Мальсагов Орстхо Артаганович.Биография.

« Мальсагов Артаг1а Оарцхой вахари кхоллами »

Вай мехка советий 1аьдал оттадеча хана лаьттача бирсача гарж-ки т1ем т1еи цул т1ехьаг1а г1ал-г1ай лит-ра ма хула сихаг1а дег1адоаладара юкъеи дика лоарх1аме дакъа лаьцачарех ца1 ва Маль-сагов А.О. Ц1ихеза хьехархо,1илманхо,прозаик,драматург, литературовед , лит-рни критик, таржамхо,театральни деятель,вешта аьлча,ший вахаре дуккха х1амаш б1аргадайна а дуккха дика х1амаш даь а саг хиннав из.

1877 – 1887 шш. Эрсий-туркий т1ем т1а дика дакъа лацарах,цигача доккха денал а майрал а гойта-рах паччахьа 1аьдало К1ай ж1арг а милице прапорщика звании а енна белгалваьккха саг хиннав цун да – Артаг1а. Артаг1а дезале 1897 ш. ваьв Оарцхо. Да паччахьа эскаре г1улакх деш хиларах,1908 ш.,ший 11 шу даьнначул т1ехьаг1а,Оарцхой в1ашт1ехьадаьлар Воронежски военни гимназе экзаме-наш д1а а енна,деша отта.1917 ш. д1адолалуча хана цига т1ехдика дийша а ваьнна,из д1ахо деша вода Петроградерча Михайловски артиллерийски училище.Цига лоаццача хана дика артиллериста говзал 1омаяьчул т1ехьаг1а,артиллере прапорщика чин а долаш,Казане лаьттача 77 артиллерийски бригаде г1улакх деш хул из.Х1аьта цигара империалистически т1ем т1а хьожаву.

Эрсий мехка Октябрьски революции хинначул т1ехьаг1а,дуккха кхыча наха сана,керттерча даькъе большевикаша еш хиннача агитацех,оарцхойна д1ахов из т1ом къахьегамхой хьашташ кхоачашдара лоаттабеш боацилга.Из бахьан долаш 1918 ш. д1адолалуча хана из ц1акхоач Даьймехка.Цу хана денз хьаьналча къахьегамхой оаг1орахьа а воал из. 1919 ш. Буро к1алха хиннача Г1алг1ай къахье-гамхой съезде из хорж Г1алг1ай мехка военни комиссаралла.Х1аьта Г1алг1ай партизански отрядаш в1ашаг1йохкара дика новкъостал дарал совг1а,цо къаьстта боккха теркам т1абохийташ хиннаб царна лакхара т1ема говзал 1омаяра. 1920 – 1924 шш. Цо болх бу Къилбаседа Кавказа потребительски общества Буро т1арча Союза отдела управляющи волаш, 1924 – 1931 шш. Из хул Г1алг1ай педтехникумеи рабфакеи хьехаш.1929 ш. цо чакхйоаккх Къилбаседа Кавказа хьехархой институт. 1931-1933 шш.Из хул Буро т1арча хьехархой институте горски отделене деша баг1ача студенташта марксистски литературоведении хьехаш. 1933-1938 шш. Из хиннав Буро т1арча музея директор,цул т1ехьаг1а цо болх баьб Нохч-Г1алг1ай 1илма тохкама института Буро т1арча филиала заведующи волаш,Г1алг1ай педучилища завуч волаш,Пригородни районо инспектор а заведующи а волаш.1957 ш. дез ше валлалца ( 1961 ш ) цо болх бу Нохч-Г1алг1ай 1илма тохкама института литературоведене отдела воккхаг1вола 1илман болхло волаш.

Цу тайпара балхашка хиларо а д1ахо дешаш хиларо а цун дуккха ха д1алоацаш хиннаяле а ,ший халкъ сердалонга кхоачадара ц1аккха а низ ца кхобеш хиннача Оарцхос дика лоарх1аме дакъа лаь-цад къаман форма а йолаш,к1оарга чулоацам а болаш,бокъонцарча 1илман ларда т1а вай халкъа культура а искусство а дег1айоалаяра. 1930 ш. Буро т1а къаьст-къаьстта книжкаш долаш кепатеха араяьнна хиннай цун « Юртара классови т1ом» яхеи «Салихьат» яхеи дика боккха лоарх1ам болаш,цу хана вай халкъа хьалхашка лаьтта керт-керттера проблемаш гойташ йола пьесаш.Ший хьалхарча пье-са т1а авторо керттерча даькъе гойтар вай юрташкара коллективизации д1айолаеннача хана лаьтта ира къовсам бале,шоллаг1ча пьеса т1а цо оттаяь кхалнахага дешийтара проблема а яцар кхы а к1ези-гаг1а лоарх1ам болаш. Ший халкъа къахьегамхой лазаш мел дар дега 1аткъаш,царна дика мел дар хилча дог г1оздувлаш,дега тоам хулаш вола ший къаман бакъвола во1 хинналга гойташ яр цо Маль-сагов Дахий Дошлакъаца цхьана язъяь,вай тахан йийца «Кердача новкъа т1а » яха пьеса.

1928 ш. денз Оарцхос г1алг1ай йоазонхой кхолламех тайп-тайпара литературно-критически статьяш язъяьй «Сердало» газета т1а. 1933 ш. арахийцар Буро т1а г1алг1ай лит-рах дола эггара хьалхара библиографически справочник. Къаьстта дег1аена говзал гойташ яр Мальсагов О. 1957 ш. -1961 ш.

кхаччалца язъяь Мальсагов К.З.,Бекова Д.Т.,Муталиев Хь-Б.,Ведзижев А.А.. говзаме йоазонаш тахкара хетаяь стаьяш.

Цул совг1а,Оарцхос 1931 ш. денз дика а дукха а къахьийгар эрсий лит-ра дик-дикаг1а йола произве-денеш г1алг1ай метала йоахаш.Масала,цо лакхарча говзалца таржам даьд дуккха а А.П.Чехова,В.Г.Ко

роленко дувцарашта,Л.Н.Толстойя «Хаджи-Мурат» яхача повеста,Л.Сейфуллинай «Бокъонаш телха-раш» яхача книжкана,В.В.Маяковскес язъяьча стихотворенешта.

Цхьадола Мальсагов Артаг1а Оарцхос даь йоазонаш кепатеха арадаьлар 1962 ш. «Турпала т1ом» яхача книжка т1а.Х1аьта дерригаш х1ана дац аьнна цо мел даь 1илман балхаш,таржамаш,говзаме йоазонаш арадаьннад 1998 ш. «Хержараш» яхача книжка т1а .