Мастер класс "Татар теле дәресләрендә тәнкыйди фикерләүне үстерү"

Тел – белемнең ачкычы, акылның баскычы.

Халык мәкале

201 6 ел

• Тәнкыйди фикерләүне үстерү технологиясенең төп максаты булып: укучыны мөстәкыйль рәвештә, әлбәттә, укытучы ярдәме белән белемнәрне үзләштерергә өйрәтү тора.

Тәнкыйди фикерләүне үстерү технологиясенең нигезе булып 3 баскыч тора :

• 1. Кызыксындыру  – булган белемнәрне искә төшерү; яңа темага кызыксыну уяту; укучыларда максат булдыру.
• 2. Аңлау, мәгънәсенә төшенү  – яңа мәгълүмат кабул итү, максатларны ассызыклау.
• 3. Рефлексия  – өйрәнелгән мәгълүматны иҗади анализлау, бәяләү, яңа максатлар  кую.

• Максат:  
• татар теле дәресләрендә тәнкыйди фикерләүне үстерү технологиясе булган кластер һәм синквейн методлары белән таныштыру, әлеге алымннарны практик кулланырга өйрәтү.

Уку мәс ь әләсе:

Нәрсә ул кластер?

Кластер

• «Кластер» сүзе  бәйләм, тәлгәш  дигәнне аңлата.
• Бу алымның асылы – булган белемнәрне системага салу.

Эш тәртибе:

• Кластер дәрес материалын график калыпка салуны күздә тота. Төп мәгънәне белдергән сүз уртага языла, аңардан төрле якка киткән уклар бу сүзне ачыклаучы башка сүз, сүзтезмәләр белән бәйли. Шулай итеп, бер сүзне, төшенчәне ачыклаучы бик күп мәгълүмат җыела. 

Этаплары :

• I этап – этап мәгълүмат туплау;
• II этап – тупланган мәгълүматны системага салу.

Бу алым укучыга н әрсә бирә?

• мәг ъ лүматны кабул итү тәэсирен көчәйтә,
• кызыксыну уята,
• белем алуның сыйфатын күтәрә,
• бергәләп эшләтә,
• үзеңне замана белән бергә атлаучы шәхес итеп тоярга бирә.

Җөмләнең иярчен кисәге: аергыч

1 этап.

• Көләч йөз, яхшы сүзләр белән безне каршыладылар.
• Шакирның җитдилеге кимемәде.
• Бишенче класста укыйм.

• Җөмләдә исемне ачыклап килгән иярчен кисәк аергыч дип атала. Аергыч - нинди? кайсы? кемнең? нәрсәнең? ничә? ничәнче? сорауларына җавап бирә.

2 этап.

Нинди?

Кайсы?

Нич әнче?

Аергыч

Ничә?

Кемнең?

Нәрсәнең?

Төркемнәргә бирем

• Җөмлә кисәкләре баш һәм иярчен булалар. Баш кисәкләр 2 төркемгә: ия һәм хәбәргә бүленә. Иянең сораулары кем? нәрсә?, хәбәрнең сораулары: нишли? нишләми? нишләде? нишләмәде? нишләмәгән? Иярчен кисәкләр үзләре 3 төргә бүленә: аергыч, тәмамлык, хәл. Аергыч - нинди? кайсы? кемнең? нәрсәнең? ничә? ничәнче? сорауларына , тәмамлык- кемгә? нәрсәгә? кемнән? нәрсәдән? кемдә? нәрсәдә? хәл- кайчан?кайда? ничек?күпме? ни өчен? ни сәбәпле?нишләсә? сорауларына җавап бирә

• Тәнкыйди фикерләүне үстерү технологиясенең тагын бер методы- синквейн .

Синквейн - француз сүзе, «биш илһам», «биш уңыш» дигәнне аңлата. Ул рифмалашмаган бишьюллык шигъри формада язылган кыска әдәби әсәр. Билгеле план буенча языла, предметны (төшенчәне) ачыклый.

Синквейн 5 юлдан тора

1 сүз

2 сүз

3 сүз

4 сүз

1 сүз

1 сүз . Теманы ачыклаучы сүз, исем.

(Кем? Нәрсә?)

1 юл

2 сүз. Теманы сурәтли торган 2 сыйфат

(Нинди?)

2 юл

3 сүз. Темага хас булган 3 фигыль. (Нишли?)

3 юл

4 с үз. Темага карата үз мөнәсәбәтеңне белде-рүче фраза, җөмлә (афоризм, мәкал ь, цитата)

4 юл

1 с үз. Темага карата 1 синоним сүз (нәтиҗә, ассоц иа ция).

5 юл

• Темасы төрле булырга мөмкин:

• табигать;
• әдәби герой, персонаж;
• әни, әти һәм башка гаилә әг ъ залары ;
• күңел халәте;
• дәрестә өйрәнгән тема;
• …

Каюм Насыйри

Белемле, сәләтле

Укыткан, белгән, өйрәнгән

Каюм Насыйри – күренекле галим

Остаз.

• Тема буенча лексик материал үзләштерелә,

сүзлек байлыгы арта;

• Эчтәлекне кыскача сөйләүгә әзерли;
• Тәнкыйди һәм креатив фикерләүне камил-

ләштерә;

• Ассоциацияләр ярдәмендә алган белемнәр

ныгытыла;

• Катлаулы информация гомумиләштерелә;
• Укучы үзен шагыйрь итеп хис итә;
• Бөтен укучы да яза ала.