Спирттер (Химия сабагы боюнча сабактын презентациясы)

28.01.2014..

Дүйшөмбү

Чакыруу кадамы Уюштуруу

• Саламдашуу;
• Топторго бөлүштүрүү;
• Алтын эрежени кабыл алуу;

Чакыруу кадамы Топторго бөлүштүрүү

• Урматтуу окуучулар!
• Азыр силер столдун бетиндеги карточкаларды тандап алуу менен топторго бөлүнүп отуруп алсаӊыздар.
• Эми балдар силер тобуӊардын бирден башчыларын жана бирден эксперттерин аз убакыттын ичинде өз ара макулдашып тандап мага билдирип койсоӊуздар.

Чакыруу кадамы «Алтын эрежени» кабыл алуу

• 1. Сабакта түз отуруу менен башкаларга жолтоо болбоо;
• 2. Мугалимдин айткан ар бир сөзүн кунт коюп угуу менен анын койгон талаптарын аткарууга умтулуу;
• 3. Ашыкча сүйлөбөө, анткени башкалардын да оюу бар, аны да уга билүү керек;
• 4. Оюн билдирүү үчүн колун көтөрүү менен кезектешип, мугалимдин көрсөтмөсү боюнча гана жооп берүү;
• 5. Тартынбай өз оюн айта билүү жана башкалардын да айткан ойлорун сыйлоо;
• 6. Пикир билдирген адамды эмес, анын айткан пикирин сындоо;
• 7. Убакытты туура пайдалануу менен активдүү катышууга умтулуу;

Сабактын темасы: Спирттер (бышыктоо сабагы)

Даярдаган: Исмаилова Чынара

№ 4 А. Сатаров атындагы орто мектебинин химия мугалими

Модератор: Марлис Сулайманов

№ 4 А. Сатаров атындагы орто мектебинин информатика мугалими

Чакыруу кадамы Сабактын жүрүшү

• Чакыруу кадамы
• Өнүктүрүү кадамы
• Калыптандыруу кадамы
• Талдоо кадамы
• Такташтыруу кадамы
• Бышыктоо кадамы
• Жыйынтыктоо кадамы

Чакыруу кадамы Сабактын максаты

• Тема боюнча силердин алган билимдериӊерди калыптандыруу аркылуу, ой жүгүртүүӊөрдү, эске тутууӊарды, кругозоруӊарды, өнүктүрүү менен биргеликте спирт ичимдиктери адамдын өмүрү үчүн коркунучтуу экендигин түшүндүрүү менен, спиртти турмушта туура пайдаланууга тарбиялоо;

Чакыруу кадамы Сабактын милдеттери

• Окуучуларга спирттердин түрлөрүн тааныштыруу менен алардын билимин өркүндөтүү аркылуу, спирттердин күндөлүк турмушта колдонулушуна тарбиялоо

Чакыруу кадамы Сабактын тиби, формасы усулдарыжана ыкмалары

• Сабактын тиби – Инновациялык
• Сабактын формасы – Аралаш
• Сабактын усулу – Зигзак,
• Сабактын ыкмасы – баллдык система менен баало

Чакыруу кадамы Предмет аралык байланыш

• Балдар бул сабактын темасындагы маалыматтар биология, экология, информатика, социология, экономика сыяктуу ж. б. илимдер менен тыгыз байланышкан.

Чакыруу кадамы Сабактын жабдылышы

• Компьютер;
• Диапроектор;
• Ватмандар жана маркерлер;
• Спирттердин гомологиялык катарынын таблицасы;
• Буклет
• Баалоочу каражаттар

Чакыруу кадамы Мээге чабуул

• 1. Кайсыл жерде дарыялар суусуз, шаарлар үйсүз болот?
• 2. Дүйнөдө бир чырак бар, майы жок, билиги жок жарык берет. Ал эмне?
• 3. Кайсыл заттарды химиялык хамелиондор деп аташат?
• 4. Айыл чарбасында өчүрлгөн акиташ колдонулабы?
• 5. Кайсыл затты күйбөсө да суу менен өчүрөт?
• 6. Мезгилдик системада кайсыл элементтер атактуу окумуштуулардын ысымын алып жүрөт?
• 7. Металлдардын эӊ жеӊили жана эӊ оору кайсыл элемент?
• 8. Эмне үчүн адам зерне болгондо соода ичет?

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Спирттер

Курамында углеводороддордон CH жана кычкылтектен O турган кычкылтектүү органикалык бирикмелер.

Аларга спирттер, карбон кислоталар, татаал эфирлер жана углеводдор кирет.

Эми биз мунун ичинен спирттерге кеӊирни токтолуп карайбыз.

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Спирттер – молекуласында углеводороддук радикалдар менен байланышкан бир же бир нече гидрооксид тобу бар органикалык бирикмелерди айтабыз.

OH – Гидрооксил тобу – спирттердин функционалдык тобу деп аталат.

Спирттердин жалпы формуласы:

C n H 2n+1 OH

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Спирттер курамынын түзүлүшү боюнча экиге бөлүнөт;

1. бир атомдуу чектүү спирттер;

2. Көп атомдуу спирттер;

Мындан биз спирттердин атомдорунун курамы боюнча эки чон топко бөлүнөрүн билебиз.

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Бир атомдуу спирттер.

• Бир атомдуу спирттердин аттары курамындагы көмүртек атомдорунун санына туура келген углеводороддун атына – «ол» мүчөсү уланып аталат. Мисалы:

• Метил спирти – же метанол Этил спирти – же этанол
• Метил спирти – же метанол
• Этил спирти – же этанол

Бир атомдуу чектүү спирттердин өкүлдөрү: метил спирти CH 3 OH, этил спирти C 2 H 5 OH

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Физикалык касиеттери:

• Метил спирти өзгөчө алкоголдук жыты бар суюктук.
• Метил спирти, же метанол CH 3 OH түссүз суюктук.
• Кайноо температурасы – t 64,7 о С
• Эригичтиги: Сууда жакшы ээрийт;
• Күйүүчү касиети: Түссүз жалын менен күйөт.
• Уулу зат. Жалпы ууланууга алып келет. О.э көрүү нервтерин шал кылат. Сокур болуп калууга жана өлүмгө дуушар кылат.
• Колдонулушу: Техникада органикалык эриткич катары колдонулат.

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Физикалык касиеттери:

• Этил спирти өзгөчө алкоголдук жыты бар суюктук.
• Этил спирти, же Этанол C 2 H 5 OH түссүз суюктук.
• Кайноо температурасы – t 78,3 оС
• Эригичтиги: Сууда жакшы ээрийт, суудан жеӊил;
• Күйүүчү касиети: Оӊой от алат. Көгүлтүр жалын менен күйөт.
• Колдонулушу: Этил спирти техникада лак боекторун, химиялык дары-дармектерди өндүрүүдө эриткич катары боекторду синтездөөдө ликер, арак-вино өндүрүүдө негизги сырье болуп саналат. Алкоголь ичямдиктерин алууда канттуу заттарды ачытуу жолу менен, медицинада компресс жана медицинада аброботкалоого колдонулат.
• Аз өлчөмдөгү этил спирти адамды мас кылат, аны көп санда ичкенде эсинен танышы мүмкүн.
• Уулу зат. Жалпы ууланууга алып келет. Айрым учурларда өлүмгө душар кылат. Спирт ичимдиктерин үзгүлтүксүз ичүү алкоголизм оорусуна алып келет.

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Көп атомдуу спирттер:

Молекуласынын курамында 2 же 3 гидрооксил – OH тобу бар. Алар 2 атомдуу жана 3 атомдуу спирттер болушат.

2 атомдуу спирттер – Этилен гликоль CH 2 - CH 2

OH OH

3 атомдууу спирттер – Глицерин CH 2 – CH – CH 2

OH OH OH

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Физикалык касиеттери:

• Этилен гликоль
• Сироп сыяктуу таттуу:
• Кайнагычтыгы абалы: +197оС
• Тоӊуучу абалы - 13оС
• Даамы: таттуу, түссүз суюктук;
• Уулу,
• Колдонулушу: Суу эритмеси, төмөнкү температурада тоӊбой турган муздатуучу суюктук, антифриз катары автомобильдердин, тракторлордун комбайндардын радиаторлорун толтурууда колдонулат.

Өнүктүрүү кадамы Кыскача обзор

Физикалык касиеттери:

• Глицерин
• Сироп түрүндү илешкек түссүз суюктук:
• Кайнагычтыгы абалы: +17оС
• Даамы: таттуу, түссүз суюктук;
• Уулу, сууда жакшы ээрийт, суудан оор
• Колдонулушу: Глицерин менен майланган буюмдар кургап калбайт. Ошондуктан ал терилерди жана кездемелерди иштетүүдө колдонулат. Глицериндин суу эритмелери парфюмерияда жана медицинада кеӊири колдонулат. Колду жана бетти жумшартуу үчүн глицериндин суу эритмелери гана колдонулат. Анткени суусуз глицеринди сыйпаганда теридеги нымды өзүнө тартып алуу менен териге зыян келтириши мүмкүн. Глицериндин суу эритмеси антифриз катары да колдонулат.

Калыптандыруу кадамы Маселе иштөө

• Спирттер тобуна:
• 200 мл аракта 40% спирт бар экендигин билип арактын курамындагы суунун канча мл жана канча процентти түзөрүн аныктагыла?

Калыптандыруу кадамы Маселе иштөө

• Бир атомдуу спирттер тобуна:
• 500 мл спирттин суудагы эритмесинде 40% спирт бар экендигин билип, сотавында суунун канча мл жана канча процентти түзөрүн аныктагыла?

Калыптандыруу кадамы Маселе иштөө

• Көп атомдуу спирттер тобуна:
• 700 мл спирттин суудагы эритмесинде 40% спирт бар экендигин билип, составында суунун канча мл жана канча процентти түзөрүн аныктагыла?

Талдоо кадамы Спайдинг таблицаларын толтуруу

• Окуучулар азыр мен силерге спайдинг таблицаларын таркатам. Ар бир топ бир таблицаны толтурууга 2 минута убакыт берилет. Андан кийин ротация ыкмасынын негизинде спайдинг таблицалары топтор арасында айланып чыгат. Ар бир таблицаны карап чыгууга силерде 2 минута гана убакыт бар андыктан убакытты үнөмдөөгө аракеттенгиле. Ал таблицалар төмөндөгүлөр

Талдоо кадамы Спайдинг таблицаларын толтуруу Бир атомдуу жана көп атомдуу спирттерге талдоо

Тапшырмалар

Бир атомдуу спирттер

Молекуласынын курамы

Көп атомдуу спирттер

Формулалары

Эӊ жөн. өкүл-ү

Физикалык касиети

Химиялык касиети

Жалпы Колдонулушу

Такташтыруу кадамы Спайдинг таблицаларын талкууло Бир атомдуу жана көп атомдуу спирттерди такташтыруу

Тапшырмалар

Бир атомдуу спирттер

Молекуласынын курамы

Көп атомдуу спирттер

Бир молекулалуу

Формулалары

Эӊ жөн. өкүл-ү

Физикалык касиети

CH 3 OH

Химиялык касиети

Метил спирти өзгөчө алкоголдук жыты бар суюктук.

CH 2 - CH 2

OH OH

Метил спирти, же метанол CH 3 OH түссүз суюктук.

C 2 H 5 OH

C 2 H 5 OH+3O 2 =2CO 2 +3H 2 O

Глицерин

Жалпы Колдонулушу

CH 2 – CH – CH 2

CH 2 - CH 2 +Mg=CH 2 – O Mg + H 2 

Кайноо температурасы – t 64,7 оС

Техникада органикалык эриткич катары колдонулат.

Сироп түрүндү илешкек түссүз суюктук:

Эригичтиги: Сууда жакшы ээрийт;

OH OH OH

OH OH CH 2 – O

Кайнагычтыгы абалы: +17оС

Глицерин менен майланган буюмдар кургап калбайт. Ошондуктан ал терилерди жана кездемелерди иштетүүдө колдонулат. Глицериндин суу эритмелери парфюмерияда жана медицинада кеӊири колдонулат. Колду жана бетти жумшартуу үчүн ж.б.

Күйүүчү касиети: Түссүз жалын менен күйөт.

Даамы: таттуу, түссүз суюктук;

Уулу, сууда жакшы ээрийт, суудан оор

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

• Этанолдун молекулалык формуласындай бирок түзүлүшү менен айрымаланган зат кандайча аталат?

• А) Этан кислотасы; Б) Диметил эфири; В) Этаналь Г) Этан
• А) Этан кислотасы;
• Б) Диметил эфири;
• В) Этаналь
• Г) Этан

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

• Бирдей иолекулярдык формулага, бирок ар башка түзүлүшкө ээ болгон бирикмелерди кандайча атайбыз?

• А) Гомологдор; Б) Полимерлер; В) Изомерлер; Г) Изотоптор;
• А) Гомологдор;
• Б) Полимерлер;
• В) Изомерлер;
• Г) Изотоптор;

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

• Органикалык бирикмелерге мүнөздүү болгон химиялык байланышты көрсөткүлө.

• А) Иондук; Б) Коваленттик; В) Коваленттик жана иондук; Г) Металлдык;
• А) Иондук;
• Б) Коваленттик;
• В) Коваленттик жана иондук;
• Г) Металлдык;

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

• Чексиз углеводороддон, чектүү углеводородду алуу үчүн кайсыл реакция колдонулат?

• А) Дегидрлөө; Б) Гидратациялоо; В) Гидрлөө; Г) Галогендештирүү;
• А) Дегидрлөө;
• Б) Гидратациялоо;
• В) Гидрлөө;
• Г) Галогендештирүү;

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

Чектүү углеводороддун изомериясы кайсыл углеводороддон башталат?

• А) Бутандан; Б) Пропандан; В) Пентандан; Г) Этандан;
• А) Бутандан;
• Б) Пропандан;
• В) Пентандан;
• Г) Этандан;

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

Алкандардын жалпы формуласы кайсыл

• А) C n H 2n
• Б) C n H n
• В) C n H 2n+2
• Г) C n H 2n+1 OH

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

Бир атомдуу чектүү спирт кайсыл?

• А) CH 2 – CH – CH 2
• А) CH 2 – CH – CH 2

OH OH OH

• Б) CH 3 -CH 2 -OH CH 3 -OH
• Б) CH 3 -CH 2 -OH CH 3 -OH

• В) CH 2 - CH 2
• В) CH 2 - CH 2

OH OH

• Г) C 6 H 6
• Г) C 6 H 6

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

• Түссүз коюу, таттуу даамы бар сууда жакшы эрүүчү, парфюмерия менен медицинада, текстиль өнөр жайында (терини кургап кетүүдөн сакташ үчүн) колдонула турган суюктук кайсыл?

• А) Этанол Б) Метил спирти В) Глицерин; Г) Бензол;
• А) Этанол
• Б) Метил спирти
• В) Глицерин;
• Г) Бензол;

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

Спирттин функционалдык группасы болгон группанын номерин куөрсөткүлө.

• А) -COOH Б) -OH В) –NH 2 Г) –NO 2
• А) -COOH
• Б) -OH
• В) –NH 2
• Г) –NO 2

Бышыктоо кадамы Тесттик тапшырма

Спирттердин жалпы формуласы кайсыл?

• А) C n H 2n+2 Б) C n H 2n+1 OH В) C n H n Г) C n H 2n
• А) C n H 2n+2
• Б) C n H 2n+1 OH
• В) C n H n
• Г) C n H 2n

Бышыктоо кадамы Этил спирти

C 2 H 5 OH

Бышыктоо кадамы Метил спирти

CH 3 OH

Бышыктоо кадамы Этиленгликоль спирти

Бышыктоо кадамы Глицерин спирти

Жыйынтыктоо кадамы Баалоо

• Эми топтун эксперттери сөз кезеги сиздерде тобуӊардагы кайсыл окуучуну кандай бааладыӊыздар. (Эксперттер сүйлөшөт)
• Анда эмесе окуучулар алган бааӊарга нааразычылыктар жокпу. Болсо себептерин билдиргиле;

Жыйынтыктоо кадамы Үй тапшырмасы

• Анда эмесе окуучулар үйгө тапшырма:
• Спирттер боюнча эссе жазып келгиле.
• 152-б. № 1-, 2-, 3-көнүгүүлөрдү иштеп келгиле

Жыйынтыктоо кадамы Коштошуу

• Анда эмесе балдар бүгүнкү сабагыбыз ушуну менен аяктады саламатта барыӊыздар!
• Көӊүл бурганыӊыздар үчүн чоӊ рахмат!