Махамбет Өтемісұлы «Соғыс» (әдеби теория:өлең құрлысы, өлең туралы, метафора)

Сабақ№ 17

Күні __________

Сабақ тақырыбы: Махамбет Өтемісұлы «Соғыс»

(әдеби теория:өлең құрлысы, өлең туралы, метафора)

Сабақ мақсаты:

1.Білімділік: Махамбеттің елін езгіден ерлікке, қараңғылықтан білімдіктің биік

шыңына шақырған, ел бірлігін жырлаған өлеңдерімен таныстыра келе,

«Соғыс» өлеңінің құрылысына талдау жасау.

2.Дамытушылық: Шығарманың мазмұнына сүйене отырып, оқушының сөздік

қорын байыту, сөйлеу дағдысын дамыту.Әдеби теориялық ұғымдарды шығарма

желісінен еркін таба алуға үйрету.

3.Тәрбиелік: Қазақ халқының тыныштығын ойлаған ағаларымыздың

еңбегін,ерліктерін дәріптеу.

Сабақ түрі: кіріктірілген сабақ

Сабақ әдісі: Сто элементтері, баяндау, талдау, сұрақ-жауап

Пәнаралық байланыс: тарих

Көрнекілігі: интерактивті тақта, Махамбет портреті, сызбалар

Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру.

II. Үй тапсырмасын сұрау

Ахметтің мысал өлеңдері туралы сұрау.

III.Жаңа сабақ

Үнтаспадан Махамбеттің өлеңі оқылады.

Бұл өлең қазақтың дауылпаз ақыны Махамбет Өтемісұлынікі.

Сабақтың тақырыбы мен мақсаты айтылады.

Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Махамбет өмірі мен шығармашылығына шолу.

1803жылы Ішкі Бөкей Ордасы,қазіргі Батыс Қазақстан облысы,Жәнібек ауданы,

Нарын құмының Жанқұс деген жерінде туған.1846 жылы 20қазанда Қарой өңірі,

қазіргі Атырау облысы, Махамбет ауданында жерленген.Ол кісі көптеген

шығармалар жазған: «Қызғыш құс», «Тайманның ұлы Исатай», «Тарланым»,

«Қызғыш құс», «Соғыс» т.б. Ол кісінің бірнеше күйі де бар.Ол кісі ақындығымен

қоса қазақтың азаттығын көксеген күрескер. Бұл жайында тарихшы мұғаліміміз

айтып береді.

Тарихшы: XIX ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстандағы тарихи жағдай,

Батыс Қазақстандағы Бөкей ордасында Ресейлік патша өкіметінің отаршылдық

саясатына қарсы көтерілген қазақ халқының ұлт-азаттық көтерілісі. Оның

басшылары Махамбет Өтемісұлы мен Исатай Тайманов.Исатай Махамбеттің жан

жолдасы, серіктесі болды.

Бүгін «Соғыс» өлеңімен танысамыз.

Кітаппен жұмыс.

Өлеңді мұғалім мәнерлеп оқиды. Өлең қысқартылып берілген.Бекетай құмындағы

қанды соғысқа арналған.Мұндағы лирикалық кейіпкер Исатай.

Тапсырмалақ жұмыстар

1.Өлеңнің мағынасын ашу.

2.Исатай бейнесін сипаттауда ақын қандай сөздер пайдаланғанын әр жолдарды

оқушыларға жекелеп оқыту арқылы көрсету.

3.Кітаптағы «өлең оқи білейік» ережесін оқытып, талқылау.(шумақ, буын,

бунақ,тармақ, ұйқас және көркемдегіш сөздер теңеу, метафора туралы түсіндіру)

4.Өлеңді құрылысына қарай талдату.

Мысалы:Ақ-та-бан а-ты // ас-тын-да,

Ду-лы-ға-сы // ба-сын-да,

Зы-ғыр-да-ны // қай-на-ды.

Ас-тын-да мін-ген //Ақ-та-бан,

Ақ бө-кен-дей //ту-ла-ды. Өлең 7-8 буынды, 2 бунақты, аралас ұйқасты, жыр

үлгісімен жазылған.

IV.Сабақты бекіту

Махамбет туралы деректер айту.

Тарихшы:

1.Алматылық көрнекті суретші Мадияр Ысқақов Махамбет ақынның суретін

салған.

2.Халық мұрасының жанашыры Мұстафа Ысмағұлов Махамбеттің домбырасын

1979жылы тауып алып, 1985 жылы халық аспаптар мұражайына тапсырды.

3. Махамбет ақынның мүсінін республиканың белгілі антропологі

Ноэль Шаяхметов жасады.

Интерактивті тақтамен жұмыс.

«Ұйқасын тап»

Толғай – толғай оқ атқан Таң атқанша тарандық

Төңірек жаққа қарандық Тізгінінен кесе атқан.

Тебінгісін тесе атқан Он екі тұтам жай тартқан

V. Сабақты қорытындылау

Сұрақ-жауап

1.Махамбет кім?

Қандай ерлік істері бар?

Өлеңдерінің көбісін кімге арнап жазды?

Соғыс өлеңінің тақырыбы не?

VI.Үйге тапсырма

Өлеңді жаттау. Шығармашылығы мен өмірбаянын оқу, тың деректер жинау.

VII.Бағалау