Тема: Мальсагов Кураза Зоврбик. «Пхьа» - пьеса.
Лоарх1ам : г1алг1ай исторе чухь ц1ихеза 1илманхо-лингвист хиларал совг1а,поэт а,таржамхо а,просветитель а,г1алг1ай драматурги яхача жанра лард еллар а,багахбувцам а,мотт а,литература а эггара хьалха тахка волавеннар а Мальсагов К.З. хилар дешархошта гучадаккхар;нравственни кхетам балар ;шаьра дешара навыкаш кхеяр .
Гойтара г1ирс: Мальсагов К.З. сурт,цунах йола кепайоазон материал.
Ц1ихеза вола 1илманхо,педагог,просветитель,
г1алг1ай советски драматурги хьакхелла а лард елла
а вола Мальсагов К.З. вай дерригача халкъа
везаро а дагавоаг1аш хиларо а вайга оалийт :
« Дицлургдац цун г1улакхаш !Халкъа ц1аккха а бицлац
цу тайпара бола ший къонгаш !»
Мальсагов Абу
Урока никъ :
I. Кийчо ю ха .
II.Ц1аг1ара болх тахкар :
1). Багахбувцамах ховр дувцийт дешархошка.
2). Фаьлгаш,цар чулоацам
3) Вахарах-леларах дола фаьлгаш дувцар ( « Хьаькъали ирази », « Маькара нускал », «Йо1о баь хоам», и. кх. д1. )
III. Урока темацара болх :
1) Хьехархочун дош
Мальсагов Кураза Зоврбик ваьв 1894 ш. 3 июне Темирхан-Шуре ( Буйнакске). Благовещенск яхача городе ЮШ йистеяьккхар цо. 1918 ш. август бетта,Владикавказа т1аг1ерташ болча к1айбарашта духьал латаш,шозза топ кхийтта човнаш хилар цунна. 1920 ш. Къилбаседа Кавказе Советий 1аьдал ч1оаг1денначул т1ехьаг1а халкъа дешара органашка болх беш хилар из. 1923 ш.,октябрь бета ерригача Горски республика Халкъан Комиссарал хержар Зоврбик;г1алг1ай областа халкъан дешара отдела заведующи хилар цунах 1924 ш.,къамий областаш хинначул т1ехьаг1а. 1925 ш. ВКП(б) членал д1айицар из. 1926 ш. Ленинградски университета кавказско-иберийскии 1арбийи метташ тохкача факультете деша вахар.1930 ш. из университет йисте а яьккха,цу шера денз ше валлалца(14 мае 1935 ш. ) Нохч-Г1алг1ай 1илма-тохкама института директор хилар Зоврбик.Директор воллашехь тайп-тайпара 1алаьмате лоарх1аме балхашта юкъе дакъа лоацаш а хиннав из : РСФСРа къамий тайпаш тохкача 1илман Академии комиссии; СССРа Закавказски 1илман Академии штатни болхло;Къилбаседа Кавказа педагогически института доцент;мохк тахкара(краеведение) центральни бюро член – корреспондент;г1алг1ай литературни юкъарлон председатель.Латински кепайоазув ларде а лаьца,1923 ш.,къаман ший мета йоазув хургдолаш,алфавита проект оттаю цо. Из проект т1аэц цу хана хиннача Горски республика халкъа просвещене комиссариата.
Къаман ший метта йоазув а дешар а арадаларца,паччахьа 1аьдала то1адаь,баьде даьлла,г1алг1ай къам тамашийна сиха дег1адоаг1а культурни а просветительни а балхашца.Латински алапий кепайоазон т1а арадувла долалу г1алг1ай «Сердало»яха газета,цун хьалхара номер араяьлар 1923 ш. 1-ча мае,газета керттера редактор Мальсагов К.З. вар.Кадраш ца хилча цхьаккха болх лелалургбоацилга ховш,сиха уж кадраш кийчъяйт цо,школашта эшаш дола учебникаш арахецийт,ерригача хьалхарча классашка дешар наьна мета доаккх цо. Цу хана эттача хьалах ший автобиографе т1а язду Кураза Зоврбика: « Болхлой ца хиларах,сай язде дийзар са тайп-тайпара учебникаш а пособеш а.Иштта от-
тадир аз кхийначарна а берашта а дола буквараш,арифметика задачник,массехк дешара книжка ».
Ший вахара лоаццача хана цо яздаь арахийцад вайнаьха метах,йоазонах,литература хьакъехьа дуккха теоретически балхаш: «Нохчий йоазув», «Нохчашкахьарча культурни балхах », « Классни элементах лаьца», « Нохчий халкъа стих» . Боккха лоарх1ам бола лард еллар цар нохчий а г1алг1ай а метташ, халкъа багахбувцам,культура тахкара,цар 1илманца хьисап дара. Нохч-Г1алг1ай 1илма-тохкама института «Известе» т1а болх бе Союзни республикашкара исторе,метта,литература 1илманхой чуозаш хиннав из,цудухьа лоаццача хана институто арахийцар 5 том 1илман»Извести», 2-терминологически сборник,массехк литературни сборникаши журналаши. Г1алг1ай литература юкъе эггара хьалха г1алг1ай метала драматически произведени язъяьр а Мальсагов К.З. ва. 1923 ш. араяьлар цун «Йо1 йодаяр « яха 13 суртах латта пьеса.Цу т1ара д1адоладелар г1алг1ай драматурги дег1аяр .
1935 ш., 14 мае валар хилар Мальсагов Зоврбика.Цу хана 40 шу маара даьннадацар цун.Бакъда,цу 40 шера цунна караг1даьлар наггахьарча сага б1аьшера а караг1даргдоаца г1улакхаш…
2) « Пхьа » яхача пьесах лаьца дувц хьехархочо .
3) Из пьеса ролах 1оешийт дешархошка .
4) Хаттараши т1адуллараши :
- Мишта гойтад Мальсагов К.З. паччахьа хана ахархой къе-миска баьхалга ?
- Мишта хиннаб Мусий боахам ?
- Малаш хиннаб цу хана юрта доалдеш хиннараш ?
- Мишта сурт оттадеш ювц автора паччахьа суд ?
- Фу сурт да Мусса Сибарег1ара ц1авеча цунна хьалхашка эттар ?
- Мишта гойтад автора пхьений г1улакхех а къоалах а дийнна зенаш ,г1улакхаш ?...
IV Урока корта бар :.
V. Ц1аг1а : биографии ха, деша,юхахьадувца , О. 56 – 69 .
24 225
1 156 
