Презентация "Функциональная грамотность на уроках родного языка и литературы"

Семинар

на

тему:

«Функциональная грамотность

на уроках родного языка

и литературы»

Тема:

« Функциональный грамотность лезги ч1аланни литературадин тарсара »

Метлебар:

1. Функциональный грамотностдин мана ачухарун ва адан жуьрейрихъ таниш хьун;

2. Функциональный грамотностдай к1елунин савадлувал кутунин къайдаяр;

3. Хайи ч1ал к1ан хьунин руьгь хкажунин рекьер къалурун.

Функциональный грамотностдин хилер:

• читательская грамотность( к1елунин савадлувал),
• математическая грамотность, (математикадин савадлувал)
• естественнонаучная грамотность,
• финансовая грамотность,
• креативное мышление,
• глобальные компетенции

• 1 – тапшуругъ ( лезги ч1ал 30- чин, 63- тапшуругъ)
• Шикилдай текст туьк1уьрзава. Адаз кьил гузва. Шикилда авай гададизни киц1из т1варар гузва(Рекс,Бобик, Барбос ва ик1 мад). Киц1ериз лезги лак1абарни гуз жеда: Ругъвац, Ц1арак, Лавгъа, К1ват1аш, К1ват1и ва мсб. Низ к1вале киц1 ава? Адан т1вар вуч я? Квез киц1ер к1андани? Куьн киц1ерихъ гьик1 гелкъвезва? Алиди киц1ин кунаш туьк1уьрзава. Киц1 вучиз Алидиз килигиз акъвазнава. Аялри кхьизва: сада – демек расна, муькуьда- к1вал туьк1уьрзава ва ик1 мад. Муаллимди абур са фикирдал гъизва. Демек верчериз жеда, к1вал инсандиз жеда, кумани инсандиз жеда (багъманчийриз, саларбандиз), кунаш киц1из жеда.

За аялрин вилик суал эцигзава. К1ват1и вучиз Алидиз килигиз акъвазнава? Аялрин жавабар: К1ват1и Алидилай рази я. Ада Алидиз баркалла лугьузва. Адаз Али мадни к1ан жезва. Киц1и Алидиз чухсагъул лугьузва. Вичихъ Али хьтин хъсан дуст авайвиляй, ам шад я. Алини К1ват1и дустар я. Мисал: Киц1ер чи дустар я. И кар квез гьинай чир хьана, аялар? Аялрин жаваб: «Вафалу дустар» махунай. Киц1ер чна к1валера вучиз хуьзва? Аялрин жавабар: к1вал хуьзва, вар гатайла, элуькьда,чаз малумвал гуда.

Са гъвеч1и шикилдай икьван менфят къачуз жезва :

• Аялрин гьайванрал рик1 жезва.
• Аялриз абурухъ гелкъвез чир жезва.
• Ц1ийи гафар чир жезва.
• Аялрин креативный фикир гегьенш жезва.
• Яратмишунин к1валахди абуруз тарсуна къачур чирвилер уьмуьрда ишлемишиз чирзава.

2- тапшуругъ ( литературадай)

«Пачагь хьайи яц» махуна яцран еке гъалат1 я: гьайвандин як недай вагьшидикай вичиз дуст тежедайди адаз фад амаз чир хьана к1анзавай. 1.И мах гьихьтин махарик акатзава? 2.Адан автор вуж я? 3.Халкьдиз и махуналди чаз вуч лугьуз к1анзава? 4.Ам никай рахазва? И суалриз аялри жавабар гузва, чпин фикирар лугьузва, къейдер ийизва.

Къейдер:

1.Яцра вичикай авур фикир тапанди хьана.

2.Яц цяй акур вичин суьретди ягъалмишарна.

3.Яц ахмакь я.

4. Адахъ фагьум- фикир авайт1а, адал дуьшуьш къведачир.

5 Вагьши гьайванрикай дустар тежедайди адаз чир хьана к1анзавайди тир.

6. Вичиз гъайи савкьатар жанавурди, сик1ре недайла, адаз чир хьана к1андай, вичин кьилел бала къведайди.

Кьилин къейд:

• Фагьум тавуна гьахьтин крарик кьил кутазвай инсандин эхирни гьа ихьтинди жеда.Гьар са касди фикирна к1анда, вичи гъиле кьазвай кар адалай алакьдани, алакьдачни .

1. Тест

Дуьз жаваб къалура

Суалар:

1. Ризади мус манияр лугьузвай?

• Манияр адан рик1ел гьи ч1авуз

къвезвай?

3. Ризади вучиз манияр лугьузвай?

2. Тест

• Ризади мани лагьана, адан гуьгьуьл ачух хьана.
• Квез адан уьмуьрдай вуч аквазва?

• Суалар:

• 1.Ризадин т1уьнал рик1 алайди.
• 2.Ризадин манийрал рик1 алайди.
• 3. Ризади дарвал, кесибвал кечирмишзавайди.

Мисалар

1. Гафунин хер 1. Инсан гафарай чир

жеда

2. Дидедин ч1ал 2.Дидени маса гуда

маса гайида

3.Еб яргъиди жен 3.Ч1ал авач-халкьни

авач

4.Ктаб девлет я 4.Суьгьбет –куьруьди

5.Лам япарай 5.Илим-хазина

6.Ч1ал ава - халкь ава 6.Гапурдин хирелай

яман жеда

Мухбиррин конкурс

Лезги ч1алаз таржума ая

Мой родной язык

Мой родной язык со мною с самого детства. Каждый его звук напоминает мне высоту наших гор, силу быстрых рек, красоту моего села. Лезгинский язык – это язык моей матери. Я всегда буду любить тебя, мой родной язык!

• Ял ягъунин легьзе

Дидед ч1ал чи дамах я

Ракь ц1урурдай чахмах я.

Тарсарал рик1 алайда

Вахт акъуддач гьава йда

Рефлексия

1. Квез къенин мастер - классдай ц1ийи

вуч чир хьана?

2.Квез лезги ч1алан ва литературадин

тарсара ишлемишиз жедай вуч чир хьана?

3.Квез вуч бегенмиш хьана?