Сэрии кэмин о5олорун оонньуурдара

Сэрии кэмин оҕолорун оонньуурдара.

Охлопкова Сайаана, Амма улууһун Соморсун орто оскуолатын 7 кылааһын үөрэнээччитэ.

• Үлэм сыала :
• Аҕа Дойду Улуу сэриитин кэмигэр оҕолор ханнык оонньуурдарынан оонньообуттарын үөрэтии, билии, саастыылаахтарбар тиэрдии.

• Тоҕооһо: Улуу Кыайыы 75 сылын көрсө, сэрии кэмигэр оҕолор туох оонньуурдарынан оонньообуттарын, иллэҥ кэмнэрин хайдах атаарбыттарын билии. Кинилэр эт-хаан өттүнэн сайдалларыгар, олоҕу-дьаһаҕы, үлэни-хамнаһы кыра эрдэхтэриттэн билэллэригэр, доҕотторугар, дьоҥҥо-сэргэҕэ киһилии сыһыаннаһалларыгар ол оонньуур оонньуулара сүрүн суолталаахтара.

Оччотооҕу оҕолор туох оонньуурдарынан оонньообуттарын билээри сэрии кэмин оҕолорун көрсөн кэпсэттибит.

Кылааспытыгар Жиркова Феврония Ивановнаны, Егоров Петр Алексеевиһы, Емельянов Николай Николаевиһы, Рязанскай Семен Семеновиһы ыҥыран көрүстүбүт.

Остуол оонньуулара.

Хабылык

Хаамыска

Күөрчэх ытыйыы

Тырыыҥка

Оҕо барыта сөбүлүүр оонньуулара. Уочаратынан хас да киһи оонньуур. Оҕо бириэмэни сөпкө туһанар, аралдьыйар, сынньанар. Бу оонньуулар сүһүөх ыарыытыгар олус туһалаахтара биллэр.

Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа Гаврил Алексеевич Катакинов.

Талах мастан, туостан оҥоһуллар оонньуурдар.

Талах ынахтар

Туос ынахтар

Кыра уолаттар аан маҥнай талах ынаҕы оҥорон уһанарга үөрэнэллэрэ, кыргыттар кыптыыйынан туос ынахтары кырыйан иис үөрэҕэр маҥнайгы хардыыларын саҕалыыллара.

«Үрүүскэ» (свисток) оностоллоро. Талах маһы кылгас гына быһан быран, үрүллэр сиринэн сэрэнэн субатын арааран салгын тахсар хайаҕастаан оностоллоро. Маннык оонньуур оҕо тыҥата сайдарыгар олус туһалааҕа.

Иванова

Софронов Алексей Данилович

Григорьева

Анастасия

Тамара

Егоровна

Егоровна

Кыргыттар таҥаһынан сыахай оҥостоллоро. Үксүн ыаллаах буола оонньууллара. Ону барытын бэйэлэрэ тигэн, илиилэринэн оҥороллоро үһү. Ыал аҕатын, ийэтин, араас саастаах оҕолорун, эбэлэрин, эһэлэрин барыларын таҥас сыыһынан тигэллэр эбит. Ону таһынан дьэрэкээн дьүһүннээх таастарынан, өрүс хаамыскаларынан, тимэхтэринэн мунньа сылдьан оонньуурбут диэн кэпсииллэр. Үксүн ийэлэрэ, эбэлэрэ иистэнэллэригэр ордон хаалбыт таҥастарын кырадаһыннарыттан сыахайдары тигэн оҥороллоро.

Кыыл-сүөл уҥуоҕуттан, тириититтэн оонньуурдар

Өбүгэлэрбит булдунан аһаан-таҥнан олорбуттара , араас булт уҥуоҕун оҕо бэйэтэ араастаан оҥорон көрөн оонньуур оҥосторо. Кус баттаҕа сүөһүлэр, кутурук уҥуоҕа дьоннор бааллара. Ол «дьоннорун» ньиэмэстэр уонна «сэбиэскэйдэр” диэн сэриилэһиннэрэ оонньууллара. Ону таһынан кус көхсүн унуоҕунан ынахтары, куобах төбөтүн унуоҕунан аттаах киһини оҕо бэйэтэ оҥосторо.

Кылтан-сиэлтэн оонньуурдар

Былыр оҕоҕо эрэ барытыгар эрэһиинэ мээчик баар буолбатах этэ. Урукку оҕолор кылтан, сиэлтэн, сүөһү түүтүттэн мээчик оҥостоллоро, ыстаҥка (скакалка) өрөллөрө, угун маһынан эбэтэр муоһунан оҥороллоро .

Сүүрүүлээх-көтүүлээх, эти-хааны эрчийэр оонньуулар.

Мохсуо

Ат туйаҕа

Мас ат

Күүгүнэй

Оҕо барыта сиэбигэр укта сылдьан хаһан баҕарар муста түстүлэр эрэ оонньообутунан бараллара. Бу оонньууру ньолбоһох быһыылаах маһы чараас гына быһан, ортотунан икки хайаҕастаан, онон быа угаллара. Дьэ уонна быатыттан тутан баран, икки өттүттэн эрийэн-эрийэн баран тардаллара, оччоҕо кини күүгүнээн тыас таһаарара.

Түмүк.

• Уоттаах сэрии сылларыгар улахан дьону кытта тэбис-тэҥҥэ ыарахан үлэҕэ сылдьар соҕотох оҕо , эбэтэр оҕолор муста түстэллэр эрэ оонньууллара, күнү-дьылы атаараллара, сылааларын таһаараллара.

- Оҕо эт-хаан өттүнэн сайдарыгар, олоҕу-дьаһаҕы , үлэни-хамнаһы кыра эрдэҕиттэн билэригэр, доҕотторугар, дьоҥҥо-сэргэҕэ киһилии сыһыаннаһарыгар ол оонньуур оонньуулара сүрүн суолталаахтара, ыарахан кэми этэҥҥэ туоруулларыгар күүс- күдэх эбэрэ, Улуу Кыайыы буоларыгар эрэл кыымын саҕара.