Тарых сабагынан видеосабак

Кыргызстан тарыхы

7-класс

Мугалим : Исакбаева Н.

Тема :

Сибирь кыргыздары 17-18-кылымдарда

Сабактын максаты :

*Сибирь кыргыздары жана Жунгар хандыгы.Сибирь кыргыздарынын таркалышы ошондой эле хоорай бирикмеси,Фу-Йу кыргыздары тууралуу кызыктуу маалыматтарды алышат.

*Сибирь кыргыздарынын баскынчыларгы каршы курошуу жана андагы эрдиктери окуучуларды патриоттуулукка,чечкиндуулукко,кайраттуулукка тарбиялайт.

*Текст менен иштоо,алардын маанилуулорун,кызыктууларын,негизги даталарды,цитаталарды ажырата билуу жана аларга аргументуу болгон жоопторду таба билуу жондомдуулугун онуктурушот.

Сибирь кыргыздарынын таркалышы

17-18-кылымдын башы туштук сибирдик кыргыздардын ж.б турк элдеринин тышкы баскынчыларга каршы коз карандысыздык учун курошуунун доору болгон.Алардын тундугунон орустар, туштук-чыгышынан монголдук -алтын хандар,туштук-батышынан Жунгар хандыгы баскынчыл жортуулдарды жургузушуп,салыктарын салууга аракеттенишкен.

1633-жылы жунгардык Хара Хула контайшы сибирдик кыргыздарга оз бийлигин орнотууга жетишкен. Калмактардын колдоосуна таянып 1633-1636-жылдары кыргыздар орусиялык колониячыл пункттарына тез-тез кол салып турушкан.

1641-жылы кыргыздар Яков Тухачевскийдин аскердик кошуунуна каршы курошуп,женилип калышкан.

Ошентип кыргыздар орустарга да, монголдук-алтын хандарга да алык- салык толоп турушкан .

Хоорай бирикмеси,Фу-Йу кыргыздары.

Жунгарлардын 1703-жылы сибирдик кыргыздарга салган булгуну хоорай аттуу этностук-социалдык бирикменин тагдырына терен из салды. Кыргыз журтунун экинчи бир аталышы хогорай (хоорай) болгон.3 мин тутун (150000) сибирдик кыргыздардын Жунгарияга айдалышы менен мурдагы кыштымдарына жуурулушуп кеткен.

Ал эми Жунгариядан Эне-Сайга кайтып келбеген кыргыздардын бир болугу калмак-кыргыз аталышы менен бугункуго чейин Чыгыш Туркстандагы Дорболжун уездинин Эмел-Гол монголдук автоном районунда Эмел дарыясынын ороонундо сакталып калган (дини ламаизм багытындагы бутпарас). Айрым Жунгариялык кыргыздар Итил (Волга)дарыясынын боюна чейин качкан калмактар менен кетишкен. Айрымдары Тенир-Тоолук кыргыздарга,казактарга,уйгурларга ,Чыгыш тенир тоолук калмактарга жуурулушкан.

Иренак Ишей уулу

Сибирдик Кыргыздарды алтысардык Иренак Ишей уулу аттуу бек бийлеген. 1667-жылы ал жунгардык аскерлер менен бирдикте Красноярск острогуна чабуул жасаган. Ал жунгарлардын ишенимдуу тарапкери болгон,1687-жылы Алтайда Чулушман озонунун башатындагы салгылашууда уулу экоо тен курман болушкан.

Иренактын уулдары Корчун менен Чегун атасынын жунгарчылык саясатын улантышкан.

Бышыктоо :

1.Сибирь кыргыздары Жунгар хандыгы менен кандай мамиледе болушкан ?

2.17-кылымда сибирь кыргыздары кайсы аймактарга таркалышкан ?

3.Хоорай бирикмеси жонундо эмнелерди билдинер ?

Уй тапшырмасы :

-Параграф 19ду окуп айтып бересинер.

-Дептеринерге хронологиялык таблица тузосунор .

Кийинки сабактан корушкончо саламатта болгула !