М. Етекбаевтың «Нан қайдан келеді?» ертегісі

Білім беру саласы: Коммуникация

Пән: Сөйлеуді дамыту

Өтпелі тақырып: «Ас атасы нан»

Тақырыбы: М. Етекбаевтың «Нан қайдан келеді?» ертегісі

Мақсаттары:

- Тәрбиелік: Балаларға нанды қастерлеу керектігін түсіндіре келе, адамдардың еңбегін құрметтеуге тәрбиелеу.                                                                                                                                    - Дамытушылық: Нанның адам еңбегімен келетінін түсіндіріп, тіл байлықтарын дамыту.Сөйлемді құрастыру білуге үйрету, машықтандыру.

 - Оқыту: Балаларға көрнекі құралдарды пайдалана отырып, ертегінің мазмұнын түсіндіру.

Педагогикалық технологиялар: әңгімелесу, сұрақ-жауап, түсіндіру                               Ресурстармен қамтамасыз ету: егіс алқабының, нанның суреттері                                        Ұйымдастырылған оқу қызметінің барысы:

І. Ұйымдастырушылық кезеңі                                                                                                      -Балалар, мына суреттен нанның қандай түрлерін көріп тұрсыңдар? Атап беріңдер.

-Нанды неден пісіреді?

• Ұнды қалай жасайды? (Балалардың жауаптары тыңдалады).
• Мынау - бидай масағы, сабағы, мұртшалары. Егер бидайдың қауызын аршитын болсақ, ішінен бидайдың дәні шығады. Бидайды ұнтақтаса, ұн болады. Наубайханада осы аппақ ұнға тұз, су, ашытқы араластырып, қамыр илеп, нан пісіреді.

ІІ. Негізгі бөлім

Сөздік жұмысын жүргізу.

Оқу іс-әрекетінің барысында танысатын наубайхана, наубайшы, диірмен, комбайн сөздерінің мағынасын түсіндіру.

Наубайхана - нан пісіретін, нан жабатын орын.

Наубайшы - наубайханада нан пісіретін адам.

Диірмен - дәнді дақылдарды тартып, ұн шығаратын кәсіпорын.

Комбайн - әр алуан дақылдарды жинап, бастыруға арналған машина.

Жұмбақ шешу.

Қыр басында әрқилы,

Сары теңіз толқиды.                         (Егін)

• Балалар, диқан сөзін қалай түсінесіңдер?
• Диқан - егін шаруашылығымен айналысатын адам.

-Диқан көктемде егістікке егін - бидай, қарабидай, арпа, жүгері, сұлы, т.б. егеді. Оны жаздай күтіп-баптайды. Күзде егіс даласында бидайды комбайнмен орады, жинайды, бастырады. Жүк машинасымен тасиды. Қырманға әкеліп, тазалап, кептіреді. Сонан соң элеваторға жібереді. Элеватор - бидай сақтайтын қойма, онда бидайды көп жылдар бойы сақтауғаболады, Одан диірменге жібереді. Диірменшілер ұн тартады. (Элеватор, диірменнің суреттері көрсетіледі). Ұнды наубайхана жөнелтеді. Наубайханада наубайшылар әртүрлі нан пісіреді. Ыстық нан, үн дүкендерге түседі. Дүкеннен нанды, ұнды сатып аламыз. Анамыз ұннан бауырсақ, шелпек, нан, тоқаш, т.б. пісіреді.

Сергіту сәтін өткізу.

Жайқалады ақ бидай, (Қолдарын жоғары көтеріп тербеледі).

Басын иіп аққудай. (Бастарын иеді).

Трактор мен комбайн (Қолдарын алға созып, тракторды жүргізеді).

Жүргізуге мен дайын. (Қолдарын айналдыра комбайнды жүргізеді).

М. Етекбаевтың «Нан қайдан келеді?» ертегісін оқу.

Бір күні Тышқан нан дүкеніне кірді. Сөреге жаңа піскен сап —сары бөлкелер үйіліп түр екен. Піскен нан иісіне қызыққан Тышқан тұмсығын жыбыр — жыбыр тартты. Төмендегі бір бөлкенi кеміре бастады. Осы кезде күзетші келіп қалды. Тышқан зып беріп, тысқа атып шықты. Бірақ алысқа ұзамады. «Апырай, қайдан келді екен осыншама нан. Біліп алып шыққан жеріне кірсем, ә!» — деп қызығып кетті. Тесіктен сақтана сығалады.

— Нан, нан, сен қайданкелдің? — дедісыбырлап.

— Сатушыдансұра, — дедінан. Тышқансатушығакелді.

— Сатушы, сатушы, нанқайданкеледі?

— Наубайшыдансұра, — дедісатушы.

Тышқантымпыңдапнаубайханағакелді. Мұндакөпадамнанпісіріпжатырекен.

— Нан қайданкеледі? — дедібірнаубайшығакеліп.

— Диірменшіденсұра, — дедінаубайшы.

Тышқандиірменшігекелді. Диірментасытынымсызшыркөбелекайналады. Екіадамүнтартыптүр. Ұнтөгіліпаққанбұлақшақұйылыпжатыр. Көздіашып — жұмғаншақап — қапұнпайдаболады. Тышқаниненіңкөзіндейтанауынтыржиып, таңданақараптұрды да:

— Диірменші, диірменші, нанқайданкеледі — депсұрады.

— Комбайншыдансұра, — дедіқырманшықарт. Тышқандаладаегінорыпжүргенкомбайншығакелді.

Қалыңегінтеңіздейтолқиды. Комбайн тоқтаремес, ілгерілепбарады. Сабанынбірбөлек, топанынбірбөлекшығарыптастайды. Торсықтайақбидайдыастауынақұйыпалыпбарады. Тышқаншіңкілдеп:

— Комбайншы, комбайншы, нанқайданкеледі? — депсұрады.

— Көктемдетракторшыжержыртады, тұқымсебушітұқымсебеді. Егіншілер оны күтіпбаптайды. Көпеңбексіңіреді. Міне, қалыңастық — солкөпеңбектіңжемісі. Нан еңбекарқылытабылады, — дедікомбайншы.

— Ой, мұныңазапқой. Мен шалқайыпжатып — ақтабаберемін, — депқутың — қутыңеттіТышқан.

— Әне, Мысықкележатыр, — дедікомбайншы. Сол — ақекенТышқанбірескіінгезыпберді.

Тәрбиеші ертегінің бөлім-бөлімге бөліп оқып, сұрақтар қояды,балалардың жауаптарын тыңдап, оларды толықтырып отырады.

ІІІ. Қорытынды.

• Тышқанды қандай сұрақ мазалады?
• Нан қайдан келеді?
• Тышқан сұрағына жауап ала алды ма?

- «Нан - байлық, нан - береке» деп халқымыз бекер айтпаған. Міне, көрдіңдер ме? Қаншама адам еңбек етеді екен. Сондықтан дастарқанға зор еңбекпен келген нан тағамдарын қастерлеуіміз керек.

Білім беру саласы: Коммуникация

Пән: Сөйлеуді дамыту

Өтпелі тақырып: «Ас атасы нан»

Тақырыбы: М. Етекбаевтың «Нан қайдан келеді?» ертегісі

Мақсаттары:

- Тәрбиелік: Балаларға нанды қастерлеу керектігін түсіндіре келе, адамдардың еңбегін құрметтеуге тәрбиелеу.                                                                                                                                    - Дамытушылық: Нанның адам еңбегімен келетінін түсіндіріп, тіл байлықтарын дамыту.Сөйлемді құрастыру білуге үйрету, машықтандыру.

 - Оқыту: Балаларға көрнекі құралдарды пайдалана отырып, ертегінің мазмұнын түсіндіру.

Педагогикалық технологиялар: әңгімелесу, сұрақ-жауап, түсіндіру                               Ресурстармен қамтамасыз ету: егіс алқабының, нанның суреттері                                        Ұйымдастырылған оқу қызметінің барысы:

І. Ұйымдастырушылық кезеңі                                                                                                      -Балалар, мына суреттен нанның қандай түрлерін көріп тұрсыңдар? Атап беріңдер.

-Нанды неден пісіреді?

• Ұнды қалай жасайды? (Балалардың жауаптары тыңдалады).
• Мынау - бидай масағы, сабағы, мұртшалары. Егер бидайдың қауызын аршитын болсақ, ішінен бидайдың дәні шығады. Бидайды ұнтақтаса, ұн болады. Наубайханада осы аппақ ұнға тұз, су, ашытқы араластырып, қамыр илеп, нан пісіреді.

ІІ. Негізгі бөлім

Сөздік жұмысын жүргізу.

Оқу іс-әрекетінің барысында танысатын наубайхана, наубайшы, диірмен, комбайн сөздерінің мағынасын түсіндіру.

Наубайхана - нан пісіретін, нан жабатын орын.

Наубайшы - наубайханада нан пісіретін адам.

Диірмен - дәнді дақылдарды тартып, ұн шығаратын кәсіпорын.

Комбайн - әр алуан дақылдарды жинап, бастыруға арналған машина.

Жұмбақ шешу.

Қыр басында әрқилы,

Сары теңіз толқиды.                         (Егін)

• Балалар, диқан сөзін қалай түсінесіңдер?
• Диқан - егін шаруашылығымен айналысатын адам.

-Диқан көктемде егістікке егін - бидай, қарабидай, арпа, жүгері, сұлы, т.б. егеді. Оны жаздай күтіп-баптайды. Күзде егіс даласында бидайды комбайнмен орады, жинайды, бастырады. Жүк машинасымен тасиды. Қырманға әкеліп, тазалап, кептіреді. Сонан соң элеваторға жібереді. Элеватор - бидай сақтайтын қойма, онда бидайды көп жылдар бойы сақтауғаболады, Одан диірменге жібереді. Диірменшілер ұн тартады. (Элеватор, диірменнің суреттері көрсетіледі). Ұнды наубайхана жөнелтеді. Наубайханада наубайшылар әртүрлі нан пісіреді. Ыстық нан, үн дүкендерге түседі. Дүкеннен нанды, ұнды сатып аламыз. Анамыз ұннан бауырсақ, шелпек, нан, тоқаш, т.б. пісіреді.

Сергіту сәтін өткізу.

Жайқалады ақ бидай, (Қолдарын жоғары көтеріп тербеледі).

Басын иіп аққудай. (Бастарын иеді).

Трактор мен комбайн (Қолдарын алға созып, тракторды жүргізеді).

Жүргізуге мен дайын. (Қолдарын айналдыра комбайнды жүргізеді).

М. Етекбаевтың «Нан қайдан келеді?» ертегісін оқу.

Бір күні Тышқан нан дүкеніне кірді. Сөреге жаңа піскен сап —сары бөлкелер үйіліп түр екен. Піскен нан иісіне қызыққан Тышқан тұмсығын жыбыр — жыбыр тартты. Төмендегі бір бөлкенi кеміре бастады. Осы кезде күзетші келіп қалды. Тышқан зып беріп, тысқа атып шықты. Бірақ алысқа ұзамады. «Апырай, қайдан келді екен осыншама нан. Біліп алып шыққан жеріне кірсем, ә!» — деп қызығып кетті. Тесіктен сақтана сығалады.

— Нан, нан, сен қайданкелдің? — дедісыбырлап.

— Сатушыдансұра, — дедінан. Тышқансатушығакелді.

— Сатушы, сатушы, нанқайданкеледі?

— Наубайшыдансұра, — дедісатушы.

Тышқантымпыңдапнаубайханағакелді. Мұндакөпадамнанпісіріпжатырекен.

— Нан қайданкеледі? — дедібірнаубайшығакеліп.

— Диірменшіденсұра, — дедінаубайшы.

Тышқандиірменшігекелді. Диірментасытынымсызшыркөбелекайналады. Екіадамүнтартыптүр. Ұнтөгіліпаққанбұлақшақұйылыпжатыр. Көздіашып — жұмғаншақап — қапұнпайдаболады. Тышқаниненіңкөзіндейтанауынтыржиып, таңданақараптұрды да:

— Диірменші, диірменші, нанқайданкеледі — депсұрады.

— Комбайншыдансұра, — дедіқырманшықарт. Тышқандаладаегінорыпжүргенкомбайншығакелді.

Қалыңегінтеңіздейтолқиды. Комбайн тоқтаремес, ілгерілепбарады. Сабанынбірбөлек, топанынбірбөлекшығарыптастайды. Торсықтайақбидайдыастауынақұйыпалыпбарады. Тышқаншіңкілдеп:

— Комбайншы, комбайншы, нанқайданкеледі? — депсұрады.

— Көктемдетракторшыжержыртады, тұқымсебушітұқымсебеді. Егіншілер оны күтіпбаптайды. Көпеңбексіңіреді. Міне, қалыңастық — солкөпеңбектіңжемісі. Нан еңбекарқылытабылады, — дедікомбайншы.

— Ой, мұныңазапқой. Мен шалқайыпжатып — ақтабаберемін, — депқутың — қутыңеттіТышқан.

— Әне, Мысықкележатыр, — дедікомбайншы. Сол — ақекенТышқанбірескіінгезыпберді.

Тәрбиеші ертегінің бөлім-бөлімге бөліп оқып, сұрақтар қояды,балалардың жауаптарын тыңдап, оларды толықтырып отырады.

ІІІ. Қорытынды.

• Тышқанды қандай сұрақ мазалады?
• Нан қайдан келеді?
• Тышқан сұрағына жауап ала алды ма?

- «Нан - байлық, нан - береке» деп халқымыз бекер айтпаған. Міне, көрдіңдер ме? Қаншама адам еңбек етеді екен. Сондықтан дастарқанға зор еңбекпен келген нан тағамдарын қастерлеуіміз керек.