.

Ар бир келгин дыйканга 30 десятинадан жер берилген

1896-1905-ж.ж.

Жети Суу, Ысык-К=л,Чъйд=

Жети Суу, Ысык-К=л,Чъйд=

Орус дыйкандарынын к=чъп келъъсън= тыюу салынган.

1902-ж

1906-ж.

2700 ъй-бъл= келип, алардын 1200 Пишпекте жайгашкан.

Търкстанга

40мищ келгин

Жети Суу, Пишпек

1907-ж.

Жети Сууга

27мищ

1914-ж.

289мищ теше жер б=лъштърълг=н

4мищ

Сыр-Дарыяга

Жети Сууда

4млн.тешеден ашык жер

1914-ж.

Ферганага жайгашкан.

Жети Суу

762мищ теше жерди кыргыздардан тартып алган

Ферганада

Келгин орус-украин дыйкандары

Сабакта колдонулган жер ченемдери:

1 десятина = 1,2га

1 теше жер = 1,09га

Падышачылыктын Кыргызстанды каратуудагы максатынын баскынчыл мащызы жер саясатында жана салык т=л==д= =зг=ч= байкалган. Жер саясаты ж=нънд= токтолуп =ттък. Дал ошондой эле салык т=л==д= да жергиликтъъ элге кыйын болгон. Алгач, Кокон хандыгы тушундагы салыктар сыяктуу салык салган, кийинчерээк салык алуу жол-жобо мыйзамын жергиликтъъ шартка шайкеш келтирет. Алгач, ар бир тътън

2сом 75тыйын салык т=л=г=н. Ал эми 1882-ж. тартып салыктын =лч=мъ 4сомго жеткен.Дъйн=лък биринчи согуш учурунда тътънг= салынчу алык-салыктардын, натуралай т=л==л=рдън жалпы к=л=мъ 15 сомго чейин =ск=н.

Хараж - эгин аянттарына т=л=нъъчъ салык.

Танаптык салык – бак-дарак, м=м=-жемиш тигилген,жашылча =стърълг=н жерге салынчу.

1886-ж. салык салуу тартибине =зг=ртъъ киргизилет. Эми салык эгин эгилген гана аянтка салынбастан, жалпы аштык айдоого жарактуу жердин бардыгына салына турган болду. Натыйжада мамлекетин кирешеси к=б=йдъ. Бирок, бул алык саясат крапайым элдин турмушун оорлотуп, жакырлантты. Эл барган сайын салыктарды т=л=й албай, карызга белчесинен батты. Мындай оор абал алардын оторчул бийликке нааразычылыгын туудурган.

Орус к=п=стън ъй-бъл=съ

Келгин орустардын турак жайы Кыргыздардын турак жайы

Бышыктоо ъчън суроолор:

• Търкстан крайы качан тъзълг=н?

а.1867-ж. б. 1876-ж.

в.1865-ж. г. 1886-ж.

2. Т=м=нд=гъ бийлик тъзъмд=рънън туура ирээтин тап:

б. 1.аскер губернатор

2.старчын

3. болуш

4. уезд башчысы

а. 1.Болуш

2.уезд башчысы

3. аскер губернатор

4. старчын

г. 1. уезд башчысы

2.аскер губернатор

3. старчын

4. болуш

в. 1. аскер губернатор

2. уезд башчысы

3. Болуш

4. старчын

Бош жерлерди толтургула

Жылдар

Цифралык маалымат

Кыргызстандын бъткъл аймагы Орус империясынын жеке менчиги деп жарыяланды.

Кайсыл аймакта

1868-1883-ж.ж.

Кыргызстандын аймагы

1868-ж.

Жети Суу, Ысык-К=л,Чъйд=

Ар бир келгин дыйканга 30 десятинадан жер берилген

Орус дыйкандарынын к=чъп келъъсън= тыюу салынган.

2700 ъй-бъл= келип, алардын 1200 Пишпекте жайгашкан.

Търкстанга

40мищ келгин

1907-ж.

Жети Суу, Пишпек

27мищ

Жети Сууга

1914-ж.

4мищ

Сыр-Дарыяга

Жети Сууда

4млн.тешеден ашык жер тартып алынган

1914-ж.

Ферганага жайгашкан.

762мищ теше жерди кыргыздардан тартып алган

Ъйг= тапшырма:

Китебибиздеги §23 теманы окуу жана колдонмо дептерде тема боюнча берилген

тапшырмаларды аткаруу.

К=щъл бурганыщыздар ъчън рахмат.